Św. Walenty

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
oświęcimski
Gmina
Kęty
Miejscowość
Kęty
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Bielsko-Żywiecka
Parafia
Św. Małgorzaty i św. Katarzyny
Miejsce przechowywania
kaplica południowa
Identyfikator
DZIELO/23826
Kategoria
obraz
Ilość
1
Czas powstania
1664 rok
Technika i materiał
olej na płótnie naklejonym na deskę
Wymiary podstawowe
szerokość – 124 cm
wysokość – 190 cm
Wymiary szczegółowe
Wysokość bez ramy – 174 cm
Szerokość bez ramy – 107 cm
Autor noty katalogowej
Paulina Chełmecka
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 4.0

Dzieje zabytku

Obraz został namalowany 15 stycznia 1664. W 1881 roku został odnowiony przez kęckiego malarza Karola Stankiewicza. Kolejnym pracom renowacyjnym został poddany w 1909 roku. Zostały one przeprowadzone przez Stanisława Kalinowskiego dzięki fundacji Franciszka Hampela, cechmistrza krawców w Kętach.

Opis

Obraz w kształcie stojącego prostokąta o ściętych górnych narożach, ujęty profilowaną ramą, przedstawia scenę ze św. Walentym ukazanym pośrodku kompozycji. Stojąc zwrócony na wprost głowę kieruje w trzech czwartych w lewo. Owalną twarz, o żółtawej karnacji i mocnym światłocieniowym modelunku, charakteryzują wyraziste rysy i krótki, ciemny zarost. Włosy krótkie, falowane sięgają uszu. Głowę okala wąski nimb. Święty Walenty ubrany jest w albę i czerwony ornat w typie skrzypcowym, z pretekstą bogato zdobioną haftem i kameryzacją. Prawą rękę wspiera na piersi, lewą, na którą jest założony manipularz, kładzie na głowie klęczącej obok kobiety. Zwrócona niemal profilem w prawo lekko pochyla głowę. Pociągłą twarz charakteryzują wyraziste rysy. Długie, ciemne, opadające na plecy włosy oplecione są sznurami pereł. Niewiasta ma na sobie żółtą suknię z białym kołnierzem z broszą, spod której widać bufiaste rękawy białej bluzki. Na szyi ma sznur pereł z krzyżykiem, w uszach perłowe kolczyki. Ręce składa w geście modlitwy. Tuż za nią klęczy zwrócony w trzech czwartych mężczyzna. Pociągłą twarz charakteryzują wyraziste rysy z długim, prostym nosem, bruzdą między ciemnymi oczami i krótkim, gęstym zarostem. Ubrany jest w czerwony kontusz przewiązany popielato-złotym pasem. Na ramiona ma narzucony czerwony płaszcz obszyty futrem i z futrzanym kołnierzem. Na głowie czerwony kołpak obszyty futrem, z białym piórem, u boku szabla. Mężczyzna lewą rękę wspiera na piersi, w prawej trzyma laskę marszałkowską (?). Pod lewą ręką św. Walentego widoczna postać zwróconego frontalnie, klęczącego mężczyzny wyrazistych rysach twarzy i śniadej karnacji. ubrany jest w białą komżę. W tle tłum postaci – kobiety w białych chustach na głowach i mężczyzna. W głębi ściana z niszą zamkniętą konchą. Po lewej stronie kompozycji prostopadłościenny ołtarz nakryty białym, zdobionym koronką obrusem. Na mensie otwarta księga na czerwonej poduszce, kielich przekryty czerwoną palką, para srebrnych lichtarzy z płonącymi świecami, teksty kanonów oraz krucyfiks. Widoczne fragmentarycznie spod zielone kotary retabulum osadzone jest na cokole i ujęte parą kolumn. W polu środkowym znajduje się obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem. W prawym, górnym rogu obrazu ukazano unoszącego się na obłoku anioła częściowo osłoniętego czerwoną szatą. W prawej ręce ma wieniec laurowy, w lewej palmę męczeństwa. Tuż nad nim wiązka promieni. Na stopniach ołtarza leży zielony dywan.

W lewym dolnym narożu obrazu napisy „SVMTPVM Comuber Sartorum / A(NN)O D(OMI)NI 1664 / M. die 15 JANVAR(ii) / Renovatum A(NNO) D(OMINI) 1881 / Carol(us) Bor(omeus) Stankiewicz Pinx(it) Kentensis” oraz „Reconovit 1909 / Stanisław Kalinowski / Fundator Franciszek Hampel / cechmistrz krawców”.


Zarys problematyki artystycznej

Żyjący w III wieku św. Walenty był biskupem Terni. Jego postać kojarzona jest przede wszystkim z patronatem nad zakochanymi, jednak wizerunki ikonograficzne ukazują go przede wszystkim jako opiekuna i uzdrowiciela chorych na epilepsję oraz schorzenia układu nerwowego. Rzadkim tematem przedstawień plastycznych pozostaje jednak pierwszy wspomniany aspekt patronatu świętego. Ciekawy i niemal unikatowy przykład tego wątku stanowi siedemnastowieczna scena w kościele w Kętach ukazująca na tle zebranego w świątyni tłumu klęczącą, strojnie ubraną kobietę oraz znajdującego się obok niej mężczyznę w stroju kontuszowym. Usytuowany przed ołtarzem św. Walenty nakłada na głowę niewiasty dłoń jako gest błogosławieństwa. Jest to najprawdopodobniej scena zaślubin. Wątek ten, obecny m.in. w malarstwie w malarstwie Jacopo Bassano (da Ponte), wywodzi się z biografii świętego, żyjącego pod panowaniem cesarza Klaudiusza II Gockiego. Władca, wydał edykt zakazujący mężczyznom do 37 roku życia zawierania związków małżeńskich, które miały ich zniechęcać do służby wojskowej. Święty Walenty miał po kryjomu błogosławić śluby młodych legionistów, co było jednym z powodów wydania na niego wyroku śmierci przez ścięcie. Zginął 14 lutego 269 w Rzymie.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry, zabrudzenie, spękanie warstwy malarskiej.

Streszczenie

Jeden z najstarszych zachowanych w kościele parafialnym w Kętach obrazów najprawdopodobniej przedstawia św. Walentego. Ukończona na początku 1664 roku scena ukazuje rzadki w ikonografii świętego wątek błogosławieństwa małżonków.

Osoby związane z dziełem

Jak cytować?

Paulina Chełmecka, "Św. Walenty", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/sw-walenty-16

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności