Kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny

Dzieje zabytku

Pomysł utworzenia parafii w Spytkowicach wysunął dziedzic miejscowości, Roman Sierakowski (1704-1783). Sprzeciwiali się temu, uważając za niekonieczne, zarówno proboszczowie i kolatorzy z pobliskiej Raby Wyżnej – Walenty Czyżowski wraz z Rozalią, wdową po Gabrielu Sierakowskim oraz z Łętowni i Jordanowa – ksiądz Franciszek Bystrowski z Barbarą Lisicką. Biskup krakowski Andrzej Stanisław Załuski postanowił o przeprowadzeniu komisji oceniającej konieczność utworzenia parafii, w skład której powołał 4 duchownych – krakowskich doktorów praw, Franciszka Czernego i Klemensa Herka oraz proboszcza Myślenic, Józefa Bielskiego i proboszcza Makowa, Michała Karlińskiego. 24 kwietnia 1758 w kościele w Rabie zebrano m.in. opinie mieszkańców wsi, która w połowie XVIII wieku była „ludna i rozwlekła” i obsługiwana przez 3 parafie. Argumenty typu: „Kiedy zadymki i ulewy wielkie, to trudno mamy być w swoich kościołach” lub „Połowa jedna Spytkowic do Raby, a druga do Jordanowa należy (…) z dawien dawna dla dalekości far ludzie tu bez spowiedzi umierali (…) dzieci bez chrztu podobnież (…) kiedy przymorek był, tośmy ludzi chowali u siebie, gdzie kto mógł, czy w polu, czy pod figurą, czy przy chałupie”. Decyzją biskupa Załuskiego 18 września 1758 roku została utworzona w Spytkowicach parafia. Pierwszą świątynią w Spytkowicach była niewielka kaplica, służąca miejscowej ludności przez kilka lat. Wspominał o niej Ignacy Nowocki, proboszcz spytkowicki od 1830 roku, w założonej przez siebie kronice parafialnej. Według jego zapisu, w kaplicy mieli być chrzczeni jeszcz najstarsi, żyjący wówczas parafianie. Nowy kościół natomiast został wzniesiony w latach 1763-1765 , na jego podwaliny użyto drewna dębowego zwożonego z dalszych okolic. Współfundatorką kościoła w Spytkowicach była Teresa Sierakowska, wdowa po Sędzimirze, właścicielu Sieniawy w parafii Raba Wyżna. Świątynię, pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia NMP, konsekrował w 1766 roku krakowski bisku pomocniczy, Franciszek Potkański. Okazale prezentowało się już w 1765 roku wyposażenie świątyni sfinansowane zarówno dzięki fundatorce, jak i staraniom proboszcza. Poza ołtarzem głównym, znajdowały się tam 3 boczne, oświetlane cynowymi lub drewnianymi lampami, ambona i organy, kamienna chrzcielnica, 2 konfesjonały, 8 ławek oraz paramenty i szaty liturgiczne. Ściany kościoła były pomalowane oraz zrobiona kamienna posadzka. Wówczas także w obrębie przykościelnego placu znajdował się cmentarz używany do 1834 roku. W 1839 roku po południowej stronie kościoła został wymieniony gont, we wnętrzu zamontowano balaski oddzielające prezbiterium od nawy oraz lampy. Remont dzwonnicy miał miejsce w 1843 roku. Powyższe działania finansowano głównie z fundacji dworskiej m.in. z testamentu zmarłej w 1839 roku Anny Marii Sierakowskiej, wnuczki Romana. Wraz z mężem Janem de Grundhal-Piccard, cesarskim radcą wojskowym, byli ostatnimi właścicielami dóbr jordanowskich i spytkowskich. Około 1875 roku „kościół został deskami obity i opokostowany na biało”. W 1893 roku Marian Szczurowski wykonał polichromię wewnątrz kościoła staraniem księdza Franciszka Kondelewicza. On także polecił około 1890 roku wykonać drzwi prowadzące na zewnątrz z zakrystii oraz dobudować babiniec, jak sam zapisał w kronice parafialnej – „dla wygody matek i księży, bo dawniej musieli przez cały kościół cisnąć się do zakrystii”. Ksiądz Kondelewicz polecił także obić gontem i opokostować wieżyczkę na sygnaturkę, co wykonano z datków parafian. Okresem wielu inwestycji był przełom XIX i XX wieku, kiedy proboszczem był Andrzej Murzański. Wybrany na to stanowisko w wieku 28 lat od razu przystąpił do remontu kościoła, w pierwszej kolejności wymieniając starą kamienną posadzkę na cementową, w 1912 roku kościół została pokryty eternitem, natomiast w 1929 roku babiniec został przedłużony w kierunku dzwonnicy.