Ołtarz boczny (św. Rodziny)
Zdjęcie nr 1: Ołtarz przyścienny, architektoniczny, z mensą w formie sarkofagu, dwustrefową, o wklęsło-wypukłych bokach. Mensa z kamiennym portatylem. Retabulum jednoosiowe, jednokondygnacyjne, ustawione na wysokim cokole, ujęte parą półfilarów kompozytowych o kanelowanych trzonach ustawionych na tle podwójnych pilastrów, z których zewnętrzne dostawione ukośnie. Podpory wspierają wyłamujące się belkowanie z architrawem wygiętym w łuk nadwieszony nad polem środkowym i wydatnym, profilowanym gzymsem. W zwieńczeniu przerwany, półkolisty przyczółek oraz gloria promienista z obłokami, pośrodku których aplikowany monogram maryjny. W polu środkowym wycięta wnęka ujęta profilowaną ramą w kształcie stojącego prostokąta, zamkniętego łukiem nadwieszonym. We wnęce obraz z przedstawieniem Świętej Rodziny, nad którym rzeźbiony kartusz formowany z ornamentu rocaille'owego. Całość struktury ołtarza malowana w kolorze ciemnobrązowym, Półfilary, fryz oraz mensa pokryte malowaną marmoryzacją w odcieniach zieleni, pole środkowe ciemnoczerwone, detal architektoniczny i profilowania pozłacane.
Zdjęcie nr 2: Ołtarz przyścienny, architektoniczny, z mensą w formie sarkofagu, dwustrefową, o wklęsło-wypukłych bokach. Mensa z kamiennym portatylem. Retabulum jednoosiowe, jednokondygnacyjne, ustawione na wysokim cokole, ujęte parą półfilarów kompozytowych o kanelowanych trzonach ustawionych na tle podwójnych pilastrów, z których zewnętrzne dostawione ukośnie. Podpory wspierają wyłamujące się belkowanie z architrawem wygiętym w łuk nadwieszony nad polem środkowym i wydatnym, profilowanym gzymsem. W zwieńczeniu przerwany, półkolisty przyczółek oraz gloria promienista z obłokami, pośrodku których aplikowany monogram maryjny. W polu środkowym wycięta wnęka ujęta profilowaną ramą w kształcie stojącego prostokąta, zamkniętego łukiem nadwieszonym. We wnęce obraz z przedstawieniem Świętej Rodziny, nad którym rzeźbiony kartusz formowany z ornamentu rocaille'owego. Całość struktury ołtarza malowana w kolorze ciemnobrązowym, Półfilary, fryz oraz mensa pokryte malowaną marmoryzacją w odcieniach zieleni, pole środkowe ciemnoczerwone, detal architektoniczny i profilowania pozłacane.
Zdjęcie nr 3: Ołtarz przyścienny, architektoniczny, z mensą w formie sarkofagu, dwustrefową, o wklęsło-wypukłych bokach. Mensa z kamiennym portatylem. Retabulum jednoosiowe, jednokondygnacyjne, ustawione na wysokim cokole, ujęte parą półfilarów kompozytowych o kanelowanych trzonach ustawionych na tle podwójnych pilastrów, z których zewnętrzne dostawione ukośnie. Podpory wspierają wyłamujące się belkowanie z architrawem wygiętym w łuk nadwieszony nad polem środkowym i wydatnym, profilowanym gzymsem. W zwieńczeniu przerwany, półkolisty przyczółek oraz gloria promienista z obłokami, pośrodku których aplikowany monogram maryjny. W polu środkowym wycięta wnęka ujęta profilowaną ramą w kształcie stojącego prostokąta, zamkniętego łukiem nadwieszonym. We wnęce obraz z przedstawieniem Świętej Rodziny, nad którym rzeźbiony kartusz formowany z ornamentu rocaille'owego. Całość struktury ołtarza malowana w kolorze ciemnobrązowym, Półfilary, fryz oraz mensa pokryte malowaną marmoryzacją w odcieniach zieleni, pole środkowe ciemnoczerwone, detal architektoniczny i profilowania pozłacane.

Ołtarz boczny (św. Rodziny)

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
nowotarski
Gmina
Spytkowice
Miejscowość
Spytkowice
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Rabka
Parafia
Parafia Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny
Miejsce przechowywania
północna strona ściany tęczowej
Identyfikator
DZIELO/06843
Kategoria
ołtarz
Dookreślenie zabytku
Ołtarz boczny
Ilość
1
Czas powstania
druga połowa XVIII wieku
Technika i materiał
drewno cięte, rzeźbione, polichromowane, marmoryzowane, złocone, srebrzone
Autor noty katalogowej
Paulina Chełmecka
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 4.0

Dzieje zabytku

Ołtarz główny został odnotowany już w 1765 roku jako element okazałego wyposażenia nowo wzniesionego kościoła sfinansowanego zarówno dzięki fundatorce, jak i staraniom proboszcza. Poza ołtarzem głównym, znajdowały się tam wówczas 3 boczne – św. Rodziny, Ukrzyżowania, a w kaplicy św. Jana Nepomucena. Na przełomie XIX i XX wieku zły stan ołtarzy zwrócił uwagę ówczesnego proboszcza, Andrzeja Murzańskiego, który w kronice parafialnej zanotował: „złoto wytarte, ale jeszcze nie w najgorszym stanie, raziły jednak bardzo przy świeżo odmalowanym kościele. Dlatego ufny w pomoc Bożą zapowiedziałem z ambony parafianom, ze ołtarze odnowić zamierzam i składki w niedziele zbierać będę. Zapowiedziałem im od razu, że choćbyście mi nawet centa dać nie chcieli, to i tak Bóg mi dopomoże, i co myślę, wykonam. Bez centa w ręce sprowadziłem pozłotnika z Krakowa (…) Zaczęli parafianie (komitet) szemrać, że to bez ich wiedzy i porady zrobiłem, ale wytłumaczyłem surowo komitetowi, o co ma dbać i wszystko zamilkło”. Z zebranych składek oraz ofiar darczyńców odnowiono wszystkie retabula w kościele.

Opis

Ołtarz przyścienny, architektoniczny, z mensą w formie sarkofagu, dwustrefową, o wklęsło-wypukłych bokach. Mensa z kamiennym portatylem. Retabulum jednoosiowe, jednokondygnacyjne, ustawione na wysokim cokole, ujęte parą półfilarów kompozytowych o kanelowanych trzonach ustawionych na tle podwójnych pilastrów, z których zewnętrzne dostawione ukośnie. Podpory wspierają wyłamujące się belkowanie z architrawem wygiętym w łuk nadwieszony nad polem środkowym i wydatnym, profilowanym gzymsem. W zwieńczeniu przerwany, półkolisty przyczółek oraz gloria promienista z obłokami, pośrodku których aplikowany monogram maryjny.
W polu środkowym wycięta wnęka ujęta profilowaną ramą w kształcie stojącego prostokąta, zamkniętego łukiem nadwieszonym. We wnęce obraz z przedstawieniem Świętej Rodziny, nad którym rzeźbiony kartusz formowany z ornamentu rocaille'owego.
Całość struktury ołtarza malowana w kolorze ciemnobrązowym, Półfilary, fryz oraz mensa pokryte malowaną marmoryzacją w odcieniach zieleni, pole środkowe ciemnoczerwone, detal architektoniczny i profilowania pozłacane.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Zespół ołtarzy bocznych w kościele parafialnym w Spytkowicach stanowi pierwotny element wzniesionej w połowie XVIII wieku świątyni. Na ten okres należy także datować struktury retabuluów.

Inne dzieła z tego miejsca

SDM_COVER_PHOTO
feretron
Feretron z przedstawieniem św. Floriana
SDM_COVER_PHOTO
feretron
Feretron z przedstawieniem św. Antoniego
SDM_COVER_PHOTO
feretron
Feretron z przedstawieniem Marii
Zdjęcie nr 1: Ambona wisząca, przyścienna, z dostępem od zakrystii. Kosz na planie kwadratu o ściętych narożach, na cokole w formie wałka. U spodu podwieszony odwrócony, ścięty ostrosłup, o wklęsłych bokach, wydzielonych spływami wolutowymi dekorowanymi owocowymi festonami. Pola wypełnione ornamentem roślinnym. Całość zakończona szyszką w kształcie rozety z kulą. Ścianki kosza wydzielone pilastrami w formie wolut, spływających i ujmujących wypukłą cęgą ścięte naroża cokołu; trzony dekorowane owocowymi festonami oraz wstęgą przeplatającą się z ornamentem roślinnym. Podpory dźwigają parapet w formie gzymsu wyłamanego na ich osi. Na ściankach kwadratowe płyciny o wklęsłych narożach i dolnym boku, zwieńczone muszlą. W ich polach sztandary z trzema chwostami z płaskorzeźbioną dekoracją. Frontalny wypełniony wicią utworzoną ze strzępionych palmet i winnego grona; sztandar od strony prezbiterium z trzema obeliskami i podwieszonymi paludamentami w otoczeniu dekoracji roślinnej; sztandar od strony nawy z przedstawieniem trzech sztandarów oraz festonów z podwieszonej tkaniny. Zaplecek w formie wydłużonego, stojącego prostokąta ujętego lizenami zakończonymi konsolami, dźwigającymi baldachim. Konsole dekorowane akantem z podwieszonymi festonami z tkaniny. W polu zaplecka prostokątna płycina o wklęsłych narożach, w której znajdują się drzwiczki. Baldachim na planie kwadratu o ściętych narożach, w formie niepełnego belkowania, wyłamanego w narożach. Fryz z trzech stron dekorowany kartuszami flankowanymi przez kwiatowe festony, z podwieszonym lambrekinem. U spodu z kwadratową płyciną o wklęsłych narożach. Belkowanie stanowi podstawię dla czterech wolutowych kabłąków podtrzymujących płomienisty wazon, z podwieszoną u spodu szyszką. Na zakończeniach wolut w narożach cztery wazony. Struktura polichromowana w kolorze brązowym z czerwonymi oraz marmoryzowanymi w kolorze jasnozielonym detalami; ornamentyka i ramki złocone.
ambona
Ambona
Zdjęcie nr 1: Chrzcielnica w typie kielichowym na płaskiej podstawie na planie koła, osadzona na niewysokim, ośmiobocznym postumencie. Stopa niewielka, ujęta półwałkiem. Spłaszczony, puklowany nodus trzonu ujęty parą talerzyków. Czara półkulistą o powierzchni imitującej puklowanie z wklęską i zaoblonym brzegiem. Stożkowata pokrywa zwieńczona sześcioma kabłąkami w formie spływów wolutowych, spiętymi ujętą dołem sterczynką zamkniętą kulą z krzyżem. Struktura kielicha chrzcielnicy utrzymana w kolorze kamienia, pokrywa polichromowana w kolorze niebieskim i turkusowym, zwieńczenie złocono-srebrzone.
chrzcielnica
Chrzcielnica
Zdjęcie nr 1: Rzeźba całopostaciowa, pełnoplastyczna, ustawiona na cokole w formie obłoku. Sylwetka Jezusa zwrócona na wprost, w wydatnym kontrapoście, z prawą nogą wspartą na leżącej na podstawie czaszce. Głowa Jezusa uniesiona, skierowana delikatnie w prawo. Twarz pociągła, o kwadratowym zarysie szczęki, o głęboko osadzonych oczach z drążonymi kącikami, zwróconych ku górze; prostym, długim nosie, rozchylonych ustach; okolona krótką kręconą brodą, układającą się w dwa pukle. Włosy długie, gęste, kręcone, układające się w wijące pasma, opadające na ramiona. Jezus w lewej ręce trzyma czerwony sztandar na drzewcu zakończonym krzyżem, prawą unosi wysoko w geście błogosławieństwa. Ciało o delikatnie zarysowanej muskulaturze z zaznaczonymi śladami męki. W partii bioder przepasany złoconym perizonium przewiązanym sznurem, sięgającym połowy uda i odsłaniającym lewe biodro; tkanina drapowana w grube fałdy, marszczona, z wywiniętym brzegiem. Na ramiona narzucony czerwony płaszcz opadający na plecy, drapowany w proste fałdy, z zawiniętym brzegiem. Głowę ujmuje gloria promienista.
rzeźba
Chrystus Zmartwychwstały

Podobne dzieła

Po tytule

Po kategorii

Po technice i materiale

Zdjęcie nr 1: Ołtarz architektoniczny, jednokondygnacyjny, jednoosiowy ze zwieńczeniem. Ołtarz prostopadłościenny, o przednich narożach ujętych pilastrami hermowymi, z drewniana mensą. Antepedium w formie prostokątnej płyciny z płaskorzeźbionym motywem hostii okolonej drobnymi promieniami i ujętej liśćmi i pąkami mniszka lekarskiego. Retabulum osadzone na niewysokim cokole, lekko zryzalitowanym po bokach. Wyżej predella ujęta parą konsoli wolutowych wspierających wyłamujący się ponad nimi gzyms. Cokół wraz z predellą flankowany parą uszaków w formie spływów wolutowych. Część środkowa ujęta parą kolumn o trzonach zdobionych motywem kandelabru, wspierających fryz wyłamujący się ponad nimi oraz gzyms przybierające postać trójboczną. Zwieńczenie w kształcie kwadratu zamkniętego odcinkiem gzymsu o lekko zryzalitowanych bokach. Predellę, część środkową i zwieńczenie ujmują pary ujmują pary uszaków o fantazyjnych wykrojach, zdobione ornamentem okuciowym i wicią roślinną. Uszaki zwieńczenia dodatkowo zdobione parą główek anielskich i medalionów ze św. Barbarą po prawej stronie i św. Katarzyną Aleksandryjską po lewej. Na bokach gzymsu para figur siedzących aniołów. Szczyt w postaci ujętego parą wolut i zwieńczonego krzyżem kartusza z okrągłym medalionem z monogramem imienia Jezus. w predelli obraz w kształcie leżącego prostokąta ze sceną Nawiedzenie św. Elżbiety. Pole środkowe retabulum, ujęte motywami kaboszonów, ma kształt stojącego prostokąta zamkniętego półkolistym łukiem nadwieszonym, w środku obraz Najświętszego Serca Jezusa. W zwieńczeniu obraz w kształcie stojącego prostokąta, ujęty szeroką ramą z uszakami w narożach, zdobioną ornamentem. W środku wizerunek Matki Boskiej Różańcowej ze św. Teresą z Avila. Struktura polichromowana w odcieniach brązu, detal architektoniczny i ornamentyka złocone i srebrzone.
ołtarz

Boczny prawy (południowy)

Zdjęcie nr 1: Na wolutowo-wywiniętych przyczółkach zwieńczenia usadzona jest para aniołów. Anioł po lewej stronie ukazany jest w pozycji siedzącej, zwrócony trzy czwarte w lewo z lewą nogą podwiniętą, a prawą opuszczoną w dół; lewą rękę składa na piersi, a prawą wyciąga do przodu; głowę ma uniesioną do góry. Twarz szeroka z wyraźnie zaznaczonym podbródkiem, szerokim na końcu nosem i dużym oczami. Włosy krótkie i kędzierzawe, ciemnobrązowe z loczkiem zawiniętym nad czołem. Anioł ubrany jest z złoconą tunikę ze srebrzoną podszewką, odsłaniającą nagi tors i prawą nogę powyżej uda. U ramion ma duże, złocone i rozpięte na boki skrzydła. Po prawej stronie ołtarza znajduje się drugi anioł o antytetycznym układzie sylwetki z rękami ugiętymi w łokciach i rozłożonymi na boki oraz głową skierowaną delikatnie w lewo. Szaty, skrzydła i twarz analogiczne, jak u pierwszego anioła. Wyżej, na wolutowym zakończeniu boków zwieńczenia usadzona jest para małych aniołków z niewielkimi skrzydłami, opasanymi w biodrach złotą przepaską. Aniołki ukazane są w ruchu o esowato wygiętej sylwetce, z jedną nogą uniesioną do góry i rękami odwiedzionymi na jeden bok. Twarze szerokie z pulchnymi policzkami, nosami o szerokich końcach i dużymi oczami, włosy krótkie i kędzierzawe. Polichromia w odsłoniętych partiach ciała naturalistyczna, szaty i skrzydła złocone.
rzeźba

Cztery anioły w zwieńczeniu ołtarza bocznego

Zdjęcie nr 1: Na wolutowo-wywiniętych przyczółkach zwieńczenia usadzona jest para aniołów. Anioł po lewej stronie ukazany jest w pozycji siedzącej, zwrócony trzy czwarte w lewo z lewą nogą podwiniętą, a prawą opuszczoną w dół; na piersi składa skrzyżowane ręce, głowę ma skierowaną w lewo. Twarz szeroka z wyraźnie zaznaczonym podbródkiem, szerokim na końcu nosem i dużym oczami. Włosy długie i kręcone, ciemnobrązowe. Anioł ubrany jest z złoconą tunikę ze srebrzoną podszewką odsłaniającą nagi tors i prawą nogę poniżej uda. U ramion ma duże, złocone i rozpięte na boki skrzydła. Po prawej stronie ołtarza znajduje się drugi anioł o antytetycznym układzie sylwetki z rękami ugiętymi w łokciach i skierowanymi w prawo. Szaty, skrzydła i twarz są analogiczne, jak u opisanego poprzednio anioła. Polichromia w odsłoniętych partiach ciała naturalistyczna, szaty i skrzydła złocone oraz srebrzone.
rzeźba

Dwa anioły w zwieńczeniu ołtarza

Zdjęcie nr 1: Podstawa w formie prostego prostopadłościanu na niskim cokoliku, zwieńczona gzymsem, wyżej przechodząca w zwężający się, profilowany cokół na planie prostokąta, na którym osadzony jest krucyfiks. Ramiona krzyża ujęte przy krawędzi bordową opaską, wewnątrz złocone i karbowane. Figura Chrystusa ścięta z tyłu, przybita do krzyża trzema gwoździami. Ciało w delikatnym zwisie o szeroko rozłożonych ramionach, głowa opada na prawe ramię, nogi są ugięte w kolanach, kolana przylegają do siebie, a stopy są przebite w układzie prawa na lewą. Twarz szczupła o ostrym profilu nosa, okolona krótką brodą. Włosy długie, silnie skręcone w pukle i opadające na tył głowy i prawe ramię. Ciało szczupłe o delikatnie podkreślonej muskulaturze oraz uwypuklonej formie klatki piersiowej, szczególnie linii żeber z zaznaczonymi śladami męki. Na głowie korona cierniowa. Przez biodra przewiązane jest złocone perizonium w formie krótkiej skręconej tkaniny, zawieszonej na sznurze, odsłaniającej prawe biodro, ze zwisem na prawym boku. Na zakończeniu pionowej belki titulus w formie zwoju z napisem „IN / RI”. Polichromia w odsłoniętych partiach ciała Chrystusa delikatnie sina, perizonium, krzyż i detale złocone oraz srebrzone, postument polichromowany na czarno.
rzeźba

Krzyż ołtarzowy

Zdjęcie nr 1: Dobry Łotr zawieszony na krzyżu na wyciągniętych ramionach, przywiązanych podwójnym sznurem z przedramionami opuszczonymi w dół, stopy przebite dwoma gwoździami, kolana ugięte, głowa przechylona na lewe ramię. Klatka piersiowa szeroka o wyraźnie podkreślonej linii żeber i mostka z głęboko zaznaczonym wcięciem w talii. Twarz podłużna z długim nosem i migdałowymi oczami, okolonymi regularnymi łukami brwiowymi, usta rozchylone z opuszczonymi kącikami, widoczny delikatny zarost. Włosy długie, ciemnobrązowe, opadające na ramiona i plecy. Święty ma zawiązaną wokół bioder białą przepaskę, ciasno zawiązaną. Z ran na stopach spływają strużki krwi. Krzyż gładki, drewniany. Polichromia rzeźby naturalistyczna.
rzeźba

Dobry Łotr (św. Dyzma)

Zdjęcie nr 1: Figura nieopracowana z tyłu; ustawiona na niskiej nieregularnej podstawie. Święty ukazany frontalnie z ugiętą prawą nogą i rękami zgiętymi w łokciach, w tym prawą wyciągniętą w bok z dłonią w geście błogosławieństwa. Twarz ma owalną o prostokątnej żuchwie, niewielkich oczach, krótkim, prostym nosie i małych ustach, okoloną krótkimi włosami skręconymi w pukle. Na głowie ma złoconą infułę z dwoma taśmami. Ubrany jest w albę, rokietę i mucet polichromowane w kolorze ciemnego brązu. Na ramiona ma narzuconą złoconą kapę, zapiętą klamrą w formie czworoliścia, zawiniętą z przodu, na prawej nodze. Na stopie ma but, a na dłoni złoconą rękawiczkę. Polichromia naturalistyczna w odsłoniętych partiach ciała, niektóre elementy stroju złocone (infułą, kapa, rękawiczka).
rzeźba

Figura niezidentyfikowanego biskupa (Św. Stanisław?)

Jak cytować?

Paulina Chełmecka, "Ołtarz boczny (św. Rodziny)", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2025, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/oltarz-boczny-sw-rodziny

Strona:
Dodaj do porównania

Zaloguj się aby dodać do tablicy

Przejdź do logowania

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności