Ołtarz główny

Dzieje zabytku

Ołtarz pochodzi z kolegiaty Wszystkich Świętych w Krakowie, zburzonej w latach 1835-1838. Pierwotnie nosił wezwanie Matki Boskiej i był jednym z bocznych ołtarzy. W 1834 roku został wystawiony do licytacji. Zakupił go właściciel Pleszowa i współfundator wyposażenia kościoła Wincenty Kirchmayer w 1833 roku.

Opis

Ołtarz jednoosiowy, jednokondygnacyjny ze zwieńczeniem. Mensa marmurowa, antepedium z płyciną w kształcie leżącego prostokąta o ściętych ćwierćkoliście narożach oraz drewnianym i płaskorzeźbionym przedstawieniem Baranka Eucharystycznego leżącego na księdze, na obłoku, w glorii. Nastawa ujęta parą stojących na ukośnie dostawionych postumentach kolumn kompozytowych na tle zwielokrotnionych pilastrów, dźwigających pełne belkowanie z wydatnym gzymsem, wyłamane na osi podpór oraz przerwany półkolisty przyczółek. Belkowanie rozerwane owalnym polem z obrazem ukazującym św. Jana Nepomucena. Po zewnętrznej stronie podpór figury św. Anny i św. Joachima na wydatnych wspornikach. W polu środkowym profilowana rama w formie stojącego prostokąta z obrazem św. Wawrzyńca. Zwieńczenie w formie stojącego prostokąta, ujęte zdwojonymi pilastrami; zamknięte gzymsem przyjmującym kształt łuku w ośli grzbiet zakończonego stylizowaną palmetą. W polu profilowana rama w formie stojącego prostokąta o ściętych narożach z obrazem „Ofiarowanie Marii do świątyni”. Trzony pilastrów dekorowane kampanulami. Imposty dekorowane z trzech stron rozetami, fryz nad polem środkowym retabulum akantem. Kondygnacja ujęta uszami utworzonymi z suchego akantu z motywem słonecznika. Trzony pilastrów zwieńczenia dekorowane płycinami z kampanulami. Pole obrazowe flankowane liśćmi palmowymi, zwieńczone kamienną muszlą. Na gzymsie zwieńczenia umieszczono festony. Ornamentyka, profilowania i kapitele kolumn są złocone.

Zarys problematyki artystycznej

Ołtarz Matki Boskiej zapewne powstał około 1763 roku podczas gruntownej modernizacji kolegiaty Wszystkich Świętych w Krakowie, skąd pochodzi. Ukośnie ustawione kolumny i rozerwane owalnym polem belkowanie wskazują na udział projektowy Francesca Placidiego. Ukośnie dostawione kolumny stosował on wielokrotnie w ołtarzach św. Juty w katedrze w Chełmży (1750-1753) i św. Antoniego w kościele w Koziegłowach (1761-1762), a motyw rozerwanego belkowania w ołtarzu Matki Boskiej Loretańskiej w kościele Mariackim w Krakowie (połowa XVIII wieku) i w epitafium Krzysztofa Szembeka w katedrze we Fromborku (1745-1746).

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Ołtarz został wykonany dla kolegiaty Wszystkich Świętych w Krakowie najprawdopodobniej około 1763 roku. Jego projektantem mógł być Francesco Placidi. W związku z decyzją o zburzeniu kolegiaty jej wyposażenie sprzedano do innych kościołów. W 1833 roku ołtarz zakupił Wincenty Kirchmayer, właściciel Pleszowa i współfundator jego wyposażenia.

Bibliografia