Niestety nie zachował się dokument erekcyjny parafii w Inwałdzie. Po raz pierwszy w źródłach kościół inwałdzki był wzmiankowany w latach 1325-1327. Jego fundatorem był królewski dworzanin Zakusius (Jakusz) Ligęza. Poprzednią świątynią znajdującą się w miejscowości był drewniany kościół, według „Katalogu zabytków sztuki w Polsce” datowany na pierwszą połowę XVI wieku, wokół którego pierwotnie znajdował się cmentarz (później przeniesiony). Obok drewnianej, z czasem rozbudowywanej świątyni, jak podaje pierwszy kronikarz Inwałdu ksiądz Jakub Urdzeń, miejscowy proboszcz, w latach 1747-1750 „pan Franciszek de Witowice Schwarcenberg-Czerny, właściciel Inwałdu, Andrychowa, Wieprza, Bestwiny i Poręby, kasztelan Woynicki, buduje własnym kosztem obecną piękną świątynię”. Konsekracji nowego kościoła dokonał w 1756 roku biskup krakowski Franciszek Potkański. Drewniany kościół rozebrano w 1850 roku. Z wyposażenia starego kościoła, poza cudownym wizerunkiem NMP, zabrano jedynie kilka feretronów. 26 lipca 1885 z winy kościelnego miał miejsce pożar świątyni, w wyniku którego zniszczeniu uległa część wyposażenia m.in. ołtarz główny wraz cudownym wizerunkiem Matki Boskiej Inwałdzkiej. Prace remontowe trwały stopniowo do 1938 roku. W 1907 roku ukończono pokrywanie dachu kościelnego dachówką. W 1919 roku we wnętrzu kościoła wykonana została terakotowa posadzka. Tego samego roku w wieży kościelnej umieszczono trzy nowe dzwony „w miejscu zabranych przez Austriaków na wojnę”. W 1923 roku kościół został „otynkowany wraz z wieżą kosztem parafian w kolorze blado żółtawym”. Od 17 kwietnia do 15 sierpnia 1928 ściany wnętrza kościoła pokryte zostały polichromią. „Zastosowane do stylu malowanie bardzo pięknie artystycznie wykonane” zostało „za staraniem Przewielebnego Księdza Kanonika Józefa Capuły proboszcza tutejszej parafii w Inwałdzie” przez zespół lwowskich malarzy Mieczysława Iwanickiego, Zdzisława Bojko (?) i pozłotników Stefana Bubeckiego i Franciszka (?) ze Lwowa pod kierownictwem i według projektów Karola Polityńskiego, artysty malarza i profesora lwowskiego. Prace związane z przebudową i pokryciem blachą wieży kościelnej przeprowadzone zostały w 1932 roku. Z nastaniem 1963 roku kościół inwałdzki został ponownie otynkowany z zewnątrz przez murarzy z Andrychowa Błasiuka (Błasiożka?) i Kudłacika. Na kartach kroniki z lat siedemdziesiątych (1977) wspomniano także, iż kościół „wymaga niewielkich napraw”. Dzięki staraniom księdza Dionizego Gąsiorka, proboszcza parafii, kościół na nowo został pokryty w latach 1975-1976 dachówką typu mniszka.
Pierwotnie parkan wokół kościoła był drewniany „za wyjątkiem kapliczek 14 stacji drogi krzyżowej, które zbudował Franciszek Schwarzenberg w r. 1762. X Caputa dał żelazną bramę w r. 1905 i część murowanego frontu. X. Korzonkiewicz dobudował całą resztę murowanego parkanu i przykrył wszystko betonowym daszkiem w r. 1936”. Kaplica grobowa rodziny Romerów, dziewiętnastowiecznych kolatorów kościoła, została wzniesiona w 1888 roku. Kilka razy w roku odprawiane są w niej msze święte.
