Męczeństwo św. Sebastiana

Dzieje zabytku

Obraz z przedstawieniem męczeństwa św. Sebastiana powstał jako główny wizerunek do ołtarza pod wezwaniem tego świętego najpewniej w tym samym czasie co retabulum, w latach pięćdziesiątych XVIII wieku. Obraz został wykonany przez Piotra Korneckiego, który z wykształcenia był malarzem i rzeźbiarzem. Obraz był odnawiany w 1903 roku. W 1997 roku przeszedł gruntowną konserwację.

Opis

Obraz w formie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem półkolistym nadwieszonym z uskokiem. W centrum kompozycji znajduje się św. Sebastian przywiązany do drzewa. Postać zwrócona jest w trzech czwartych w lewo, jej prawa ręka przywiązana jest wysoko do gałęzi, lewa z tyłu, za pniem drzewa. Ciało świętego na lekko ugiętych nogach opada bezwładnie. Jego twarz jest owalna, o młodzieńczych rysach, przymrużonych, migdałowatych oczach, dużym, lekko garbatym nosie oraz wąskich ustach. Okolona jest długimi jasnobrązowymi, kręconymi włosami opadającymi na ramiona. Ciało jest szczupłe, o delikatnie zarysowanej muskulaturze klatki piersiowej i ramion podkreślonej silnym światłocieniem, przebite jest czterema strzałami. Biodra świętego przepasane są białą, silnie drapowaną tkaniną, opadającą po jego bokach. Z tyłu na gałęziach zawieszony jest czerwony płaszcz opadający na ziemię, na który osuwa się ciało. W prawym dolnym rogu obrazu na ziemi leżą hełm, miecz, puklerz, łuk, kołczan ze strzałami oraz drapowana niebieska tkanina. Scena ukazana jest na tle pejzażu z zachmurzonym błękitno-żółtym niebem oraz z widocznymi po prawej stronie obrazu w oddali budynkami. Kolorystyka jasna, pastelowa, forma ciała i tkaniny wydobyte silnie skontrastowanym światłocieniem.

Zarys problematyki artystycznej

Obraz przedstawiający męczeństwa św. Sebastiana z ołtarza głównego w kościele w Wieliczce wzorowany jest na dziele o tym samym tytule z kościoła Najświętszej Panny Marii w Krakowie, którego wykonanie przypisywane jest Giovanniemu Battiście Pittoniemu. W obrazie wielickim za pierwowzorem została powtórzona niemal cała kompozycja, a więc układ ciała świętego przywiązanego w taki sam sposób do drzewa, tkanina oraz rynsztunek w rogu obrazu. Jakkolwiek poza ogólnym podobieństwem do wzoru detale uległy zróżnicowaniu. W wielickim obrazie ukazano inny niż na pierwowzorze układ nóg świętego, tkaniny oraz elementów rynsztunku. Podobnie przedstawiono w tle pejzaż z architekturą, którego nie ma na krakowskim obrazie.
Dzieło Pittoniego z kościoła Mariackiego stanowiło bardzo popularny wzór dla przedstawień męczeństwa św. Sebastiana w Małopolsce w drugiej połowie XVIII i pierwszej połowie XIX wieku. Obrazy na nim wzorowane znajdują się również w Staniątkach, Lachowicach i Modlnicy.
Beata Stec w opracowaniu historyczno-artystycznym w dokumentacji konserwatorskiej zasugerowała, że autorem wszystkich obrazów w ołtarzu głównym może być Piotr Kornecki, którego warsztat wykonał samo retabulum. Wszystkie trzy obrazy posiadają wspólne cechy formalne, dlatego można je przypisać jednemu artyście. Dzieła te w porównaniu z sygnowanymi przez Piotra Korneckiego obrazami w Bochni, wykazują ogromne podobieństwa. We wszystkich obrazach malarz stosował te same środki formalne, pojawił się typ twarzy o zbliżonych cechach anatomicznych postaci oraz w podobny sposób kształtowana była obficie drapowana tkanina, wydobyta silnym światłocieniem. Obrazy te zatem można przypisać Piotrowi Korneckiemu.
Święty Sebastian był żołnierzem, niektóre przekazy wspominają, że pełnił funkcję dowódcy w straży samego Dioklecjana. Pewnego razu sprzeciwił się cesarzowi w sprawie prześladowań chrześcijan, za co został przywiązany do drzewa i przeszyty strzałami. Ten moment męczeństwa świętego ilustruje omawiany obraz. Dalsze przekazy informują, że ciało na wpół żywego świętego odnalazła św. Irena i przywróciła go do zdrowia. Święty ponownie udał się do cesarza, aby przeciwstawić się prześladowaniom, za co został zatłuczony pałkami na śmierć. Święty Sebastian czczony jest jako orędownik w chorobach zakaźnych i epidemiach, dlatego uczyniono go patronem wotywnej świątyni wybudowanej po ustaniu zarazy w Wieliczce.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Delikatne zabrudzenia na całej powierzchni obrazu, miejscami drobne krakelury. Obraz był odnawiany w latach 1903 i 1997.

Streszczenie

Obraz z przedstawieniem męczeństwa św. Sebastiana powstał jako główny wizerunek do ołtarza pod tym samym wezwaniem i został wykonany zapewne razem z retabulum, w latach pięćdziesiątych XVIII wieku. Prawdopodobnie jego autorem jest Piotr Kornecki, który z wykształcenia był malarzem i rzeźbiarzem. Obraz męczeństwa św. Sebastiana wzorowany jest na dziele o tym samym tytule z kościoła Najświętszej Panny Marii w Krakowie, którego wykonanie przypisywane jest Giovanniemu Battiście Pittoniemu. Święty Sebastian czczony był jako orędownik w chorobach zakaźnych i epidemiach, dlatego uczyniono go patronem wotywnej świątyni wybudowanej po ustaniu zarazy w Wieliczce.

Bibliografia