Św. Jan Chrzciciel
Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
olkuski
Gmina
Olkusz
Miejscowość
Gorenice
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Krzeszowice
Parafia
Parafia Św. Mikołaja Biskupa
Miejsce przechowywania
zwieńczenie ołtarza bocznego południowego
Identyfikator
DZIELO/11398
Kategoria
płaskorzeźba
Ilość
1
Czas powstania
trzecia ćwierć XVII wieku
Fundator
Krystyna Dembian (Dębińska)
Technika i materiał
drewno rzeźbione, polichromowane, złocone i srebrzone
Autor noty katalogowej
Justyna Kuska
Dzieje zabytku
Ołtarz boczny południowy, w którego zwieńczeniu znajduje się płaskorzeźba przedstawiająca św. Jana Chrzciciela powstał w trzeciej ćwierci XVII wieku (przed 1673) zapewne z fundacji Krystyny Dembian (Dembińskiej), wdowy po Karolu Szembeku – jednym z budowniczych-fundatorów gorenickiej świątyni. Na ten czas należy datować również powstanie omawianej płaskorzeźby.
Opis
Płaskorzeźba w kształcie ośmioboku ujęta profilowaną, złoconą ramką oraz ażurowym obramieniem utworzonym z przeciwstawnie ułożonych wolut wzbogaconych ornamentem małżowinowo-chrząstkowym. W zwieńczeniu złocony krzyż o trójlistnie zakończonych ramionach ustawiony na niewielkim postumencie wspartym na strukturze z ornamentu małżowinowo-chrząstkowego. W centralnym polu płaskorzeźbione przedstawienie św. Jana Chrzciciela ukazanego w popiersiu, frontalnie. Święty przedstawiony jako dojrzały mężczyzna z zarostem; ubrany w purpurową szatę oraz obszerny, ciemnoczerwony płaszcz ze złotą podszewką. Swoją prawą dłonią wskazuje na trzymanego w lewym ręku baranka spoczywającego na zamkniętej księdze. Postać świętego polichromowana; tło jednolicie jasnozielone. Partie ornamentu złocone.
Zarys problematyki artystycznej
Obiekt został wzmiankowany przez księdza Jana Wiśniewskiego w „Historycznym opisie kościołów, miast, zabytków i pamiątek w Olkuskiem”, który błędnie rozpoznał przedstawienie jako wizerunek św. Jana Kantego z barankiem oraz w „Katalogu zabytków sztuki w Polsce.” Ołtarz boczny południowy posiada cechy wczesnobarokowe, o czym świadczą jego spokojna forma architektoniczna oraz zastosowanie popularnego około połowy XVII wieku ornamentu małżowinowo-chrząstkowego. Powstał w trzeciej ćwierci XVII wieku (przed 1673) zapewne z fundacji Krystyny Dembian (Dembińskiej), wdowy po Karolu Szembeku – jednym z budowniczych-fundatorów gorenickiej świątyni, która przy wsparciu swoich dwóch kolejnych mężów ukończyła budowę murowanego kościoła w Gorenicach. Na ten czas należy datować również powstanie omawianej płaskorzeźby z przedstawieniem św. Jana Chrzciciela w zwieńczeniu ołtarza. Święty został ukazany zgodnie z zachodnią tradycją ikonograficzną ze swoim atrybutem w postaci baranka symbolizującego Chrystusa, którego nadejście głosił Jan podczas swojej działalności nad rzeką Jordan (Łk 3, 7-14; Mt 3, 7-10; Mk 1, 8).
Stan zachowania / Prace konserwatorskie
Bardzo dobry, płaskorzeźba prawdopodobnie została poddana konserwacji.
Streszczenie
Ołtarz boczny południowy, w którego zwieńczeniu znajduje się płaskorzeźba przedstawiająca św. Jana Chrzciciela powstał w trzeciej ćwierci XVII wieku (przed 1673) zapewne z fundacji Krystyny Dembian (Dembińskiej), wdowy po Karolu Szembeku – jednym z budowniczych-fundatorów gorenickiej świątyni. Na ten czas należy datować również powstanie omawianej płaskorzeźby. Święty został ukazany zgodnie z zachodnią tradycją ikonograficzną ze swoim atrybutem w postaci baranka symbolizującego Chrystusa, którego nadejście głosił Jan podczas swojej działalności nad rzeką Jordan (Łk 3, 7-14; Mt 3, 7-10; Mk 1, 8).
