W aktach wizytacji z 1655 roku w ołtarzu bocznym wymieniono nowo namalowany obraz Najświętszej Marii Panny, który prawdopodobnie jest tożsamy z omawianym dziełem. Według dokumentacji powizytacyjnej z 1730 roku w tym samym ołtarzu opisano obraz Koronacji Najświętszej Marii Panny. W 1747 roku, gdy w kościele trzemeskim znajdowało się więcej ołtarzy niż poprzednio – obraz Koronacji umiejscowiono w trzeciej z kolei nastawie po stronie ewangelii. Po wybudowaniu nowego kościoła w Trzemeśni (1780), przeniesiono do niego wyłącznie część dawnego wyposażenia, w tym tylko trzy z pięciu ołtarzy. Prawdopodobnie wówczas obraz Koronacji Marii wymontowano z ołtarza. Zapewne wówczas został zawieszony na ścianie nowego kościoła.
Obraz w formie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem odcinkowym. Kompozycja dwustrefowa, wielopostaciowa. W górnej strefie przedstawienie Koronacji Najświętszej Marii Panny przez Chrystusa i Boga Ojca, w dolnej dwoje adorujących świętych. W centrum obrazu Maria ukazana frontalnie, klęcząca na obłoku i sierpie księżyca, z uniesioną głową i ugiętymi, rozłożonymi na boki rękami. Twarz ma kwadratową, z migdałowatymi oczami, prostym nosem i pełnymi ustami, okoloną długimi, jasnymi włosami. Ubrana jest w jasnoróżową suknię o niebieskim wzorze, przepasaną w talii szarfą, na ramiona ma narzucony niebieski płaszcz, a na głowie biały welon. Marię flankują siedzący na obłokach Chrystus i Bóg Ojciec, zwróceni do wewnątrz, którzy podtrzymują nad jej głową koronę. Po lewej stronie Chrystus, z pochyloną głową, prawą ręką przytrzymuje krzyż. Twarz ma pociągłą, o małych oczach, prostym nosie i pełnych ustach, okoloną długimi, jasnobrązowymi włosami i brodą. Chrystus ma na ramiona narzucony czerwony płaszcz, opadający na kolana. Tors ma nagi, umięśniony. Na dłoniach i stopach rany. Po prawej stronie Bóg Ojciec, lewą ręka przytrzymuje na kolanach kulę, w dłoni ma berło. Twarz ma pociągłą, o małych oczach, prostym nosie i pełnych ustach, okoloną długimi, siwymi włosami i brodą. Ubrany jest w białą tunikę spodnią oraz różową, wzorzystą szatę wierzchnią, lamowaną frędzlą. Na głowie ma tiarę, a na stopach czerwone sandały. Wokół głów postaci nimby. Nad nimi unosi się gołębica Ducha Świętego w glorii promienistej, na tle rozświetlonego, żółtego nieba z uskrzydlonymi główkami anielskimi. W dolnej części obrazu św. Wojciech i św. Zofia, w pozycji klęczącej, zwróceni do wewnątrz, z uniesionymi głowami. Po lewej stronie Wojciech, ze skrzyżowanymi na piersi rękami. Twarz ma szczupłą, o dużych, migdałowatych oczach, lekko garbatym nosie i pełnych ustach, okoloną jasnymi, krótkimi włosami i brodą. Ubrany jest w jasnoróżową albę, białą rokietę, wykończoną koronką, na ramionach ma kapę malowaną na kolor złoty, o kwiatowym wzorze. Przed świętym leży szara infuła, a obok niego włócznie. Po prawej stronie św. Zofia z dłońmi złożonymi w geście modlitwy. Twarz ma pełną, o dużych, migdałowatych oczach, dużym nosie i pełnych ustach. Ubrana jest w jasnozieloną suknię przepasaną w talii, na plecy ma narzucony czerwony płaszcz, a na głowie i ramionach biały welon. Przed Zofią leżą trzy korony. Nad głowami świętych aureole. Postacie z dolnej strefy obrazu ukazane na tle pejzażu z jeziorem i zalesionymi pagórkami. Obraz ujęty drewnianą, złoconą ramą z płaskorzeźbionym motywem roślinnym.
Koronacja Najświętszej Marii Panny stanowi ostatni epizod z życia Marii po Wniebowzięciu. Nie został on opisany w Nowym Testamencie, jakkolwiek podstawy do kultu Marii jako Królowej Niebios dały inne teksty, jak Pieśń nad Pieśniami oraz starotestamentowe figury Marii, mianowicie Estera (Est 2, 16-17) i Betsabe (1 Krl 2, 19). Omawiane dzieło odwołuje się do nowożytnego sposobu ukazania tego tematu z unoszącą się wśród obłoków Marią, którą koronuje Trójca Święta, w postaci tronujących w niebie Boga Ojca i Chrystusa, nad nimi zaś unosi się gołębica Ducha Świętego.
Najpewniej postacie św. Wojciecha i św. Zofii są patronami niezidentyfikowanych fundatorów obrazu. Święty Wojciech w 983 roku otrzymał sakrę biskupią i objął rządy w diecezji praskiej, dlatego w ikonografii przedstawiany jest w stroju odpowiadającym tej godności. Wojciech wyruszył do Prus z misją nawracania pogan, gdzie zginął męczeńską śmiercią uderzony włócznią. Pochowywany w Gnieźnie Wojciech był pierwszym świętym w monarchii piastowskiej, został ogłoszony głównym patronem Polski i metropolii gnieźnieńskiej.
Święta Zofia prawdopodobnie mieszkała w Rzymie w II lub III wieku. Była wdową i wychowywała trzy córki – Wiarę, Nadzieję i Miłość (Pistis, Elpis i Agape). Gdy odmówiła złożenia ofiary bogini pogańskiej Dianie, na jej oczach okrutnie torturowano i zabito jej córki, a ją pozostawiono przy życiu. Atrybut Zofii w postaci trzech koron symbolizuje jej córki.
Krakelury, zabrudzenia i przetarcia powierzchni obrazu. Ubytki malatury wzdłuż krawędzi.
Obraz Koronacji Marii został wykonany zapewne przed 1655 rokiem. Obraz pierwotnie znajdował się w jednym z ołtarzy bocznych. Najpewniej po wybudowaniu nowego kościoła w Trzemeśni (1780), obraz wymontowano z dawnego retabulum i zawieszono na ścianie. Koronacja Najświętszej Marii Panny stanowi ostatni epizod z życia Marii po Wniebowzięciu. Omawiane dzieło odwołuje się do nowożytnego sposobu ukazania tego tematu z unoszącą się wśród obłoków Marią, którą koronuje Trójca Święta. Najpewniej postacie św. Wojciecha i św. Zofii są patronami niezidentyfikowanych fundatorów obrazu.
Autor: Michał Kunicki
Autor: Andrzej Stanisław Kostka Załuski
Paulina Kluz, "Koronacja Najświętszej Marii Panny adorowanej przez św. Wojciecha i św. Zofię", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło: https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/koronacja-najswietszej-marii-panny-adorowanej-przez-sw-wojciecha-i-sw-zofie