Kościół jest orientowany, murowany z cegły i kamienia, na rzucie podłużnym. Zajmuje powierzchnię około 606 metrów kwadratowych, długość bryły wynosi około 32, a szerokość 14 metrów. Jednonawowy, trójprzęsłowy korpus charakteryzuje środkowe, kwadratowe przęsło z płytkimi apsydami po bokach, wysuwającymi się przed lica elewacji bocznych, na wzór pseudotranseptu (para spłaszczonych apsyd). Przęsło wschodnie, na rzucie prostokąta, z wnękami po bokach, zakończone jest apsydą stanowiącą przestrzeń prezbiterium. Na osi kościoła i przedłużeniu prezbiterium jest piętrowa zakrystia ze skarbcem, natomiast w przedłużeniu przęsła zachodniego wieża ujęta po bokach piętrowymi lokalnościami. Korpus nawowy przekryty jest sklepieniem kolebkowym na gurtach, z lunetami, które w przęśle środkowym, na przecięciu z pseudotranseptem, tworzy rodzaj sklepienia krzyżowego z okrągłym zwierciadłem. Artykulację ścian wewnątrz kościoła stanowią pary pilastrów wspierające przerywane belkowanie. Na zewnątrz ściany korpusu, transeptu i zakrystii artykułują osadzone na niewysokim cokole lizeny wspierające obiegające całość belkowanie. Dodatkowo mury przeprute są owalnymi otworami okiennymi ujętymi profilowanymi obramieniami. Fasadę charakteryzuje w części środkowej ryzalit o skośnych ściankach bocznych oraz podziały podwójnymi i pojedynczymi pilastrami jońskimi, osadzonymi na wysokich cokołach i wspierającymi belkowanie. Do wnętrza kościoła prowadzą trzy otwory drzwiowe – w elewacji południowej, północnej i zachodniej. Drzwi w fasadzie są ujęte dekoracyjnym portalem z parą wąskich pilastrów, zwieńczonych zwężającymi się ku dołowi kapitelami, wspierających gzyms w formie łuku odcinkowego. Całość ujmuje obramienie o fantazyjnym wykroju w górnej partii, którego krawędzie obiega profilowana listwa z parą niewielkich wolut w górnych narożach. Obramienie drzwi wieńczy prosty gzyms odcinkowy nakryty blaszanym daszkiem. Po bokach wejścia znajduje się para kamiennych kropielnic. Powyżej otworu drzwiowego, pole środkowe fasady przeprute zostało oknem w kształcie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem odcinkowym, zamurowanego w jednej trzeciej wysokości. Obramienie okna jest w formie pary pilastrów bez baz, wspierających fryz z kluczem pośrodku i parą wsporników wolutowych po bokach, dźwigających odcinkowy gzyms wieńczący. Pod parapetem umieszczono fartuch w kształcie leżącego prostokąta, o wklęsłych dolnych narożach, z dolną krawędzią zdobioną motywem lambrekinu. W skośnych ścianach bocznych ryzalitu znajduje się para zamkniętych półkoliście niszy z figurami św. Piotra po lewej i św. Pawła po prawej stronie.
Ryzalit wieńczy trójkątny przyczółek z herbem Nowina w tympanonie. Nad belkowaniem, na całej szerokości fasady, znajduje się prosta attyka z odpowiadającymi dolnej strefie elewacji podziałami lizenowymi, wspierającymi wyłamujący się ponad nimi gzyms ozdobiony wazonami. Powyżej wznosi się górne piętro wieży, czworościenne o ściętych narożnikach, nakryte kopulastym hełmem z nasadnikiem.
Północna, zachodnia i południowa ściana wieży przeprute są otworami okiennymi w kształcie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem odcinkowym. Okna mają obramienia w kształcie stojących prostokątów z uszakami w górnych narożach, zwieńczone są belkowaniem w formie łuku odcinkowego z kluczem pośrodku i parą wolutowych wsporników po bokach fryzu. Podwieszenie ma formę fartucha w kształcie leżącego prostokąta o wklęsłych dolnych narożach i dolnej krawędzi zdobionej motywem lambrekinu. Powyżej otworów okiennych znajdują się okrągłe tarcze zegarowe. Pola ściętych naroży wieży zdobi ornamentyka cekinowa i kampanule. Korpus nawowy przykrywa dwuspadowy dach zakończony pięciopołaciowo nad prezbiterium i trójpołaciowo nad końcami transeptu, kryty dachówką. Na skrzyżowaniu korpusu nawowego i transeptu ulokowano obitą blachą wieżyczkę na sygnaturkę. Kolorystyka tynków kościoła utrzymana jest w odcieniu ugru, w dolnej partii różu, detal architektoniczny i ornamentyka w bieli.
Plac przykościelny otoczony jest murowanym parkanem z usytuowanymi w nim 14 kapliczkami ze stacjami drogi krzyżowej, nakrytymi dwuspadowymi dachami. W jednym z naroży znajduje się niewielka, murowana kaplica grobowa rodziny Romerów o ceglanych ścianach artykułowanych białymi pilastrami i fasadzie ze szczytem ujętym parą spływów i zwieńczonym trójkątnym przyczółkiem.
