Św. Małgorzata oraz św. Barbara

Dzieje zabytku

Feretron powstał w drugiej połowie XVIII wieku.

Opis

Feretron dwustronny z obrazami św. Małgorzaty oraz św. Barbary ustawiony na prostopadłościennym cokole, zaopatrzonym w otwory na drążki do noszenia, pośrodku zdobionym rocaille'owym kartuszem z napisami, po jednej stronie „Św(ięta) / Małgorzata”, po drugiej „Św(ięta) Barbara”. Obrazy w kształcie stojących prostokątów o bokach wklęsło-wypukłych z uskokami. Ujęte bogato dekorowaną, rzeźbioną ramą, zdobioną ornamentem rocaille'owym, w narożach uformowanym na kształt wolut. Święta Małgorzata ukazana w centrum kompozycji, w postawie stojącej, do wysokości trzech czwartych, z krzyżem w prawej dłoni i z palmą męczeństwa w lewej. Twarz owalna, z krótkim i wąskim nosem, mocno zarumienionymi policzkami; wzrokiem skierowanym do góry. Włosy długie, jasne, spływające na plecy. Dłonie smukłe, wysublimowane. Ubrana w niebieską suknię z długimi rękawami oraz czerwony płaszcz zarzucony na plecy. Na głowie brązowy welon spływający na prawe ramię; we włosy wpięte klejnoty. W dolnym, lewym narożu dzikie zwierzę, po prawej stronie ognisko. Po drugiej stronie feretronu obraz z wizerunkiem św. Barbary ukazanej w centrum kompozycji, w postawie stojącej, do wysokości trzech czwartych, z palmą męczeństwa w prawej dłoni i mieczem, skierowanym ostrzem w dół w lewej. Twarz owalna, z krótkim i wąskim nosem, rozchylone usta, mocno zarumienione policzki. Wzrok skierowany na znajdujący się po prawej stronie obrazu kielich z hostią. Włosy długie, spływające na plecy, częściowo schowane pod białym welonem. Dłonie smukłe, delikatne. Ubrana jest w niebieską suknię z długimi rękawami, przewiązaną paskiem i z dużym dekoltem oraz czerwony płaszcz zarzucony na plecy i lewe ramię. W górnym, lewym rogu obrazu wieża. Tło w kolorach ugru. Struktura feretronu złocona.

Zarys problematyki artystycznej

Feretron to obraz lub rzeźba umieszczone w ozdobnej ramie, z podstawą zaopatrzoną w otwory na drążki do noszenia podczas procesji. Zygmunt Gloger w „Encyklopedii staropolskiej” pochodzenie słowa „feretron” czy „feretrum” wywodził ze starożytnego Rzymu, gdzie określało posągi niesione w pochodach triumfalnych. Struktura niniejszego feretronu została wykonana w drugiej połowie XVIII wieku w stylu rokokowym. Po jednej stronie feretronu umieszczono wizerunek św. Małgorzaty Antiocheńskiej, żyjącej na przełomie III i IV wieku. Na obrazie jest przedstawiona ze smokiem, którego według legendy miała poskromić krzyżem oraz palmą męczeństwa, nawiązującą do jej męczeńskiej śmierci poprzez ścięcie mieczem. Mimo iż nie pochodziła z królewskiego rodu, na głowie ma diadem oraz wpięte bogate klejnoty mające wskazywać na jej szlachetne pochodzenie. Po drugiej stronie ukazano św. Barbarę. Święta została przedstawiona w klasycznej konwencji ikonograficznej z tradycyjnymi atrybutami: kielichem z hostią, który przed straceniem miał jej przynieść anioł do więzienia; mieczem, którym została ścięta oraz palmą męczeństwa. Święta Barbara wywodziła się z zamożnej, pogańskiej rodziny. Z wiarą chrześcijańską zetknęła się podczas nauki w Nikomedii. Ojciec dziewczyny, usiłując zmusić ją do wyparcia się wiary chrześcijańskiej, zamknął ją w wieży. Około 306 roku została ścięta mieczem. W tle obrazu widoczna jest wieża, w której była więziona. Charakterystyczne dla przedstawień ze św. Barbarą jest, iż w wieżach ukazywanych przy jej wizerunkach zwykle widnieją trzy okna, które mają symbolizować Trójcę Świętą.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Zły, uszkodzenia mechaniczne, pęknięcia struktury feretronu, odpryski warstwy polichromii i złoceń. Obrazy przetarte, widoczne krakelury i zabrudzenia powierzchni.

Streszczenie

Feretron dwustronny z drugiej połowy XVIII wieku z obrazami św. Małgorzaty oraz św. Barbary. Struktura feretronu wykonana w stylu rokokowym.

Bibliografia