Ołtarz boczny

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
wadowicki
Gmina
Andrychów
Miejscowość
Rzyki
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Bielsko-Żywiecka
Parafia
Św. Jakuba Apostoła
Miejsce przechowywania
nawa boczna prawa (południowa)
Identyfikator
DZIELO/24065
Kategoria
ołtarz
Ilość
1
Czas powstania
1900 rok
Technika i materiał
kamień (cegła) murowany, tynkowany, polichromowany, złocony; drewno cięte, rzeźbione, polichromowane, złocone, srebrzone
Autor noty katalogowej
Paulina Chełmecka
Domena Publiczna

Dzieje zabytku

Ołtarz boczny Matki Boskiej Różańcowej powstał w 1900 roku w związku z utworzeniem w parafii w Rzykach Bractwa Różańcowego. „W roku 1910 staraniem ks. prob. Józefa Zdrowaka wykuta została w murze framuga, w której umieszczona została figura Matki Boskiej z Dzieciątkiem Jezus z drzewa olejno malowana i złocona. Matka Boska trzyma w ręku różaniec wykonany z drzewa”.

Opis

Ołtarz przyścienny, architektoniczny, jednoosiowy, jednokondygnacyjny ze zwieńczeniem. Ołtarz sarkofagowy z murowaną mensą i polichromowanym antepedium z motywem gorejącego serca Marii ujętego parą gałązek laurowych. Część środkową flankuje para zdwojonych lizen osadzonych na wysokich cokołach. Ustawione lekko skośnie na zewnątrz podpory wspierają przerwane i wyłamujące się ponad nimi belkowanie. Pole części środkowej i partii belkowania zajmuje nisza w kształcie stojącego prostokąta zamkniętego półkoliście. Zwieńczenie retabulum ujęte jest parą spływów oraz prostopadłościennych cokołów. Szczyt jest w formie trójkątnego przyczółka. W niszy części środkowej znajduje się figura Madonny z Dzieciątkiem. W zwieńczeniu natomiast jest niewielki obraz Matki Boskiej Częstochowskiej w obramieniu w formie architektonicznej nastawy ołtarzowej ujętej parą osadzonych na wysokich cokołach, ustawionych skośnie na zewnątrz filarów wspierających wyłamujące się ponad nimi przerwane belkowanie. Zwieńczenie ujmuje para ornamentalnych spływów wolutowych. Poniżej obrazu znajduje się relikwiarz ujęty ornamentyką rokokową, natomiast powyżej jest monogram maryjny w bogatej dekoracji ornamentalnej. Pośrodku zwieńczenia jest promienista gloria. Struktura biała, detale w kolorze czerwonym i złocone. W polu przyczółka w szczycie ołtarza jest oko Opatrzności Bożej. Na ujmujących zwieńczenie cokołach znajduje się para figur siedzących aniołów w złoconych szatach. Kolorystyka struktury retabulum utrzymana w kolorze beżowym, detal architektoniczny marmoryzowany w odcieniach błękitu i złocony.

Zarys problematyki artystycznej

Strukturę wykonanego w 1900 roku retabulum można uznać za neobarokową, gdyż nawiązuje swoją formą do osiemnastowiecznych nastaw ołtarzowych. Prezentuje ona tzw. typ aediculowy, czyli nastawy jednokondygnacyjnej, jednoosiowej, ujętej parą podpór i zamkniętej architektonicznym zwieńczeniem. Nawiązujące do form architektonicznych retabula ołtarzowe były jednymi z najczęściej występujących na przestrzeni XVII i XVIII wieku. W XIX i na początku XX wieku często powracano do tych rozwiązań, poddając je często pewnym, niewielkim przekształceniom. Stosunkowo prostą, niemal pozbawioną dekoracji ornamentalnej formę ołtarzy bocznych w kościele Rzykach, cechują lekko skośne ustawienie podpór flankujących część środkową, przerwane belkowanie oraz zwieńczenie ujęte łagodnymi spływami wolutowymi. Sumaryczny sposób opracowania pozbawionej nadmiernej dekoracji struktury ołtarza zdaje się tłumaczyć fakt, że jest ona w całości murowana i otynkowana, co stanowi przykład rozwiązania nietypowego na terenie diecezji. W tekście inwentarza parafialnego znajduje się zapis informujący o tym, że usytuowany w zwieńczeniu obraz Matki Boskiej Częstochowskiej „nawiedzał rodziny w czasie Millenium” (chodzi zapewne o obchody tysiąclecia chrztu Polski w 1966 roku).

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Stan zachowania jest dobry.

Streszczenie

Retabulum ołtarza bocznego Matki Boskiej Różańcowej w kościele parafialnym w Rzykach powstało w 1900 roku w zwiazku z utworzeniem Bractwa Różancowego w parafii. Struktura utrzymana jest w stylu neobarokowym. Ciekawostkę stanowi fakt, iż w całości została ona wymurowana i otynkowana.

Jak cytować?

Paulina Chełmecka, "Ołtarz boczny ", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/oltarz-boczny-129

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności