Ołtarz boczny
Zdjęcie nr 1: Nastawa ołtarza stiukowa, architektoniczna, jednoosiowa, jednokondygnacyjna, o wklęsłym licu, ze zwieńczeniem oraz osadzona na wysokim cokole. Ołtarz drewniany, sarkofagowy z drewnianą, silnie wysuniętą mensą. Retabulum ujęte parą zdwojonych pilastrów o trzonach dekorowanych konsolkami i kampanulami na froncie, dźwigających przerwane belkowanie. W polu środkowym umieszczono obraz Świętej Rodziny ujęty profilowaną ramą w formie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem odcinkowym, nadwieszonym z uskokiem i uszakami po bokach, wklęsłego u spodu. Poniżej obrazu znajduje się płycina ujęta spływami wolutowymi, zamknięta fragmentem gzymsu w formie łuku odcinkowego. W jej polu jest kartusz o fantazyjnym wykroju. Zwieńczenie ujęto parą spływów wolutowych i zamknięto fragmentem wklęsło-wypukłego gzymsu, na którym jest płomienisty wazon. Na końcach spływów wolutowych znajduje się para siedzących putt. Pole zwieńczenia wypełniają płaskorzeźbione obłoki z uskrzydlonymi główkami anielskimi oraz ukazana na ich tle promienista gloria z parą główek anielskich pośrodku. Struktura retabulum jest marmoryzowana w kolorze szaro-brązowym i ciemnoszarym, ze złoconymi i srebrzonymi detalami.
Zdjęcie nr 2: Nastawa ołtarza stiukowa, architektoniczna, jednoosiowa, jednokondygnacyjna, o wklęsłym licu, ze zwieńczeniem oraz osadzona na wysokim cokole. Ołtarz drewniany, sarkofagowy z drewnianą, silnie wysuniętą mensą. Retabulum ujęte parą zdwojonych pilastrów o trzonach dekorowanych konsolkami i kampanulami na froncie, dźwigających przerwane belkowanie. W polu środkowym umieszczono obraz Świętej Rodziny ujęty profilowaną ramą w formie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem odcinkowym, nadwieszonym z uskokiem i uszakami po bokach, wklęsłego u spodu. Poniżej obrazu znajduje się płycina ujęta spływami wolutowymi, zamknięta fragmentem gzymsu w formie łuku odcinkowego. W jej polu jest kartusz o fantazyjnym wykroju. Zwieńczenie ujęto parą spływów wolutowych i zamknięto fragmentem wklęsło-wypukłego gzymsu, na którym jest płomienisty wazon. Na końcach spływów wolutowych znajduje się para siedzących putt. Pole zwieńczenia wypełniają płaskorzeźbione obłoki z uskrzydlonymi główkami anielskimi oraz ukazana na ich tle promienista gloria z parą główek anielskich pośrodku. Struktura retabulum jest marmoryzowana w kolorze szaro-brązowym i ciemnoszarym, ze złoconymi i srebrzonymi detalami.

Ołtarz boczny

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
wadowicki
Gmina
Andrychów
Miejscowość
Inwałd
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Bielsko-Żywiecka
Parafia
Narodzenia Najświętszej Marii Panny
Kościół
Narodzenia Najświętszej Marii Panny
Miejsce przechowywania
południowo-wschodni narożnik transeptu
Identyfikator
DZIELO/13493
Kategoria
ołtarz
Ilość
1
Czas powstania
druga połowa XVIII wieku (lub czwarta ćwierć XVIII wieku)
Technika i materiał
cegła, stiuk rzeźbiony, marmoryzowany, złocony, srebrzony
Autor noty katalogowej
Paulina Chełmecka
Domena Publiczna

Opis

Nastawa ołtarza stiukowa, architektoniczna, jednoosiowa, jednokondygnacyjna, o wklęsłym licu, ze zwieńczeniem oraz osadzona na wysokim cokole. Ołtarz drewniany, sarkofagowy z drewnianą, silnie wysuniętą mensą. Retabulum ujęte parą zdwojonych pilastrów o trzonach dekorowanych konsolkami i kampanulami na froncie, dźwigających przerwane belkowanie. W polu środkowym umieszczono obraz Świętej Rodziny ujęty profilowaną ramą w formie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem odcinkowym, nadwieszonym z uskokiem i uszakami po bokach, wklęsłego u spodu. Poniżej obrazu znajduje się płycina ujęta spływami wolutowymi, zamknięta fragmentem gzymsu w formie łuku odcinkowego. W jej polu jest kartusz o fantazyjnym wykroju. Zwieńczenie ujęto parą spływów wolutowych i zamknięto fragmentem wklęsło-wypukłego gzymsu, na którym jest płomienisty wazon. Na końcach spływów wolutowych znajduje się para siedzących putt.
Pole zwieńczenia wypełniają płaskorzeźbione obłoki z uskrzydlonymi główkami anielskimi oraz ukazana na ich tle promienista gloria z parą główek anielskich pośrodku. Struktura retabulum jest marmoryzowana w kolorze szaro-brązowym i ciemnoszarym, ze złoconymi i srebrzonymi detalami.

Zarys problematyki artystycznej

Ołtarz boczny poświęcony Świętej Rodzinie wraz z ołtarzem głównym stanowi zwarty zespół retabulów wykonanych w tym samym warsztacie. Z uwagi na brak dotychczas przeprowadzonych badań historyczno-artystycznych wyposażenia inwałdzkiego kościoła pojawiają się trudności w określeniu artysty, bądź warsztatu odpowiedzialnego za jego wykonanie. Według informacji zawartych w „Katalogu zabytków sztuki w Polsce” zespół ołtarzy należy datować na około połowę XVIII wieku. Pobieżna analiza ołtarza głównego, z jego nietypowym elementem, jakim jest motyw paludamentu oraz materiał, w jakim modelowano strukturę (stiuk), jak i cechy stylowe rzeźb ujmujących boki ołtarza głównego, pozwalają wysunąć przypuszczenie, iż jest to dzieło powstałe pod wpływem osiemnastowiecznego krakowskiego warsztatu rzeźbiarza Wojciecha Rojowskiego (zm. po 1778). Jego twórczość, w świetle przeprowadzonych badań, pozostawała pod wpływem nurtu wiedeńsko-morawskiego. Wspomniany przy charakterystyce inwałdzkiego ołtarza głównego nagrobek Jana Aleksandra Lipskiego (1746) w kaplicy Lipskich w katedrze wawelskiej autorstwa Rojowskiego, z omawianym ołtarzem bocznym łączy podobny sposób modelowania sylwetek putt. Cechują się one stosunkowo swobodnym upozowaniem i dość dobrym opracowaniem anatomii. Pewne podobieństwa w obydwu przypadkach wykazują także fizjonomie pełnych, zaokrąglonych twarzy o niewielkich, zadartych nosach i rozchylonych ustach. W kontekście wykorzystanego materiału należy nadmienić, iż stiuk stanowił charakterystyczny dla owego warsztatu surowiec, z jakiego wykonywano znaczną część zleceń, sam zaś artysta uważany był za wiodącego w tym względzie ówczesnego twórcę krakowskiego.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Stiukowe retabulum ołtarza bocznego poświęconego Świętej Rodzinie w kościele parafialnym w Inwałdzie wraz z nastawą ołtarza głównego stanowi przykład osiemnastowiecznej plastyki późnobarokowej pozostającej najprawdopodobniej pod wpływem pracowni rzeźbiarskiej Wojciecha Rojowskiego.

