Św. Maria Magdalena

Dzieje zabytku

Obraz z przedstawieniem św. Marii Magdaleny powstał w drugiej połowie XVII wieku. W aktach wizytacji z 1665 roku w kościele św. Klemensa wspomniany był ołtarz św. Marii Magdaleny, który nie był już wymieniany w późniejszych dokumentach. Altaria św. Marii Magdaleny ufundowana jeszcze w 1432 roku, w XVII wieku została połączona z altarią Wszystkich Świętych, dlatego obraz tej świętej najpewniej znajdował się później w ołtarzu Wszystkich Świętych, później pod wezwaniem św. Józefa (fuzja beneficjów). Po rozebraniu kościoła św. Klemensa w 1786 roku, część jego wyposażenia składowano w świątyni św. Sebastiana, gdzie pozostał do dziś. Być może podczas remontu kościoła na początku XX wieku, obraz został wtórnie przybity do drewnianego podobrazia, za które posłużyły dawne drzwi i wprawiony w ramę pochodzącą z nieistniejącego już ołtarza, która zasłania duże partie jego lica. Obraz wraz z ramą był konserwowany w 1998 roku w pracowni Muzeum Archidiecezjalnego w Krakowie.

Opis

Obraz w formie stojącego prostokąta. W centrum pokutująca Maria Magdalena wśród skał. Święta przedstawiona jest w pozie klęczącej, zwrócona w trzech czwartych w prawo z wyciągniętymi w przód splecionymi dłońmi oraz uniesioną głową, skierowaną w przeciwną stronę. Jej twarz jest okrągła z pełnymi policzkami i wystającą brodą, dużymi oczami skierowanymi do góry, z których kapią łzy, małym, prostym nosem i pełnymi ustami. Okalają ją długie, jasne, silnie kręcone włosy, opadające puklami na ramiona. Maria jest ubrana w silnie drapowaną białą suknię odsłaniającą lewe ramię oraz ekspresyjnie kształtowany jasnobrązowy płaszcz przerzucony przez jej prawe ramię, opadający na kolana i na ziemię. Przed Marią, na skale znajdują się krzyż utworzony ze skrzyżowanych gałązek, czaszka, otwarta księga, szklane naczynie oraz dyscyplina. Postać flankowana jest z dwóch stron piętrzącymi się skałami, w tle widoczny jest daleki pejzaż z budynkiem, powyżej zachmurzone błękitno-różowe niebo z rozświetlonymi obłokami w prawym górnym rogu. Obraz ujęty masywną ramą dekorowaną płaskorzeźbionym suchym akantem z dwoma owalnymi medalionami po bokach.

Zarys problematyki artystycznej

Obraz św. Marii Magdaleny wybija się na tle innych dzieł malarskich w kościele. Postać świętej ukazana została w zmysłowej i swobodnej pozie, jej ciało, jak i okrywająca je tkanina kształtowane są za pomocą delikatnych przejść tonalnych, nadających im dużej miękkości. Obraz charakteryzuje przywiązanie do szczegółu, widoczne w sposobie malowania atrybutów świętej z wykorzystaniem laserunków oraz w sposobie oddania pejzażu z piętrzącymi się skałami i miękko oddanymi drzewami z rozmytym w powietrznej perspektywie dalekim widokiem z elementem architektonicznym.
Maria Magdalena była jedną z niewiast, które podążyły za Chrystusem. W Piśmie Świętym została opisana jako kobieta, z której Chrystus wypędził siedem demonów (Łk 8, 2). Święta ta była obecna przy ukrzyżowaniu i zmartwychwstaniu Jezusa. Część biblistów utożsamiało ją również z opisaną w Piśmie nierządnicą oraz siostrą Marty i Łazarza. Po wniebowstąpieniu Chrystusa Maria Magdalena razem z rodzeństwem i innymi towarzyszami wyruszyła w podróż statkiem pozbawionym steru i dopłynęła do Marsylii. Na miejscu nawrócili oni parę książęcą, św. Łazarz został biskupem Marsylii, a Maria Magdalena udała się do pustelni na 30 lat.
Omawiany obraz przedstawia pokutującą w pustelni Marię Magdalenę. Zgodnie z ikonografią święta ma rozpuszczone włosy, a jej ciało zakryte jest brązowym płaszczem pokutnym. Ukazana jest w momencie ekspiacji, w pozie klęczącej, z głową skierowaną ku górze, zapłakanymi oczami oraz w geście splecionych dłoni, który wyraża cierpienie i rozpacz. Przedmioty, które leżą przed nią na skale – krzyż, czaszka, dyscyplina i księga – oznaczają pokutę. Szklane naczynie jest atrybutem Marii Magdaleny, gdyż odwołuje się do historii, kiedy święta umyła i namaściła stopy Chrystusa. Ukazany w tle daleki pejzaż z architekturą wskazuje odległe miasto, być może Marsylię, jeszcze silniej podkreśla oddalenie świętej od cywilizacji i wybór życia pustelniczego.
W malarstwie barokowym temat pokutującej Marii Magdaleny stanowił niezwykle wdzięczne pole dla wyobrażeń pięknej kobiety w emocjonalnej i ekspresyjnej pozie, której nagie ciało w zmysłowy sposób przesłonięte było wyłącznie włosami lub luźną tkaniną odsłaniającą jego fragmenty.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Lekkie zabrudzenia. Obraz i rama były konserwowane w 1998 roku w pracowni Muzeum Archidiecezjalnego w Krakowie.

Streszczenie

Obraz z przedstawieniem św. Marii Magdaleny powstał w drugiej połowie XVII wieku. Stanowi pamiątką dawnej altarii w kościele św. Klemensa w Wieliczce, która w XVII wieku została połączona z altarią Wszystkich Świętych. Po rozebraniu kościoła św. Klemensa w 1786 roku, obraz oraz inne elementy wyposażenia składowano w świątyni św. Sebastiana, gdzie pozostał do dziś. W malarstwie barokowym temat pokutującej Marii Magdaleny stanowił niezwykle wdzięczne pole dla wyobrażeń pięknej kobiety w emocjonalnej i ekspresyjnej pozie, której nagie ciało w zmysłowy sposób przesłonięte było wyłącznie włosami lub luźną tkaniną odsłaniającą jego fragmenty.

Bibliografia