Trójca Święta

Dzieje zabytku

Obraz z przedstawieniem Trójcy Świętej został wykonany bezpośrednio do ołtarza św. Sebastiana zapewne w tym samym czasie co retabulum, w latach pięćdziesiątych XVIII wieku. Został wykonany w rodzinnym warsztacie Korneckich, zapewne przez samego Piotra Korneckiego, który z wykształcenia był malarzem i rzeźbiarzem. W 1997 roku obraz przeszedł gruntowną konserwację.

Opis

Obraz w formie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem półkolistym nadwieszonym z uskokiem. W centrum kompozycji znajduje się grupa Trójcy Świętej. Na obłoku po lewej stronie obrazu siedzi Chrystus, po prawej Bóg Ojciec, ponad nimi unosi się gołębica Ducha Świętego. Chrystus zwrócony jest w trzech czwartych w lewo, prawą ręką przytrzymuje na ramieniu krzyż, który u dołu podtrzymuje putto, lewą rękę wyciąga w bok w geście rozmowy, prawą nogę wystawia naprzód. Twarz ma szczupłą, o dużych, migdałowatych oczach, dużym nosie i pełnych ustach, okoloną krótką, falowaną brodą oraz kręconymi włosami opadającymi na plecy. Ubrany jest w czerwony płaszcz odsłaniający tors, zarzucony na lewe ramię i opadający na nogi, na jego ciele zaznaczone są ślady męki. Bóg Ojciec zwrócony jest w trzech czwartych w lewo, z głową skierowaną w przeciwną stronę. Prawą ręką trzyma przy boku glob, w dłoni zaś berło, lewą rękę wyciąga w bok w geście rozmowy, nogi ma skrzyżowane. Jego twarz jest kwadratowa o starczych rysach, migdałowatych oczach, dużym nosie i wąskich ustach, okolona długą, białą, rozdwajającą się brodą oraz krótkimi, siwymi włosami. Ubrany jest w białą tunikę przewiązaną w pasie oraz w żółto-brązowy płaszcz zarzucony na lewe ramię, rozwiany z tyłu, opadający na nogi. Ponad głowami obu postaci unosi się gołębica Ducha Świętego w glorii promienistej. W górnym prawym rogu obrazu i u dołu dwie pary uskrzydlonych główek anielskich. Górną połowę obrazu tworzy tło wypełnione żółto-brązowymi obłokami, dolną połowę zaś błękitne niebo.

Zarys problematyki artystycznej

Trójca Święta została ukazana w typie nowotestamentowym, najbardziej popularnym w jej nowożytnych przedstawieniach. Bóg Ojciec został zilustrowany jako starzec o białych (siwych) włosach i brodzie oraz w białej szacie nawiązujących do wizji proroka („Patrzałem, aż postawiono trony, a Przedwieczny zajął miejsce. Szata Jego była biała jak śnieg, a włosy Jego głowy jakby z czystej wełny”, Dn 7, 9). Chrystus znajduje się po jego prawicy, co ma uzasadnienie ewangeliczne („[...] Pan Jezus został wzięty do nieba i zasiadł po prawicy Boga”, Mk 16, 19). Ubrany jest w czerwoną szatę i trzyma krzyż (krzyż jest znakiem męczeńskiej śmierci, a czerwona szata symbolizuje zwycięstwo nad śmiercią, jakim było zmartwychwstanie). Nad nimi zaś unosi się Duch Święty pod postacią gołębicy zgodnie z tekstem Pisma Świętego („[...] ujrzał Ducha Bożego zstępującego jak gołębicę”, Mt 3, 16). Trójca ukazana jest jako tronująca pośród obłoków, co wskazuje na niebiański charakter jej władzy. Bóg Ojciec i Chrystus zasiadają obok siebie, co oznacza, że wspólnie sprawują władzę. Pomiędzy nimi znajduje się kula symbolizująca glob ziemski, która wskazuje ich zwierzchnictwo nad światem. Ojciec i Syn zilustrowani są w momencie rozmowy podkreślającej więź pomiędzy osobami Trójcy Świętej.
Obraz z Wieliczki ukazuje Trójcę w zupełnie niestandardowym ujęciu. Zazwyczaj Ojciec i Syn byli ukazywani symetrycznie, po dwóch stronach, zwróceni ku sobie lub frontalnie. Na omawianym obrazie obie postacie skierowane są w tę samą stronę i swobodnie ukazane z boku. Bardzo zbliżone ujęcie kompozycyjne tego tematu pojawiło się w twórczości Felixa Antona Schefflera, malarza i freskanta działającego na Śląsku i Morawach w drugiej tercji XVIII wieku. Jego obraz Trójcy Świętej z klasztoru Bonifratrów we Wrocławiu jest niezwykle bliski pod względem układu postaci i kompozycji względem omawianego dzieła z Wieliczki.
Beata Stec w opracowaniu historyczno-artystycznym w dokumentacji konserwatorskiej zasugerowała, że autorem wszystkich obrazów w ołtarzu głównym może być Piotr Kornecki, którego warsztat wykonał samo retabulum. Wszystkie trzy obrazy posiadają wspólne cechy formalne, dlatego można je przypisać jednemu artyście. Dzieła te w porównaniu z sygnowanymi przez Piotra Korneckiego obrazami w Bochni wykazują ogromne podobieństwa. We wszystkich obrazach malarz stosował te same środki formalne, każdorazowo pojawił się typ twarzy o zbliżonych cechach anatomicznych oraz w podobny sposób kształtowana była obficie drapowana tkanina, wydobyta silnym światłocieniem. Obrazy te z dużym prawdopodobieństwem można przypisać Piotrowi Korneckiemu.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

U dołu obrazu sfalowane płótno. Dzieło było konserwowane w 1997 roku.

Streszczenie

Obraz z przedstawieniem Trójcy Świętej został wykonany do ołtarza św. Sebastiana w latach pięćdziesiątych XVIII wieku. Malowany był w rodzinnym warsztacie Korneckich, zapewne przez samego Piotra Korneckiego, który z wykształcenia był malarzem i rzeźbiarzem. Trójca Święta została ukazana w typie nowotestamentowym, najbardziej popularnym w jej nowożytnych wizerunkach, w którym wszystkie elementy przedstawieniowe mają swoje uzasadnienie w Piśmie Świętym.

Bibliografia