Inne dzieła z tego miejsca

Zdjęcie nr 1: Nastawa ołtarza stiukowa, architektoniczna, jednoosiowa, jednokondygnacyjna, o wklęsłym licu, ze zwieńczeniem oraz osadzona na wysokim cokole. Ołtarz drewniany, sarkofagowy z drewnianą, silnie wysuniętą mensą. Retabulum ujęte jest parą zdwojonych pilastrów o trzonach dekorowanych konsolkami i kampanulami na froncie, dźwigających przerwane belkowanie. W polu środkowym umieszczono obraz św. Mikołaja ujęty profilowaną ramą w formie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem odcinkowym, nadwieszonym z uskokiem i uszakami po bokach, wklęsłego u spodu. Poniżej obrazu znajduje się płycina ujęta spływami wolutowymi, zamknięta fragmentem gzymsu w formie łuku odcinkowego. W jej polu jest kartusz o fantazyjnym wykroju. Zwieńczenie ujęto parą spływów wolutowych i zamknięto fragmentem wklęsło-wypukłego gzymsu, na którym jest płomienisty wazon. Na końcach spływów wolutowych znajduje się para siedzących putt. Pole zwieńczenia wypełniają płaskorzeźbione obłoki z uskrzydlonymi główkami anielskimi oraz ukazana na ich tle promienista gloria z monogramem maryjnym pośrodku. Struktura retabulum jest marmoryzowana w kolorze szaro-brązowym i ciemnoszarym, ze złoconymi i srebrzonymi detalami.
ołtarz
Ołtarz boczny
Zdjęcie nr 1: Tablica w kształcie leżącego prostokąta ujęta profilowaną, drewnianą ramą. W polu inskrypcja: „ZA DUSZĘ Ś(WIĘTEJ) P(AMIĘCI) KS(IĘDZA) / ALOJZEGO OBOZY / DOBRODZIEJA KOŚCIOŁA / INWAŁDZKIEGO + 11/12 188(...)/ PROSZĘ O ZDROWAŚ MARIO”.
płyta nagrobna
Epitafium Alojzego Obozy
Zdjęcie nr 1: Ambona przyścienna, wisząca z dostępem od strony wewnętrznej klatki schodowej usytuowanej w murze kościoła. Kosz na planie kwadratu o wklęsłych bokach, wypukłym froncie i ściętych narożach, z podwieszeniem w formie stylizowanego, odwróconego stożka zakończonego wolutą. Kosz w narożach ujęty pilastrami o trzonach w formie wolut, dźwigającymi belkowanie parapetu. Ścianki dekorowane płycinami z polami o obrysie utworzonym z linii wklęsło-wypukłej wzbogaconej odcinkami prostymi; w płycinach uskrzydlone główki anielskie. W partii belkowania parapetu front ambony zdobiony muszlą, ujętą kwiatowymi girlandami, na tle pilastrów dwa putta. Zaplecek ujęty pilastrami oraz spływami wolutowymi, dźwigającymi belkowanie. W polu drzwiczki w formie stojącego prostokąta, dekorowane płyciną o wykroju ukształtowanym na bazie falistej, wklęsło-wypukłej linii. Powyżej dwie uskrzydlone główki anielskie. Baldachim płaski, na planie analogicznym do kosza ambony, opasany profilowanym gzymsem, dźwigającym przerwany, wolutowy przyczółek, flankowany przez dwa putta. Całość zwieńczona glorią promienistą z rzeźbioną gołębicą Ducha Świętego. Struktura marmoryzowana, w kolorze brązowo-szarym, ciemnoszarym i niebieskim, profile i ornamenty złocone i srebrzone.
ambona
Ambona
Zdjęcie nr 1: Chrzcielnica w typie kielichowym osadzona jest na stopie na planie koła. Walcowaty, krótki trzon ujęty jest pierścieniem i zakończony wałkiem. Czarę w formie spłaszczonej od góry kuli objęto cęgą. W dolnej części dekorowana jest naprzemiennie płaskorzeźbionymi, smukłymi liśćmi i kwiatami na długich łodygach, zaś w górnej rozłożystymi liśćmi stylizowanego akantu. Pokrywa jest w formie baldachimu, z kopułką na walcowatej podstawie, dekorowanego u dołu pasem kanelur, u góry spłaszczonymi puklowaniami i zwieńczona szyszką z krzyżem. Całość jest marmoryzowana, w kolorze ciemnoszarym i szaroróżowym, detale i ornamentyka złocona.
