Św. Katarzyna

Dzieje zabytku

Rama pochodzi z około 1700 roku. Została wyrzeźbiona jako zwieńczenie bliżej nieokreślonego ołtarza z kościoła św. Klemensa lub z innego kościoła w Wieliczce. W XIX wieku została wtórnie użyta jako rama obrazowa i obecnie mieści wizerunek św. Katarzyny pędzla Wojciecha Eljasza z 1881 roku. Dzieło zostało skomponowane za czasów posługi proboszcza Zygmunta Goliana. W latach dziewięćdziesiątych XX wieku braki w elementach rzeźbionych uzupełnił W. Janowski.

Opis

Obraz w kształcie stojącego prostokąta z przedstawieniem św. Katarzyny. Święta została ukazana w półpostacifcza, zwrócona lekko w lewo. Prawą ręką przyciska do ciała zamkniętą księgę, w lewej, uniesionej, trzyma palmę męczeńską. Twarz owalna o jasnej karnacji z prostym nosem, drobnymi ustami oraz ciemnymi, skierowanymi w górę oczami, okolona ciemnobązowymi, kręconymi włosami opadającymi na plecy; wyraz twarzy łagodny. Święta jest ubrana w białą suknię oraz czerwony płaszcz spięty na piersi. Na głowie ma złotą, otwartą koronę, wokół jaśniejący nimb. Przy lewym rękawie napis „Wojciech / Eljasz / 1881”. Tło niemal jednolite, w odcieniu żółtobrązowym. Obraz ujęty w ozdobną ramę utworzoną z częściowo ażurowych splotów dość bujnych liści akantu, z wyodrębnionym osobno rodzajem zwieńczenia. W dolnej części prostokątny kartusz, ułożony poziomo, zamknięty na krótszych bokach półkolami, z przedstawieniem otwartej korony, przez którą przechodzą dwie, skrzyżowane gałązki palmowe.

Zarys problematyki artystycznej

Dzieło, które obecnie można oglądać na filarze nawy głównej przeszło, od czasów powstania jego najstarszej części, szereg przemian. Uwagę przykuwa rozbudowana, ażurowa rama utworzona z bujnych, ułożonych symetrycznie liści akantu, która stanowiła prawdopodobnie dawniej zwieńczenie ołtarza. Świadczy o tym wykorzystany ornament oraz prosta dolna krawędź ramy przystosowana do scalenia jej ze strukturą nastawy. Ołtarz mógł pochodzić z kościoła św. Klemensa lub z innego kościoła w Wieliczce. Akantowa rama z początku XVIII wieku to przejaw powtórnej mody na użycie tego ornamentu, która rozpoczęła się w drugiej połowie XVII wieku. Z ażurowo rzeźbionych liści konstruowano przedmioty rzemiosła artystycznego, ramy obrazowe, a nawet całe ołtarze. Stanowiąc część zwieńczenia musiała zawierać przedstawienie o tematyce religijnej odpowiadające treści ołtarza. Obecnie została wtórnie użyta jako rama dla dziewiętnastowiecznego obrazu pędzla Wojciecha Eljasza (1814-1904), który pochodził z okolic Bochni i uczył się w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych. W latach sześćdziesiątych XIX wieku brał udział w restauracji ołtarza mariackiego Wita Stwosza. Malował niemal wyłącznie obrazy o tematyce religijnej do kościołów w okolicach Krakowa, np. obraz pod tytułem „Serce Pana Jezusa” do Tenczynka, czy „Śmierć św. Benedykta” do kościoła w Imbramowicach. Obraz z przedstawieniem św. Katarzyny wiszący w wielickim kościele cechuje dobry poziom artystyczny. Jest utrzymany w wąskiej gamie barw i obrazuje typ urody modny w XIX wieku – święta ma duże, okrągłe oczy, wąski nos oraz drobne usta, na plecy opadają jej długie włosy.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

W latach dziewięćdziesiątych XX wieku braki w elementach rzeźbionych uzupełnił W. Janowski.

Streszczenie

Dzieło stanowi połączenie ramy z około 1700 roku, która została wykonana jako zwieńczenia ołtarza, z powstałym w 1881 roku obrazem przedstawiającym św. Katarzynę. Autorem obrazu jest Wojciech Eliasz, małopolski artysta, który specjalizował się w malarstwie religijnym.

Bibliografia