Zdaniem Tadeusza Dobrowolskiego i Mariana Korneckiego, badaczy sztuki małopolskiej, kościół w Inwałdzie jest „cennym zabytkiem”. Został ufundowany w latach 1747-1750 przez Franciszka Schwarzenberg-Czernego, jednego „z najwybitniejszych mecenasów w zakresie architektury kościelnej”. Jego najważniejszymi fundacjami były wzniesione od podstaw kościoły w Inwałdzie i Porębie Żegoty oraz rozbudowywane przezeń świątynie w Andrychowie, Jawiszowicach, Bestwinie, Czańcu, Komorowicach. Wspomniane kościoły zlokalizowane są „na pograniczu śląskim, co nie pozostało bez wpływu na kształt niektórych”. Bryły niemal wszystkich świątyń, jakie wzniesiono dzięki Szwarzenberg-Czernemu, z biegiem lat zostały przebudowane. Kwestie przekształceń nie dotyczą natomiast kościoła w Inwałdzie, który zachował swą pierwotną strukturę architektoniczną. Charakteryzuje go jednonawowa, trójprzęsłowa przestrzeń, w środkowej części kwadratowa i lekko poszerzona dzięki dwóm płytkim apsydom po bokach, skrajnie przechodząca w parę znacznie krótszych i węższych przęseł prostokątnych z apsydami na osiach. Taki układ stanowi uproszczony wariant osiemnastowiecznego kościoła w typie śląskiego baroku, o wymiarach „przeciętnej wiejskiej świątyni idei wnętrza centralnego o rzucie eliptycznym”. Druga dekada XVIII wieku to w śląskiej architekturze sakralnej moment, w którym pojawiały się różne wersje planów poziomych, głównie założenia centralne (krzyż grecki, elipsa) lub jednonawowe z wnękami oraz sposobów kształtowania przestrzeni wnętrz kościelnych. Zmiany te zmierzały ku uzyskaniu efektu jednorodności przestrzennej, z czym łączyła się także stopniowa redukcja wydzielenia przestrzeni prezbiterium od nawy. W zakresie opracowania detalu architektonicznego stosowano dekoracyjne wykroje otworów okiennych o niekonwencjonalnych kształtach, ujętych fantazyjnymi obramieniami, zaczerpniętymi z architektury czeskiej XVIII wieku. Okna w kościele inwałdzkim jedynie sygnalizują powyższe zjawisko. W kształtowaniu fasad obserwuje się powrót do wersji dwu- i jednowieżowych z tendencją do ich wertykalizacji. Pewnym zjawiskiem, które stanowi pośredni ślad wpływów włoskich, było stosowanie wklęsło-wypukłych krzywizn i zaokrągleń naroży w opracowaniu głównie zewnętrznej strefy budowli. W drugiej ćwierci XVIII wieku nastąpił spadek liczby wznoszonych świątyń, a te, które powstawały, charakteryzowały się jeszcze większymi uproszczeniami wspomnianych form i ograniczeniem rozmiarów. Miejsce dotychczasowych, rozbudowanych planów zajęły skromne przestrzenie jednonawowe z wnękami. Bryły budowli przejawiają tendencje do maksymalnych uproszczeń formy, która staje się zwarta i kubiczna także dzięki płaskiej i oszczędnej dekoracji. Detal architektoniczny został zredukowany do pilastrów i lizen (Siciny, Radziądz, Nowa Cerekiew). Specyficznym dla omawianego okresu zjawiskiem, w które wpisuje się świątynia w Inwałdzie, były licznie wznoszone, murowane wiejskie kościoły parafialne (jednonawowe z wnękami). Ich występowanie łączyło się z obszarami, gdzie dominowała ludność katolicka. Zjawisko to było charakterystyczne dla dwóch regionów pogranicznych – południowo-zachodniego i północno-wschodniego Śląska. Z uwagi na to, iż Górny Śląsk był wówczas obszarem słabo rozwiniętym ekonomicznie, realizacje tam wznoszone charakteryzował przeciętny poziom artystyczny oraz niewielkie rozmiary. Powstające w pobliżu polskiej granicy kościoły oddziaływały swą odmienną formą na rodzime budownictwo, które w obydwu przypadkach powstawało zarówno dzięki działalności inwestycyjnej zakonów, jak i osiedlonej tam szlachty.
Ogólny stan zachowania kościoła określa się jako dobry.
Pierwsze wzmiankowane w archiwaliach parafialnych prace renowacyjne wykonano po pożarze kościoła w 1885 roku i miały one trwać aż do 1938 roku. W 1928 roku, podczas prac nad tworzeniem polichromii wnętrza kościoła dokonano także odczyszczenia i ponownego pozłocenia ołtarzy.
Zapisy w kronice z lat siedemdziesiątych XX wieku zawierają informację o konieczności przeprowadzenia renowacji polichromii wnętrza kościoła.
Chrzanowski Tadeusz, Kornecki Marian, Sztuka ziemi krakowskiej, Kraków 1982, s. 366-367.
Wrabec Jan, Barokowe kościoły na Śląsku w XVIII wieku, Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk, Łódź, 1986, s. 138-158.
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce. Województwo krakowskie, (red.) Szablowski Jerzy, Warszawa 1953, s. 466-467.
Wzniesiony z końcem pierwszej połowy XVIII wieku kościół parafialny w Inwałdzie stanowi przykład lokalnej fundacji szlacheckiej. Bryła architektoniczna natomiast została zainspirowana śląską sakralną architekturą barokową powstającą w XVIII wieku.
Paulina Chełmecka, "Zespół kościelny parafii pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny (kościół, kaplica Romerów, cmentarz przykościelny, ogrodzenie z kaplicami drogi krzyżowej [14], kapliczka z figurą Chrystusa Ukrzyżowanego, kapliczka MB Różańcowej).", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło: https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/zespol-koscielny-parafii-pw-narodzenia-najswietszej-marii-panny-kosciol-kaplica-romerow-cmentarz-przykoscielny-ogrodzenie-z-kaplicami-drogi-krzyzowej-14-kapliczka-z-figura-chrystusa-ukrzyzowanego-kapliczka-mb-rozancowej