Bibliografia
"Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1: Województwo krakowskie", Warszawa 1953
Wiśniewski Jan, "Historyczny opis kościołów, miast, zabytków i pamiątek w Olkuskiem", Marjówka Opoczyńska 1933
Osoby związane z dziełem
Inne dzieła z tego miejsca
ambona
Ambona
![Zdjęcie nr 1: Epitafium z fantazyjnie wyciętą płyciną o bokach w kształcie półkolistych, nadwieszonych łuków na wklęsłych uskokach, ujętą uproszczonymi wolutami z chrząstkami. Pod dolną krawędzią kartusz z tarczą z godłami herbów Ostoja i Rola. W górnej części epitafium okrągły medalion ujęty taśmami zakończonymi ślimacznicami z krzyżem. W jego polu uproszona trupia czaszka ze skrzyżowanymi piszczelami. W polu Inskrypcja: "D(EO) O(PTIMO) M(AXIMO) / PERIL(LVST)RI ET R(EVERENDI)S(I)MO DOMINO ADAMO / PAVLO A TARNOW TARNOWSKI PRAEPO/SITO SEVERIENSI FRATRI SVO GERMA/NO DESIDERATISSIMO AN(NO) 1712 / ATQVE / IOSEPHO, ET STANISLAO FILIIS AC MA/RIANNAE ET SALOMEAE TVM GEMINIBVS / ANNAE ALTER AEVE SALOMEAE NEC NON CHRI/STINAE FILIABVS, CHARISSIMAE SOBOLI SVAE PVBESCENTE AETATE ANNV(M) 1725 /DEFVNCTIS / SIBIQVE / ILLVSTRES ET MAGNIFICI MICHAEL STANISLAVS AB EADEM TARNOW TARNOWSKI EX / VENATORE LANCICIEN[sic] CAPITANEO SEVERIEN(IS) PRIMO BIECEN(SI] NVNC SIRADIENSIS CASTELLANVS / ET ROSA DE RILSKO SCIBOROWNA CONIVGES AD HIC VIATORES TAMEN MORITVRI, PRO / MORE CHRISTIANO AMORE HOC POSVERVNT MONVMENTVM AN(NO) D(OMINI) 1729 / QVORVM / VIRVTES ET QVALITATES MERITA VERITATI / VERITAS REFERAT POSERITATI / ETTI LECTOR PIE ETIAM MORTALIS / ANIMABVS FIDELIVM DEFVNCTORVM / PACEM PRECANDO DIC / REQVIESCANT IN PACE /AMEN".](https://sdm.upjp2.edu.pl/synchronized/Work/58e6a9e2b221af032fccb289/WorkImage/5b0bfa7ca14fc72ff0d3c479/5b0bfa7ca14fc72ff0d3c479_blockSmall.jpg?rand=1679407012)
płyta nagrobna
Epitafium Adama Pawła Tarnowskiego i jego dzieci Józefa, Stanisława, Marianny, Salomei, Ewy i Salomei
![Zdjęcie nr 1: Epitafium z fantazyjnie wyciętą płyciną wpisaną w leżący prostokąt o bokach w kształcie półkolistych, nadwieszonych łukach na wklęsłych uskokach, ujętą uproszczonymi wolutami z chrząstkami. Pod dolną krawędzią kartusz z tarczą z godłami herbów Rawicz, Jastrzębiec, Ramułt, Korybut. Epitafium wieńczy owalne pole z portretem zmarłej otoczone ornamentem kartuszowo-zawijanym i zwieńczone krzyżem wspartym na trzech kulach. Kobieta została przedstawiona w popiersiu, w trzech czwartych, w koronkowym welonie oraz ze sznurem pereł na szyi. Twarz z migdałowatymi oczami zwróconymi w lewo, z długim nosem i wąskimi, szerokimi ustami. W polu inskrypcja „D(EO) O(PTIMO) M(AXIMO) / ET / HOMINVM MEMORIAE / G(E)N(ER)OSA CHRISTINA