Matka Boska Niepokalanie Poczęta

Dzieje zabytku

Obraz powstał w latach około 1693-1705 w nieznanym warsztacie malarskim. Umieszczono go w polu głównym ołtarza bocznego w kościele w Orawce.

Opis

Obraz w formie stojącego prostokąta zamkniętego półkoliście z przedstawieniem Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej. Na jasnobrązowym tle nieba ukazana Maria otoczona jasną poświatą, przedstawiona w całej postaci, stojąca na półksiężycu i skłębionych obłokach. Matka Boska wyobrażona frontalnie z głową lekko pochyloną, zwróconą w prawą stronę, z rękami złożonymi na piersi. Twarz owalna, o dziewczęcych rysach i jasnej karnacji z zaróżowionymi policzkami, łuki brwiowe regularne, oczy przymknięte, nos prosty, usta pełne i czerwone. Maria ubrana jest w długą, białą suknię przewiązaną w pasie czerwoną szarfą, ciemnobłękitny płaszcz dekorowany złotym ornamentem kwiatowym oraz biały welon na głowie. Po bokach Matki Boskiej ukazane są uskrzydlone główki anielskie na obłokach, poniżej dwa uskrzydlone, nagie putta trzymające gałązkę lilii i zwierciadło. U dołu kompozycji sumaryczny pejzaż ze wzgórzami i ruinami. Kolorystyka ciepła, z zastosowanymi zimnymi plamami barwnymi, światłocieniem i laserunkami. Rama złocona, drewniana, profilowana, dekorowana ornamentem akantowym na niebieskim tle.

Zarys problematyki artystycznej

Obraz Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej powstał prawdopodobnie około 1693-1705 roku, w czasie gdy proboszczem parafii był ksiądz Barny. Kompozycyjnie nawiązuje do dzieła Pietra Berrettiniego da Cortony „Stworzenie Immaculaty” z 1661 roku. Kompozycja Cortony zyskała znaczną popularność, czego potwierdzeniem są liczne powtórzenia graficzne (pierwsze wykonał François Spierre w 1662 roku) i wzorowane na nich obrazy (m.in. na terenie Polski najsłynniejszym przykładem jest obraz Szymona Czechowicza w klasztorze Wizytek w Warszawie). Na obrazie w Orawce warto zwrócić uwagę na symbole trzymane w dłoniach aniołków: gałązkę białej lilii oraz zwierciadło, które na licznych grafikach, polichromiach i obrazach ściennych jest podpisywane, jako „sine macula”, co znaczy – bez skazy, w nawiązaniu do Niepokalanego Poczęcia Marii. Immaculata została zatem ukazana w tradycyjnej konwencji ikonograficznej, w nawiązaniu do słów z Apokalipsy św. Jana: „I wielki znak ukazał się na niebie: Niewiasta w słońce obleczona, I księżyc pod jej stopami, a na jej głowie wieniec z gwiazd dwunastu” (Ap 12, 1). Symbolika księżyca pod stopami Marii jest wieloznaczna. Przeważnie tłumaczy się go jako symbol zła. Według komentatorów Apokalipsy rogi księżyca powinny być skierowane ku dołowi, gdyż oświetlało go z góry słońce, w które odziana jest Niewiasta. Zwykle jednak, ze względów kompozycyjnych artyści kierowali je ku górze, podobnie jak na obrazie w kościele w Orawce. Wąż z jabłkiem w pysku umieszczony pod stopami Marii również oznacza walkę ze złem. Nawiązuje też do wydarzeń Starego Testamentu, w których postać Ewy odczytuje się jako prefigurację Matki Boskiej.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry, pęknięcia warstwy malarskiej wzdłuż łączeń podobrazia.

Streszczenie

Obraz Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej powstał prawdopodobnie w latach około 1693-1705. Kompozycyjnie nawiązuje do dzieła Pietra Berrettiniego da Cortony „Stworzenie Immaculaty” z 1661 roku. Kompozycja Cortony zyskała znaczną popularność, czego potwierdzeniem są liczne powtórzenia graficzne (pierwsze wykonał François Spierre w 1662 roku) i wzorowane na nich obrazy. Immaculata została zatem ukazana w tradycyjnej konwencji ikonograficznej, w nawiązaniu do słów z Apokalipsy św. Jana.

Bibliografia