Św. Barbara

Dzieje zabytku

Rama pochodzi z około 1700 roku. Została wyrzeźbiona jako zwieńczenie bliżej nieokreślonego ołtarza z kościoła św. Klemensa lub z innej świątyni w Wieliczce. W XIX wieku została wtórnie użyta jako rama obrazowa i obecnie mieści wizerunek św. Barbary pędzla Wojciecha Eljasza z 1881 roku. Dzieło zostało skomponowane za czasów posługi proboszcza Zygmunta Goliana.

Opis

Obraz w kształcie stojącego prostokąta z przedstawieniem św. Barbary. Święta została ukazana w półpostaci, zwrócona lekko wprawo, wzrok skierowany ma w dół. W prawej, uniesionej przed siebie ręce trzyma kielich z jaśniejącą ponad nim hostią , w lewej, zgiętej w łokciu palmę męczeńską oraz skierowany ostrzem w dół miecz. Twarz owalna o łagodnym wyrazie, jasnej karnacji, z okrągłymi oczami, prostym nosem, drobnymi ustami okolona jasnymi, delikatnie falującymi się włosami, które opadają na plecy i dekolt; wokół głowy nimb. Święta ubrana w przewiązaną w pasie różową suknię z szerokim dekoltem oraz jasnozielony płaszcz zarzucony na ramiona, który marszczy się na rękawach grubymi fałdami. Przy lewym barku świętej napis „1881 / Wojciech Eljasz”. Tło niemal jednolite, brunatne. Obraz ujęty w ozdobną ramę utworzoną z częściowo ażurowych splotów dość bujnych liści akantu, z wyodrębnionym osobno rodzajem zwieńczenia. W dolnej części prostokątny kartusz ułożony poziomo, zamkniety na krótszych pokach pólkolami, z przedstawieniem otwartej korony, przez którą przechodzą dwie, skrzyżowane gałązki palmowe, wyobrażonych na ciemnym, niemal czarnym tle.

Zarys problematyki artystycznej

Dzieło, które obecnie można oglądać na filarze nawy głównej przeszło, od czasów powstania jego najstarszej części, szereg przemian. Uwagę przykuwa rozbudowana, ażurowa rama utworzona z bujnych, ułożonych symetrycznie liści akantu, która stanowiła prawdopodobnie dawniej zwieńczenie ołtarza. Świadczy o tym wykorzystany ornament oraz prosta dolna krawędź ramy przystosowana do scalenia jej ze strukturą nastawy. Ołtarz mógł pochodzić z kościoła św. Klemensa lub z innego kościoła w Wieliczce. Akantowa rama z początku XVIII wieku to przejaw powtórnej mody na użycie tego ornamentu, która rozpoczęła się w drugiej połowie XVII wieku. Z ażurowo rzeźbionych liści konstruowano przedmioty rzemiosła artystycznego, ramy obrazowe, a nawet całe ołtarze. Stanowiąc część zwieńczenia musiała zawierać przedstawienie o tematyce religijnej odpowiadające wezwaniu ołtarza. Obecnie został wtórnie użyta jako rama dla dziewiętnastowiecznego obrazu pędzla Wojciecha Eljasza (1814-1904), który pochodził z okolic Bochni i uczył się w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych. W latach sześćdziesiątych XIX wieku brał udział w restauracji ołtarza mariackiego Wita Stwosza. Malował niemal wyłącznie obrazy o tematyce religijnej do kościołów w okolicach Krakowa, np. obraz pod tytułem „Serce Pana Jezusa” do Tenczynka, czy „Śmierć św. Benedykta” do kościoła w Imbramowicach. Obraz wiszący w wielickim kościele cechuje dobry poziom artystyczny. Świeta Barbara odzwierciedla typ urody ceniony w XIX wieku – święta ma duże, okrągłe oczy, wąski nos oraz drobne usta, na ramiona, plecy i dekolt opadają jej długie włosy.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

W latach dziewięćdziesiątych XX wieku braki w elementach rzeźbionych uzupełnił W. Janowski.

Streszczenie

Dzieło stanowi połączenie ramy z około 1700 roku, która została wykonana jako zwieńczenia ołtarza, z powstałym w 1881 roku obrazem przedstawiającym św. Katarzynę. Autorem obrazu jest Wojciech Eliasz, małopolski artysta, który specjalizował się w malarstwie religijnym.

Bibliografia