Nawiedzenie św. Elżbiety

Dzieje zabytku

Obraz został umieszczony w ołtarzu bocznym, przytęczowym, który powstał w drugiej ćwierci XVII wieku, zapewne w tym samym czasie co ołtarz główny (między 1630 a 1651 rokiem) i stojący po drugiej stronie arkady tęczowej ołtarz boczny. W aktach wizytacji biskupiej kościoła z 1630 roku zapisano, że nowo wybudowana świątynia nie posiadała jeszcze ołtarzy. Zapis o trzech ołtarzach w kościele pojawia się dopiero w kolejnych wizytacjach z lat: 1663, 1727, 1748 i 1783, a także w inwentarzach kościelnych (1828, 1836, 1843, 1844).

Opis

Obraz w kształcie leżącego prostokąta, o bokach w formie półkolistego łuku nadwieszonego. Przedstawienie ukazuje nawiedzenie św. Elżbiety przez Marię. Obydwie kobiety ukazane są pośrodku sceny. Maria po prawej, zwrócona w prawo, z lewą ręką złożoną na piersi. Święta Elżbieta po lewej stronie, obejmująca rękami Matkę Boską, z głową przechyloną na prawe ramię. Twarze niewiast podłużne, z dużymi oczami i długimi nosami oraz zarumienionymi policzkami; włosy brązowe i silnie kręcone; wokół głów mają okrągłe, białe nimby. Matka Boska ubrana jest w długą, różową suknię i niebieski płaszcz, a św. Elżbieta w ugrową suknię spodnią oraz w krótszą, zieloną i przewiązaną brązowym paskiem oraz biały welon spływający na szyję i ramiona. Za św. Elżbietą stoi zwrócony delikatnie w lewo Zachariasz prawą ręką chwytający klamkę drzwi, z lewą odchyloną daleko w bok. Twarz o starczych rysach, okolona długą i siwą brodą. Ubrany jest w niebieskie spodnie i koszulę z długimi rękawami, czerwoną tunikę przewiązaną na biodrach niebieskim pasem, wysokie buty z cholewami oraz niebiesko-brązową czapkę. W lewym dolnym rogu znajduje się siedząca kobieta karmiąca niemowlę, z głową zwróconą w stronę Zachariasza. Ubrana jest w niebieską spódnicę, różową koszulę, biały welon i chustę. Niemowlę ukazane od tyłu, przewiązane w biodrach pieluszką. Po prawej stronie obrazu za Matką Boską stoi św. Józef, widoczny z lewego profilu z drewnianą laską w dłoni. Twarz mężczyzny w średnim wieku, okolona brodą, włosy średniej długości, delikatnie siwe. Ubrany jest w niebieską suknię oraz szeroki, brązowy płaszcz. W prawym dolnym rogu widoczni w półpostaci, rozmawiający ze sobą mężczyzna i kobieta. Kobieta prawą ręką przytrzymuje wsparty na głowie kosz, lewą, ugiętą w łokciu unosi na wysokość brzucha. Ubrana jest w białą koszulę, czerwoną spódnicę i niebieską bluzkę. Mężczyzna widoczny z lewego profilu ubrany jest w zielony płaszcz. Całość ukazana jest we wnętrzu architektonicznym, w tle widoczna tralkowa balustrada oraz dolne fragmenty kolumn na wysokich cokołach. Przestrzeń otwiera się na pejzaż, gdzie widoczne jest błękitne niebo z chmurami.

Zarys problematyki artystycznej

Niestety źródła archiwalne nie ujawniły autora dzieła. Można jednak określić zbliżony czas jego powstania na lata około 1630-1651, czyli na czas wykonania całego ołtarza. Obraz jest ilustracją sceny z Ewangelii św. Łukasza (Łk 1, 39-56) i przedstawia nawiedzenie św. Elżbiety przez Najświętszą Marię Pannę. Choć św. Łukasz wyraźnie w ewangelii napisał, że Maria weszła do domu św. Elżbiety, kompozycja zwykle rozgrywa się na zewnątrz. Zwłaszcza w baroku sztafaż architektoniczny staje się znacznie rozbudowany, a dom Zachariasza zdaje się być bardziej podobny do świątyni niż budynku mieszkalnego. Dodatkowo w scenie pojawiają się tym czasie przypadkowi świadkowie, tak jak w korzkiewskim obrazie – kobieta karmiąca dziecko, czy kobieta rozmawiająca z mężczyzną. O barokowym pochodzeniu świadczy również czuły gest obejmujących się niewiast. Interesujące jest umieszczenie na obrazie postaci św. Józefa, który zgodnie z opisem ewangelii nie mógł być świadkiem spotkania Marii ze św. Elżbietą. Mimo to opiekun Marii często pojawiał się w tych przedstawieniach, co zostało mocno skrytykowane przez Juana Interiàna Ayala w traktacie z 1739 roku.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Obraz przedstawia nawiedzenie św. Elżbiety przez Najświętszą Marię Pannę i jest ilustracją sceny z Ewangelii św. Łukasza (1, 39-56). Niestety źródła archiwalne nie ujawniły autora dzieła. Można jednak podać zbliżony czas jego powstania na lata około 1630-1651, czyli na czas wykonania całego ołtarza.

Bibliografia