Polichromia ścienna prezbiterium

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
krakowski
Gmina
Wielka Wieś
Miejscowość
Giebułtów
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Bolechowice
Parafia
Parafia Św. Idziego
Kościół
Św. Idziego
Tagi
polichromia ścienna św. Barbara św. Zofia
Miejsce przechowywania
prezbiterium
Identyfikator
DZIELO/13259
Kategoria
polichromia ścienna
Ilość
1
Czas powstania
około połowy XVII wieku
Miejsce (państwo, miasto, region geograficzny)
Małopolska
Technika i materiał
suchy fresk na pobiale
Autor noty katalogowej
Maria Działo
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska

Dzieje zabytku

Polichromie kościoła w Giebułtowie powstały około połowy XVII wieku. W aktach wizytacji biskupiej z 1783 roku opisano je jako „malowania po kościele stare i brzydkie”. Zapewne z tego powodu zostały zamalowane. Odkryto je dopiero w 1936 roku podczas prac remontowych, a odsłonięto w całości podczas konserwacji w 1948 roku.

Opis

Na ścianie północnej prezbiterium w pierwszej kwaterze od lewej strony została ukazana św. Barbara z mieczem w lewej dłoni i palmą męczeństwa w prawej. W kolejnej kwaterze freski nie zachowały się w całości. W górnej części podwieszone są drapowane tkaniny, po lewej stronie widać dwie uskrzydlone główki aniołków, a po prawej stronie postać nierozpoznanej świętej męczennicy z palmą męczeństwa i księgą w dłoniach. Na ścianie południowej prezbiterium po prawej stronie jest przedstawienie św. Zofii z córkami ujęte w kwaterę w kształcie leżącego prostokąta. Pośrodku znajduje się św. Zofia z rękami złożonymi do modlitwy, na głowie ma zamkniętą koronę, po jej prawie stronie stoją dwie córki, a po lewej trzecia córka. Wszystkie córki zostały ukazane z palmami męczeństwa w dłoniach. Pozostałą powierzchnię ściany wypełniają dekoracje ornamentalne, uskrzydlone anioły, a w dolnej partii zacheuszki. Łuk arkady zdobią arma Christi, które otwierają kolejny cykl przedstawień w kaplicy św. Anny. Prezbiterium obiega od góry szeroki fryz z podwieszoną draperią, pomiędzy którą ukazane są winne grona.

Zarys problematyki artystycznej

Polichromia powstała około połowy XVII wieku. Zespół malowideł w kościele w Giebułtowie przedstawia się w sposób dwojaki: prowincjonalny charakter malowideł połączony został z nowymi formułami ikonograficznymi oraz niderlandzkimi wzorami ornamentów, malowanych baldachimów i pęków owocowych. Nowością jest pojawienie się na polichromii kościoła w nawie nowych, potrydenckich świętych: św. Ignacego Loyoli, św. Karola Boromeusza, a przede wszystkim św. Jana Kantego, który został kanonizowany dopiero w 1767 roku. Z kolei w prezbiterium zostały przedstawione dwie święte: św. Barbara i św. Zofia z córkami. Święta Barbara została ukazana w klasycznej konwencji ikonograficznej z tradycyjnymi atrybutami w dłoniach – mieczem, którym została ścięta i palmą męczeństwa. Barbara pochodziła z zamożnej, pogańskiej rodziny. Z wiarą chrześcijańską zetknęła się podczas nauki w Nikomedii. Ojciec świętej, usiłując zmusić ją do wyparcia się Chrystusa, zamknął ją w wieży. Około 306 roku została ścięta mieczem. Kult św. Zofii pojawił się już około VII wieku. Uważano, że święta była wdową z Mediolanu, która miała pojawić się w Rzymie w czasie rządów cesarza Hadriana (II w.) wraz z córkami, nawracając pogan na religię chrześcijańską. Córki Zofii o imionach Wiara (Fides), Nadzieja (Spes) i Miłość (Caritas) stały się personifikacjami cnót teologicznych. Średniowieczny kult nadał ich życiu cechy męczeństwa. W różnych wersjach legend Zofia i jej córki były poddawane wielu torturom: biczowaniu, gotowaniu we wrzącej smole, obcięciu piersi lub kończyn, wrzuceniu do rozpalonego pieca, przebiciu lub drapaniu kończyn ostrymi żelazami, poćwiartowaniu, rzuceniu psom na pożarcie, otruciu, utopieniu, wyrywaniu zębów i ścięciu. Sama Zofia w jednej wersji miała umrzeć na grobie swoich córek, w innej umierać siedem razy, ginąć za każdym razem inną męczeńską śmiercią, za co miała otrzymać siedem koron. Stąd też w ikonografii święta przedstawiana jest z siedmioma koronami, a jej córki z atrybutami: półkolistym piecem, rusztem, kotłem, rózgami, żelaznymi pazurami, stosem lub wszystkie z mieczami, którymi je ścięto i palmami męczeństwa. Ten ostatni atrybut został ukazany na polichromii kościoła w Giebułtowie.

Streszczenie

Polichromie kościoła św. Idziego w Giebułtowie powstały około połowy XVII wieku. W aktach wizytacji biskupiej z 1783 roku opisano je jako „malowania po kościele stare i brzydkie”. Zapewne z tego powodu zostały zamalowane. Odkryto je dopiero w 1936 roku podczas prac remontowych. Na ścianach prezbiterium odsłonięto wizerunki św. Barbary oraz św. Zofii z córkami.

Bibliografia

Chrzanowski Tadeusz, Kornecki Marian , "Sztuka Ziemi Krakowskiej", Kraków 1982
"Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1: Województwo krakowskie", Warszawa 1953
Subik Piotr, "W Giebułtowie. Nowy gont u świętego Idziego" , „Dziennik Polski” , s. 5-5
Kornecki Marian, "Sztuka sakralna", Kraków 1993
Janicka-Krzywda Urszula , "Patron – atrybut – symbol", Poznań 1993
Małkiewiczówna Helena, "O późnośredniowiecznej ikonografii i kulcie św. Zofii z trzema córkami w Małopolsce" , „Folia Historiae Artium” , s. 27-69

ŹRÓDŁA ARCHIWALNE

Osoby związane z dziełem

Jak cytować?

Maria Działo, "Polichromia ścienna prezbiterium", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/polichromia-scienna-prezbiterium

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności