Polichromia ścienna

Dzieje zabytku

Jak wskazuje napis na tylnej ścianie ołtarza w 1882 roku polichromowano świątynię, a „wykonawca tego malowania kościoła [to] Jan Dutkiewicz / wraz czeladzią, Karol Jachimowicz i / Karol Dutkiewicz”. Informacja odnosi się do części ornamentalnej malatury wnętrza. W drugiej połowie XX wieku M. Makarewicz odsłonił na północnej ścianie nawy polichromię, którą można datować na początek XVII wieku.

Opis

W górnej części ściany północnej nawy dwustrefowy cykl ze scenami z życia i męki Chrystusa. Sceny w iluzjonistycznych obramieniach, w dwóch pasach, utworzonych z szarych cokołów z czerwonymi kolumienkami wydzielającymi kwatery. Górny pas na każdej osi zwieńczony jest szarym, półkolistym tympanonem, dekorowanym ornamentem roślinnym. Sceny w górnym pasie, od lewej: Zwiastowanie, Małżeństwo Marii z Józefem, Pokłon trzech króli, Nauczanie, Wjazd do Jerozolimy, Wypędzenie przekupniów ze świątyni, Ostatnia Wieczerza, Umywanie nóg, Modlitwa w Ogrójcu, Pojmanie i pocałunek Judasza, Jezus u Annasza, Naigrywanie, Jezus przed Piłatem. Sceny w dolnym pasie, od lewej: Zaparcie się św. Piotra, Biczowanie, Judasz oddaje 30 srebrników, Ecce Homo, Umywanie rąk przez Piłata, Droga krzyżowa, Przybicie do krzyża, Ukrzyżowanie, Zdjęcie z krzyża, Złożenie do grobu, Zmartwychwstanie, Noli me tangere (?). Kompozycje scen wielofigurowe, ukazane na tle pejzażu, czasem z widoczną w tle architekturą. Postacie malowane w sposób uproszony i płaszczyznowy, obwiedzione są czarnym konturem, wypełnionym plamą barwną. Po lewej stronie ściany tęczowej przedstawienie Sądu Ostatecznego, częściowo przesłonięte przez ołtarz. W centrum postać tronującego Chrystusa, ukazanego frontalnie, z ugiętą i uniesioną prawą ręką w geście błogosławieństwa, obie stopy opiera na globie. Ubrany jest w czerwony płaszcz, obok jego głowy miecz. Ukazany jest pośród obłoków. Po jego lewej klęczący anioł z rękami złożonymi w geście modlitwy i nadlatujący anioł dmący w trąbę. W prezbiterium wszystkie wysklepki sklepienia pokryte są polichromią, tworzącą z wzoru lilii heraldycznych obramienia, których pola wypełnione są fantazyjną wicią roślinną z kwiatami i ptakami. Wokół otworów okiennych prezbiterium i nawy namalowane są obramienia utworzone z wici roślinnej o regularnie skręconych kwiatach. Otwór tęczowy po wewnętrznej stronie posiada malowidła przedstawiające wić roślinną z dużymi kielichami niebieskich kwiatów. W nawie głównej wzdłuż krawędzi otworu tęczowego namalowano wić roślinną skręconą wokół gałązki. W nawie fryz podstropowy wzdłuż trzech ścian (oprócz północnej), z przedstawieniem wici roślinnej z fantazyjnymi kwiatami i ptakami, o regularnym przebiegu.

Zarys problematyki artystycznej

Najstarsza polichromia w kościele jest późnorenesansowa, jakkolwiek nosi znamiona malarstwa późnogotyckiego. Iluzjonistyczne obramienie imitujące architekturę wskazuje na renesansowy charakter dzieła. Jakkolwiek sam sposób komponowania scen i malowania postaci o rysunkowym charakterze utrzymany jest w tradycji gotyckiej.
Cykl ukazany w dwóch pasach, odczytywany od lewej do prawej przedstawia najważniejsze sceny z życia Chrystusa, od Zwiastowania do Nauczania, oraz szczegółowy przebieg etapów jego męki, którego kulminacją jest scena Sądu Ostatecznego wykonana na ścianie tęczowej. Dziewiętnastowieczna polichromia kościoła ma stosunkowo skromny charakter, gdyż skupiona jest na fantazyjnym ornamencie, podkreślającym elementy architektoniczne wnętrza, takie jak sklepienie, otwory okienne i tęczowy oraz strop. Ma ona typową, dekoracyjną formę, znamienną dla polichromii powstających w drugiej połowie XIX wieku.

Streszczenie

W kościele w Raciborowicach w drugiej połowie XX wieku została odsłonięta przez M. Makarewicza polichromia, którą można datować na początek XVII wieku. Polichromia jest późnorenesansowa, jakkolwiek nosi znamiona malarstwa późnogotyckiego. Dwustrefowy cykl ukazuje sceny z życia i męki Chrystusa, zaś jego kulminacją jest przedstawienie Sądu Ostatecznego wyobrażone na ścianie tęczowej. Dziewiętnastowieczna polichromia ma typowy, dekoracyjny charakter znamienny dla okresu jej powstania.

Bibliografia