OLIM G(E)N(E)OSI GABRIELIS / A DEMBIANY DEMBINSKI CVM OLIM G(E)N(ER)OSA ISABELLA / A BELZEC BELZECKA PROCREATA / FILIA [obok wykutE wtórnie Primo CAROLI SZEMBEK 2do G(ENERO)SI ADAMI KOCHANSKI ultimo VOTO G(E)N(ER)OSI MATTHIAE ALEXANDRI A TARNOW TARNOWSKI VENATORIS PAL(A)TINI LANCICZE[SIS] / DVCATVS SEVERIAE CAPITANEI CASTRENSIS LEGITIMA / CONSORS / RELIGIONE IN DEVM CVLTV ET DEVOTIONE IN DEI PARAM AC DEI SANCTOS ERGA MARITVM / AC FILIOS AMORIS INTEGRITATE IN AMICOS AC VICINOS OFFICIO IN OMNES / MORVM PROBITATE INSIGNIS / MVLIER / CVM EXPLESSET ANNOS AETATES SVAE LVI MATRIMONIALIS / COHABITATIONIS XXXX DIE VI MARTII. A(NNO) D(OMINI) M.D.CXCV / SACRAMENTIS BENE MVNITA / IN VILLA GORENICE VITAM / FINIVIT. / LVGENS MARITIVS DESIDERATISSIMAE CONIVGI / HOC POSVIT MONVMENTVM / LECTOR / FIDELIBVS DEFVNCTIS / PRECARE / REQVIEM SEMPITERNAM.”](https://sdm.upjp2.edu.pl/synchronized/Work/58e6a231b221af032fcc9fea/WorkImage/5b0bfb294132f02fc510059d/5b0bfb294132f02fc510059d_blockSmall.jpg?rand=1679407012)
płyta nagrobna
Epitafium Krystyny z Dembińskich Tarnowskiej
![Zdjęcie nr 1: Epitafium z fantazyjnie wyciętą płyciną wpisaną w leżący prostokąt o bokach w kształcie półkolistych, nadwieszonych łuków na wklęsłych uskokach, ujętą uproszczonymi wolutami z chrząstkami. Pod dolną krawędzią kartusz z tarczą z godłami herbów Rola, Doliwa, Łodzia, Topór. Epitafium wieńczy owalne pole z portretem zmarłego otoczony ornamentem kartuszowo-zawijanym i zwieńczony krzyżem wspartym na trzech kulach. Zmarły przedstawiony został w popiersiu, w trzech czwartych. Jego twarz jest pociągła, oczy szeroko otwarte, zwrócone w prawo, nos długi, pod nim wąs, głowa z podgolonymi bokami. W polu inskrypcja „D(EO) O(PTIMO) M(AXIMO) / SIS∙TE GRADVM VIATOR / MAESTA CERNES / HVNC TVMVLV(S) MAGNI VIRI SARCOPHAGVM DOLORVM CVMVLVM ESSE. / NEMPE / MAGNI(ICVS) MATHIAS ALEXANDER A TARNOW TARNOWSKI G(E)N(ERO)SI PAVLICV(M) GRISELI DE ZIELENCKA PROCREAT(VS) / FILIVS / VENATOR PALATINATVS LANCICIENSIS, AC DVCATVS SEVERIAE CAPITANEVS / VIR / CVLTV IN DEV(M) ET DEIPARA(M) HONORE TVM SANCTOS DEI RELIGIONE ERGA RE(I)PVB(LIC)AM AMORE, LIBERTATEM ZELO, / DOMVM SVAM STVDIO, AC MERITIS AMICOS VICINOSQVE OFFICIO / INSIGNIS, / ATQ(VE) MORVM INTEGRITATE LITERARVM SCIENTIA RERVM POLITICARVM PRVDENTIA CONSILIO MATVRO / AMICORVM AMORE, FVNCTIONVM EXPEDITARVM AD COMITIA ET TRIBVNAL DEXTERITATE / CONSPICTVS / FLOS ROSARVM ROSEVS IPSO VERIS INITIO MORTE DECERPTVS / CADIT / OBIVIT IN ARCE SEVERI(AE) A(NNO) CHR(ISTO) MDC. XCVIII. CALEN(DIS) APR(ILIS)AETAT(IS) SVAE LVII / CVI / MAGNIF(ICVS) MICHAEL STANISLA(VS), VENATOR PAL(A)T(INATUS), LANCICIEN(SI) DVCAT(US), SEVER(IENSIS) CAPIT(ANEUS) / ET PERIL(LUSTRIS) AC R(EVERE)ND(V)S ADAM, PAVL(US), PRAEP(OSI)T(US), SEVERIEN(SIS) LVGENTES FILII / DESIDERATISSIMO PARENTI / HVNC LAPIDEM POSVERE. / LECTOR / FIDELIB(VS) DEFVN(CTIS) REQVIE(M) P[RE]CARE SE(MPI)T(E)RNA(M)”.](https://sdm.upjp2.edu.pl/synchronized/Work/58e6a107b221af032fcc9ab4/WorkImage/5b0bfb5b7d81862ff6164a7d/5b0bfb5b7d81862ff6164a7d_blockSmall.jpg?rand=1679407012)
płyta nagrobna
Epitafium Macieja Aleksandra Tarnowskiego
kościół
Kościół św. Mikołaja
płaskorzeźba
Nauczanie Marii
Podobne dzieła
Po tytule
Po kategorii
Po tagach
Po technice i materiale
![Zdjęcie nr 1: Obraz w formie stojącego prostokąta. W centrum obrazu św. Józef Kalasanty klęczący przed unoszącą się pośród obłoków Matką Boską z Dzieciątkiem. Święty zwrócony jest w trzech czwartych w prawo, z uniesioną głową i skrzyżowanymi na piersi rękami, w których trzyma gorejące serce i gałązkę lilii. Twarz ma pociągłą, o migdałowatych, wąskich oczach i lekko garbatym nosie, okoloną krótką, siwą brodą i włosami po bokach głowy, na jej czubku łysina. Ubrany jest w czarny habit zapinany z przodu na guziki, z białą koloratką oraz czarny płaszcz zarzucony na plecy. Przed nim leży czarny biret i otwarta księga z napisem „Consti/tutio/nes Cler[i]c[orum] / Regular[um] / Piarum / Schola/rum”. Na pierwszym planie ukazany od tyłu, w pozycji półleżącej, chłopiec z otwartą księgą. Obok, w prawym dolnym rogu na księgach leżą czerwony kapelusz kardynalski, pastorał i laska zakończona krzyżem arcybiskupim. W lewej, górnej części obrazu Matka Boska siedzi na obłoku, zwrócona jest w trzech czwartych w lewo, pochylona, obiema rękami trzyma stojące po jej prawej stronie Dzieciątko. Twarz o łagodnych rysach, wąskich oczach, okolona jasnymi włosami. Ubrana jest w jasnoróżową suknię z białą podwiką, niebieski płaszcz narzucony na kolana oraz jasnoróżowy, rozwiany welon na głowie. Dzieciątko zwrócone w trzech czwartych w lewo, z uniesioną prawą ręką w geście błogosławieństwa, przepasane w partii bioder białą tkaniną. U góry obrazu, pośród obłoków dwa putta. W prawej części obrazu, za świętym widoczne dwie postacie klęczących dzieci, spośród których jedno czyta księgę a drugie się modli. Scena ukazana we wnętrzu z widocznymi w tle pilastem i oknem.](https://sdm.upjp2.edu.pl/synchronized/Work/5761632794eef3d32613ba97/WorkImage/5b446d5a4d9d597226db9bba/5b446d5a4d9d597226db9bba_home.jpg?rand=1679407012)
Jak cytować?
Justyna Kuska, "Św. Jan Chrzciciel", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2023, źródło: https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/sw-jan-chrzciciel-5