chrzcielnica
Chrzcielnica
Zdjęcie nr 1: Obraz w kształcie stojącego prostokąta przedstawia Matkę Boską z Dzieciątkiem wyobrażoną w półpostaci. Sylwetka Marii nieznacznie zwrócona jest w lewo. Jej zaokrągloną twarz charakteryzują łagodne, wyraziste rysy o silnie podkreślonych liniach łuków brwiowych i prostego nosa wydobyte światłocieniem. Oczy są duże, usta drobne, a karnacja śniada. Partie szat, łącznie z maforionem zasłaniającym włosy Marii, pokryte są metalowymi, srebrzonymi sukienkami, na powierzchni których odtworzono w ogólnych zarysach przebieg fałdów; szaty zdobione są motywem stylizowanej, ukwieconej, złoconej wici roślinnej, o kameryzowanych lamówkach. Maria prawą ręką o wyprostowanych palcach wskazuje na trzymane na lewej ręce Dzieciątko, w trzech czwartych skierowane w lewo. Zwróconą niemal na wprost twarz charakteryzuje podobny jak w przypadku Marii sposób modelunku, okalają ją krótkie, brązowe włosy. Ubraną w długą tunikę sylwetkę Jezusa także osłania metalowa sukienka. Lewą ręką podtrzymuje on na kolanach księgę, prawą unosi w geście błogosławieństwa; u dołu widoczna jest nieobuta, swobodnie zwisająca stopa Dzieciątka. Postaci ukazane są na tłoczonym w gruncie, złoconym tle dekorowanym motywem roślinnym. Zwieńczone otwartymi, kameryzowanymi koronami głowy okalają nimby i wieńce z gwiazd. Wizerunek ujęty profilowaną, srebrzoną ramą zdobioną złoconymi motywami rocaille.
obraz
Matka Boska z Dzieciątkiem
Zdjęcie nr 1: Obrazy ujęte dwustronną, symetrycznie ukształtowaną ramą o obrysie utworzonym z falistej, wklęsło-wypukłej linii. Rama zdobiona jest motywami liści, grzebieni ornamentu rocaille'owego, obłoków oraz uskrzydlonych główek anielskich, zwieńczona mitrą książęcą. Rama osadzona na podstawie w formie prostokątnej płyty, na której element pośredni w formie rozciągniętych poziomo symetrycznych zwojów wici i wstęgi; w tej części feretronu otwory do wsuwania drążków do noszenia. Na awersie Matka Boska ukazana w półpostaci, frontalnie, z Dzieciątkiem siedzącym na lewym ramieniu i owocem trzymanym w prawej dłoni. Ubrana jest w granatowy płaszcz z czerwoną podszewką i złotym obszyciem, spod którego widoczne są biały welon i suknia. Dzieciątko z prawą ręką wzniesioną w geście błogosławieństwa, z lewą wspartą na księdze, ubrane jest w białą, wzorzystą sukienkę. Wokół głów są nimby, a wokół głowy Marii wieniec z dwunastu gwiazd. Na neutralnym tle widoczne są księżyc i słońce, nad głowami aplikowane drewniane korony z imitacją kamieni jubilerskich. Na rewersie znajduje się wizerunek św. Józefa z Dzieciątkiem, ukazanego półpostaciowo, w trzech czwartych i zwróconego w prawo. Jego twarz o wyrazistych rysach, z długim nosem i pełnymi ustami, okolona jest jasnobrązową brodą, włosy zaczesane są do tyłu. Ubrany jest w błękitną suknię i brązowy płaszcz. Św. Józef przytrzymuje Dzieciątko siedzące na poduszce na stoliku przykrytym purpurową tkaniną. Zwrócone w trzech czwartych w lewo, z głową zwróconą w prawo okryte jest białą tkaniną. Św. Józef trzyma w dłoni kwiat lilii, Dzieciątko kwiat jasnoczerwonej róży. Tło jest neutralne, jasnobrązowe, w lewej górnej części obrazu znajduje się Oko Opatrzności, w prawej para uskrzydlonych główek anielskich.
feretron
Matka Boska, św. Józef

