Św. Piotr

Dzieje zabytku

Kościół w Zakliczynie ozdobiony jest przez zespół czterech witraży, pochodzących z dziewiętnastowiecznych, monachijskich pracowni. Dwa z nich (Matkę Boską z Dzieciątkiem oraz św. Franciszka Salezego) wykonał Friedrich Dorn, który prowadził firmę w latach 1879-1891. Kolejne dwa witraże (św. Piotra i św. Pawła) zostały wykonane w pracowni Georga Boosa, która była konkurencyjnym zakładem dla firmy Franciszka Dorna. Przypuszcza się, że witraże Boosa zostały zamówione do kościoła w Zakliczynie po zamknięciu zakładu Dorna w 1891 roku, co miałoby świadczyć o wyborze dwóch odrębnych pracowni do wykonania przeszkleń w jednym kościele. Witraże zostały ufundowane przez księdza Franciszka Kamskiego, proboszcza parafii w Zakliczynie w latach 1883-1900.

Opis

Witraż w kształcie stojącego prostokąta, zamkniętego łukiem odcinkowym. W centrum kompozycji ukazany jest św. Piotr wewnątrz dekoracyjnej aediculi. Święty przedstawiony jest frontalnie, w lewej dłoni trzyma opartą o biodro księgę, a w prawej dwa klucze, przyciśnięte do piersi, głowa uniesiona lekko do góry. Twarz szeroka z wysokim czołem z zaznaczoną łysiną na głowie, okolona bujną, krótką brodą. Święty ubrany jest w białą suknię, przewiązaną w pasie; niebieski płaszcz ze złotą podszewką, spięty na lewym ramieniu zieloną fibulą oraz sandały na stopach; wokół głowy ma kolisty nimb, wypełniony świetlistymi promieniami i złotymi zdobieniami. Aedicula wsparta jest na parach kolumn oraz stojących za nimi filarów, ustawionych na dwustopniowych cokołach. Podpory podtrzymują zwieńczenie z łukiem odcinkowym z przodu. W tle na prostym drążku, zawieszona jest drapowana, złota kotara ze złotymi frędzlami; podłoga ułożona z brązowym płytek. Cokoły kolumn dekorowane są płycinami, wypełnionymi rozetami i wolutami. Kolumny w połowie przedzielone są opaską, u dołu zdobione stylizowanymi liśćmi akantu, a u góry zielonym festonem. W dolnej części kolumny są koloru czerwonego, w górnej niebieskiego; kapitele kompozytowe. Trzony filarów zdobione prostokątnymi płycinami, wypełnionymi roślinną dekoracją. Łuk zdobiony jest złoconą wicią roślinną i astragalem, w kluczu znajduje się uskrzydlona główka aniołka z czerwonymi skrzydłami. Zwieńczenie dwustopniowe, bogato dekorowane wolutkami i liśćmi akantu, na szczycie przerwany przyczółek, a po środku wazon. W dolnej partii witrażu, pomiędzy cokołami aediculi ozdobny kartusz zdobiony stylizowanym ornamentem okuciowym z prostokątną płyciną w polu z napisem: „S[ANC]T[US] PETRUS” oraz sygnatura artysty Georga Boosa z Monachium.

Zarys problematyki artystycznej

Autor omawianego witrażu, Georg Boos urodził się w 1859 roku, a zmarł w 1937 roku. Pochodził z Monachium, gdzie rozpoczął pracę w firmie Mayer & Co., a następnie założył własny zakład w 1880 roku. Do jego firmy dołączył wkrótce jego angielski bratanek, Leo Thomas. Jedna z największych prac Thomasa, zaprojektowanych w firmie Georga Boosa znajduje się kościele St. Paul w Butler w Stanach Zjednoczonych (około 58 okien). Obecnie witraże w stylu monachijskim z XIX wieku przechodzą swoisty renesans. Dziewięć witraży Georga Boosa zostało ostatnio zakupionych do kościoła St. Jospeph w Downington z kościoła Most Blessed Sacrament w Filadelfii. Do wystroju wnętrza świątyni w Downington potrzebowano 16 przeszkleń. Pozostałe wykonała firma Beyer Studio trudniąca się w produkcji witraży nawiązujących stylem do dzieł z witrażownictwa monachijskiego XIX wieku, m.in. dzieł Georga Boosa.

Na witrażu został przedstawiony św. Piotr, który urodził się w Betsaidzie nad jeziorem Genezaret, a zmarł około 64/67 roku na Wzgórzu Watykańskim. Jego życiorys opisany jest w Ewangeliach oraz Dziejach Apostolskich. Przed powołaniem przez Chrystusa pracował jako rybak. Był jednym z jego najwierniejszych uczniów, towarzyszył Chrystusowi podczas przemienienia na górze Tabor, a także w momencie uzdrowienia córki Jaira. Był pierwszym papieżem kościoła katolickiego w latach około 33-64. Zmarł, ponosząc śmierć męczeńską na krzyżu głową w dół, ponieważ mówił, że nie jest godzien umrzeć tak jak Chrystus. Zgodnie z tradycją uznaje się, że został pochowany pod ołtarzem w bazylice św. Piotra w Watykanie. W ikonografii przedstawiany jest jako siwy, brodaty starzec, trzymający w dłoni dwa klucze lub księgę. Do jego atrybutów należą również: anioł, kajdany, kogut, łódź, odwrócony krzyż, pastorał, ryba, sieci, skała oraz zwój. Najwcześniejszym i najbardziej rozpowszechnionym atrybutem św. Piotra są klucze, które po raz pierwszy pojawiły się w jego ikonografii w połowie V wieku, a następnie stały się wręcz jego znakiem rozpoznawczym. Zwykle przedstawia się go z dwoma kluczami złotym i srebrnym (tak jak na witrażu w Zakliczynie). Klucze te symbolizują jego władzę w sprawach życia wiecznego i doczesnego, moc rozwiązywania i wiązania wszystkiego, zgodnie ze słowami, jakie wypowiedział do niego Jezus: „I tobie dam klucze królestwa niebieskiego; cokolwiek zwiążesz na ziemi, będzie związane w niebie, a co rozwiążesz na ziemi, będzie rozwiązane w niebie” (Mt 16, 19).

Streszczenie

Kościół w Zakliczynie ozdobiony jest przez zespół czterech witraży, pochodzących z dziewiętnastowiecznych, monachijskich pracowni. Dwa z nich (Matkę Boską z Dzieciątkiem oraz św. Franciszka Salezego) wykonał Friedrich Dorn, który prowadził firmę w latach 1879-1891. Kolejne dwa witraże (św. Piotra i św. Pawła) zostały wykonane w pracowni Georga Boosa, która była konkurencyjnym zakładem dla firmy Franciszka Dorna. Przypuszcza się, że witraże Boosa zostały zamówione do kościoła w Zakliczynie po zamknięciu zakładu Dorna w 1891 roku, co miałoby świadczyć o wyborze dwóch odrębnych pracowni do wykonania przeszkleń w jednym kościele.

Bibliografia