Krucyfiks podtrzymywany przez anioła

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
krakowski
Gmina
Kocmyrzów-Luborzyca
Miejscowość
Czulice
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Wawrzeńczyce
Parafia
Św. Mikołaja
Tagi
krucyfiks rzeźba XVIII wieku Znak Syna Człowieczego
Identyfikator
DZIELO/01121
Kategoria
rzeźba
Ilość
1
Czas powstania
druga połowa XVIII wieku
Technika i materiał
drewno, techniki rzeźbiarskie, polichromowanie, złocenie
Autor noty katalogowej
Maria Działo
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska

Dzieje zabytku

Rzeźby powstały w trzeciej ćwierci XVIII wieku. Zastąpiły zapewne wcześniejszy wizerunek Chrystusa Ukrzyżowanego, który był zawieszony w tym miejscy według zapisu w aktach wizytacji z 1614 roku.

Opis

Krucyfiks zawieszony w łuku tęczowym kościoła. Do prostego krzyża przybita trzema gwoździami figura umarłego Chrystusa. Postać ukazana z szeroko i prosto rozłożonymi ramionami, z głową opadającą delikatnie w dół i z prawą nogą ugiętą w kolanie. Twarz Chrystusa jest podłużna, o zamkniętych oczach, długim i wąskim nosie, okolona jest krótką brodą rozdzieloną na końcu na dwa małe pukle i długimi włosami opadającymi na plecy i prawe ramię. Na głowie szeroka, zielona korona cierniowa. Ciało o delikatnie podkreślonej anatomii, smukłe. Perizonium zawiązane na prawym boku, odsłaniające prawe udo, z jednym końcem zwisającym wzdłuż prawego boku. Krzyż prosty, gładki, malowany na kolor ciemnobrązowy. Po jego lewej stronie, od tyłu nadlatujący anioł, nadnaturalnej wielkości, obejmujący rękami krzyż. Anioł ubrany w długą, złotą suknię, z rozłożonymi skrzydłami. Twarz anioła owalna, z otwartymi ustami, wzrokiem skierowanym na Chrystusa, nosem długim i spiczastym, silnie zarumienionymi policzkami, kręconymi włosami średniej długości. Nad głową Chrystusa na pionowej belce złota banderola z napisem „I.N./R.I.” Polichromia w odsłoniętych partiach ciała naturalistyczna, na figurze Chrystusa w odcieniach szarości, szaty i detale złocone.

Zarys problematyki artystycznej

Rzeźby przedstawiają dobrej klasy artystycznej dzieło powstałe w trzeciej ćwierci XVIII wieku. Niestety źródła archiwalne nie ujawniły ich autora. Prawdopodobnie zostały wykonane przez dwóch różnych rzeźbiarzy, o czym świadczą pewne różnice w kształtowaniu sylwetek Chrystusa i anioła. Tradycja umieszczania rzeźb w łuku tęczowym kościoła sięga jeszcze średniowiecza. Wizerunek ukrzyżowanego Chrystusa z towarzyszącymi mu figurami Marii i św. Jana Ewangelisty był obowiązkowym elementem wyposażenia właściwie każdego kościoła łacińskiego w średniowieczu. Oznaczał zwycięstwo, był również symbolem dobrowolnej ofiary Zbawiciela i zapowiedzią Odkupienia. W epoce nowożytnej nastąpiła pewna zmiana w ikonografii tej sceny. Chrystus na belce tęczowej był przedstawiony w chwale, adorowany przez jednego lub dwa anioły. Ukazywano więc już nie przedstawienie historyczne sceny Ukrzyżowania, ale zapowiedź rzeczy przyszłych, oczekiwanych na końcu świata zgodnie z eschatologiczną wizją św. Mateusza, iż na niebie „[...] ukaże się Znak Syna Człowieczego” (Mt 24, 30). Święty Jan Chryzostom, ów znak Syna Człowieczego zinterpretował jako sztandar. Ikonografię tego przedstawienia najlepiej wyjaśnia wypowiedź siedemnastowiecznego teologa Pawła Ruszela: „Aniołowie i Archaniołowie ten znak Syna Człowieczego, to jest Krzyż poniosą na ramionach swoich jako przed cesarzem żołnierze zwykli chorągwie nosić”. Krucyfiks po raz pierwszy został ukazany w ten sposób w kolegiacie św. Anny w Krakowie. Jego ikonografię opracował ksiądz Sebastian Piskorski. Rzeźbę Chrystusa wykonał Kazimierz Kaliski, zaś stiukowe anioły, które go podtrzymywały były dziełem Baltazara Fontany. Za krakowskim przykładem w innych kościołach Małopolski na łuku tęczowym zamiast tradycyjnej grupy Ukrzyżowania zaczęły pojawiać się wizerunki Znaku Syna Człowieczego, np. w kościołach w Biórkowie, w Gdowie, a także w omawianym dziele w Czulicach.

Streszczenie

Rzeźba przedstawia dobrej klasy artystycznej dzieło powstałe w trzeciej ćwierci XVIII wieku. Niestety źródła archiwalne nie ujawniły jego autora. Przedstawione rzeźby Chrystusa i anioła reprezentują temat ikonograficzny nawiązujący do słów św. Mateusza, zapowiadającego, iż na końcu świata na niebie „[...] ukaże się Znak Syna Człowieczego” (Mt 24, 30).

Bibliografia

Rotter Lucyna, "Kościół p.w. św. Mikołaja w Czulicach. Historia i sztuka", Kraków 2004
"Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1: Województwo krakowskie", Warszawa 1953
"Zabytki sztuki w Polsce. Małopolska", Warszawa 2016
Pencakowski Paweł, "Znak Syna Człowieczego w tęczy kolegiaty św. Anny w Krakowie" , „Wiadomości Konserwatorskie Województwa Krakowskiego” , s. 49-68

Jak cytować?

Maria Działo, "Krucyfiks podtrzymywany przez anioła", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/krucyfiks-podtrzymywany-przez-aniola

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności