Feretron z obrazami Najświętszego Serca Jezusa i Matki Boskiej Nieustającej Pomocy

Dzieje zabytku

W 1877 roku założono w kościele grabskim Apostolstwo Serca Jezusowego i w związku z tym „obraz z tym wizerunkiem umieszczono w ołtarzu brackim [Przemieniania Pańskiego]”. Niewątpliwie w tym samym czasie ufundowano feretron z obrazem Najświętszego Serca Pana Jezusa i Matki Boskiej Nieustającej Pomocy.

Opis

Feretron obustronny, z przedstawieniem Najświętszego Serca Pana Jezusa malowanym na blasze i na odwrocie Matki Boskiej Nieustającej Pomocy malowanej na drewnie. Rama w kształcie pionowego prostokąta, zamkniętego łukiem w ostry grzbiet. Przy dolnej krawędzi umieszczone ażurowe zwoje ornamentu roślinnego, ujęte postumentami, w których wydrążono prostokątne otwory do wsuwania drążków. Feretron ustawiony na dwóch nóżkach. Po bokach ustawione profilem postacie na konsolach, ponad nimi znajdują się ażurowe baldachimy ze sterczynami. Rama łuku wieńczącego ozdobiona stylizowanym astwerkiem. Całość zwieńczona jest krzyżem.
Na awersie obrazu przedstawienie Chrystusa w całej postaci, stojącego na globie pośród obłoków, zwróconego w trzech czwartych w prawo, z obiema rękoma uniesionymi ku górze. Jego twarz jest pociągła, o łagodnych rysach, okolona brodą i włosami opadającymi na ramiona. Ubrany jest w czerwoną tunikę, ze złotą lamówką oraz niebieski płaszcz, o żółtej podszewce. Na jego piersi znajduje się gorejące serce w glorii promienistej. Z drugiej strony feretronu przedstawienie Matki Boskiej Nieustającej Pomocy o ikonografii zgodnej ze schematem.

Zarys problematyki artystycznej

Feretrony to dekoracyjnie oprawione obrazy lub figury przystosowane do noszenia w procesjach, dlatego osadzone są na podstawach, w które wsuwa się drążki.
Wizerunek Najświętszego Serca Jezusa ukazany jest w jednym z wariantów ikonograficznych tego przedstawienia zwanym Venite ad me (z łac. „Przyjdźcie do mnie”; „Przyjdźcie do Mnie wszyscy, którzy utrudzeni i obciążeni jesteście, a Ja was pokrzepię”, Mt 11, 28). Charakteryzuje go postać Chrystusa z rozłożonymi na boki rękami i gorejącym sercem unoszącym się na jego piersi. Ten wariant ikonograficzny zainspirowany był powstałą w 1820 roku figurą Chrystusa Miłosiernego Berthela Thorvaldsena. Swój rozkwit przeżywał właśnie w latach siedemdziesiątych XIX wieku. Ikonografia Najświętszego Serca Pana Jezusa kształtowała się od XVIII wieku, począwszy od zaaprobowania przez Klemensa XIII nabożeństwa do tegoż (1765) i powstania jego pierwszych wizerunków autorstwa Pompeo Batoniego. Jednak to wiek XIX był okresem największego kultu Serca Jezusowego, a za tym ukształtowania się jego jedynej dopuszczalnej ikonografii ustalonej w 1891 roku, a więc Chrystusa z unoszącym się na jego piersi gorejącym sercem.
Wizerunek na odwrocie feretronu – Matki Boskiej Nieustającej Pomocy – wzorowany jest na ikonie znajdującej się w kościele św. Alfonsa w Rzymie. Ten zapomniany obraz dopiero w drugiej połowie XIX wieku przywrócili do kultu redemptoryści, a następnie rozpowszechnili go na całym świecie. Wyłącznie w Rzymie powstawały tzw. wierne kopie tego wizerunku opatrzone świadectwami autentyczności. Jakkolwiek tak szeroki kult obrazu wpłynął na powstawanie również wielu jego kopii nieopatrzonych certyfikatami, jak omawiany zabytek z Grabia.
Rama feretronu jest neogotycka, gdyż jej dekoracja naśladuje elementy konstrukcyjne i zdobnicze charakterystyczne dla gotyku, takie jak łuk ostry, sterczyny czy astwerk, przetwarzając je formalnie.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Rama feretronu z kilkoma ubytkami mechanicznymi i przetarciami złoceń. Obraz Najświętszego Serca Jezusa o mocno przetartej warstwie malatury.

Streszczenie

W 1877 roku założono w kościele grabskim Apostolstwo Serca Jezusowego. Najpewniej w podobnym czasie ufundowano feretron z obrazem Najświętszego Serca Pana Jezusa i Matki Boskiej Nieustającej Pomocy. Pierwszy z tych wizerunków ilustruje jeden z wariantów ikonograficznych tego przedstawienia zwany „Venite ad me”, natomiast obraz Matki Boskiej Nieustającej Pomocy wzorowany jest na ikonie znajdującej się w kościele św. Alfonsa w Rzymie.

Bibliografia