Podobne dzieła

Po tytule

Po kategorii

Po technice i materiale

Zdjęcie nr 1: Ołtarz architektoniczny, jednokondygnacyjny, jednoosiowy ze zwieńczeniem. Ołtarz prostopadłościenny, o przednich narożach ujętych pilastrami hermowymi, z drewniana mensą. Antepedium w formie prostokątnej płyciny z płaskorzeźbionym motywem hostii okolonej drobnymi promieniami i ujętej liśćmi i pąkami mniszka lekarskiego. Retabulum osadzone na niewysokim cokole, lekko zryzalitowanym po bokach. Wyżej predella ujęta parą konsoli wolutowych wspierających wyłamujący się ponad nimi gzyms. Cokół wraz z predellą flankowany parą uszaków w formie spływów wolutowych. Część środkowa ujęta parą kolumn o trzonach zdobionych motywem kandelabru, wspierających fryz wyłamujący się ponad nimi oraz gzyms przybierające postać trójboczną. Zwieńczenie w kształcie kwadratu zamkniętego odcinkiem gzymsu o lekko zryzalitowanych bokach. Predellę, część środkową i zwieńczenie ujmują pary ujmują pary uszaków o fantazyjnych wykrojach, zdobione ornamentem okuciowym i wicią roślinną. Uszaki zwieńczenia dodatkowo zdobione parą główek anielskich i medalionów ze św. Barbarą po prawej stronie i św. Katarzyną Aleksandryjską po lewej. Na bokach gzymsu para figur siedzących aniołów. Szczyt w postaci ujętego parą wolut i zwieńczonego krzyżem kartusza z okrągłym medalionem z monogramem imienia Jezus. w predelli obraz w kształcie leżącego prostokąta ze sceną Nawiedzenie św. Elżbiety. Pole środkowe retabulum, ujęte motywami kaboszonów, ma kształt stojącego prostokąta zamkniętego półkolistym łukiem nadwieszonym, w środku obraz Najświętszego Serca Jezusa. W zwieńczeniu obraz w kształcie stojącego prostokąta, ujęty szeroką ramą z uszakami w narożach, zdobioną ornamentem. W środku wizerunek Matki Boskiej Różańcowej ze św. Teresą z Avila. Struktura polichromowana w odcieniach brązu, detal architektoniczny i ornamentyka złocone i srebrzone.
ołtarz

Boczny prawy (południowy)

Zdjęcie nr 1: Nastawa przyścienna, architektoniczna, w kształcie prostokąta, jednoosiowa. W formie późnogotyckiego portalu o otworze wejściowym prostokątnym o zaokrąglonych narożach, ujętym cienkimi kolumienkami na cylindrycznych cokołach oraz laskowaniem, przechodzącymi na prostokątne nadproże z krzyżującymi się laskami. W polu środkowym obraz z przedstawieniem siedzącego na tronie świętego Józefa z Dzieciątkiem na kolanach. Obraz w obramieniu z motywem pręta owiniętego spiralną taśmą. Poniżej prostokątna płyta w takim samym obramieniu, z inskrypcją po polsku, literami stylizowanymi na gotyckie: BOGARODZICO.
ołtarz

Nastawa ołtarza Świętego Józefa

Zdjęcie nr 1: Na wolutowo-wywiniętych przyczółkach zwieńczenia usadzona jest para aniołów. Anioł po lewej stronie ukazany jest w pozycji siedzącej, zwrócony trzy czwarte w lewo z lewą nogą podwiniętą, a prawą opuszczoną w dół; lewą rękę składa na piersi, a prawą wyciąga do przodu; głowę ma uniesioną do góry. Twarz szeroka z wyraźnie zaznaczonym podbródkiem, szerokim na końcu nosem i dużym oczami. Włosy krótkie i kędzierzawe, ciemnobrązowe z loczkiem zawiniętym nad czołem. Anioł ubrany jest z złoconą tunikę ze srebrzoną podszewką, odsłaniającą nagi tors i prawą nogę powyżej uda. U ramion ma duże, złocone i rozpięte na boki skrzydła. Po prawej stronie ołtarza znajduje się drugi anioł o antytetycznym układzie sylwetki z rękami ugiętymi w łokciach i rozłożonymi na boki oraz głową skierowaną delikatnie w lewo. Szaty, skrzydła i twarz analogiczne, jak u pierwszego anioła. Wyżej, na wolutowym zakończeniu boków zwieńczenia usadzona jest para małych aniołków z niewielkimi skrzydłami, opasanymi w biodrach złotą przepaską. Aniołki ukazane są w ruchu o esowato wygiętej sylwetce, z jedną nogą uniesioną do góry i rękami odwiedzionymi na jeden bok. Twarze szerokie z pulchnymi policzkami, nosami o szerokich końcach i dużymi oczami, włosy krótkie i kędzierzawe. Polichromia w odsłoniętych partiach ciała naturalistyczna, szaty i skrzydła złocone.
rzeźba

Cztery anioły w zwieńczeniu ołtarza bocznego

Zdjęcie nr 1: Na wolutowo-wywiniętych przyczółkach zwieńczenia usadzona jest para aniołów. Anioł po lewej stronie ukazany jest w pozycji siedzącej, zwrócony trzy czwarte w lewo z lewą nogą podwiniętą, a prawą opuszczoną w dół; na piersi składa skrzyżowane ręce, głowę ma skierowaną w lewo. Twarz szeroka z wyraźnie zaznaczonym podbródkiem, szerokim na końcu nosem i dużym oczami. Włosy długie i kręcone, ciemnobrązowe. Anioł ubrany jest z złoconą tunikę ze srebrzoną podszewką odsłaniającą nagi tors i prawą nogę poniżej uda. U ramion ma duże, złocone i rozpięte na boki skrzydła. Po prawej stronie ołtarza znajduje się drugi anioł o antytetycznym układzie sylwetki z rękami ugiętymi w łokciach i skierowanymi w prawo. Szaty, skrzydła i twarz są analogiczne, jak u opisanego poprzednio anioła. Polichromia w odsłoniętych partiach ciała naturalistyczna, szaty i skrzydła złocone oraz srebrzone.
rzeźba

Dwa anioły w zwieńczeniu ołtarza

Zdjęcie nr 1: Podstawa w formie prostego prostopadłościanu na niskim cokoliku, zwieńczona gzymsem, wyżej przechodząca w zwężający się, profilowany cokół na planie prostokąta, na którym osadzony jest krucyfiks. Ramiona krzyża ujęte przy krawędzi bordową opaską, wewnątrz złocone i karbowane. Figura Chrystusa ścięta z tyłu, przybita do krzyża trzema gwoździami. Ciało w delikatnym zwisie o szeroko rozłożonych ramionach, głowa opada na prawe ramię, nogi są ugięte w kolanach, kolana przylegają do siebie, a stopy są przebite w układzie prawa na lewą. Twarz szczupła o ostrym profilu nosa, okolona krótką brodą. Włosy długie, silnie skręcone w pukle i opadające na tył głowy i prawe ramię. Ciało szczupłe o delikatnie podkreślonej muskulaturze oraz uwypuklonej formie klatki piersiowej, szczególnie linii żeber z zaznaczonymi śladami męki. Na głowie korona cierniowa. Przez biodra przewiązane jest złocone perizonium w formie krótkiej skręconej tkaniny, zawieszonej na sznurze, odsłaniającej prawe biodro, ze zwisem na prawym boku. Na zakończeniu pionowej belki titulus w formie zwoju z napisem „IN / RI”. Polichromia w odsłoniętych partiach ciała Chrystusa delikatnie sina, perizonium, krzyż i detale złocone oraz srebrzone, postument polichromowany na czarno.
rzeźba

Krzyż ołtarzowy

Zdjęcie nr 1: Mensa w typie sarkofagowym ustawiona na czterech lwich łapach. Ściana frontowa jest dekorowana trzema płycinami. Zewnętrzne mają kształt leżących prostokątów z wklęsłą wewnętrzną krawędzią, a środkowa jest okrągła, wypełniona chrystogramem. Mensa w kolorze jasnoszarego kamienia, łapy białe.
ołtarz

Mensa ołtarzowa

Jak cytować?

Paulina Chełmecka, "Ołtarz boczny", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/oltarz-boczny-122

Strona:
Dodaj do porównania

Zaloguj się aby dodać do tablicy

Przejdź do logowania

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności