Pietà

Dzieje zabytku

Rzeźba przedstawiająca Pietę została wykonana na początku lat czterdziestych XX wieku przez krakowskiego rzeźbiarza Wojciecha Maciejowskiego za sumę 3000 zł. Figura została poświęcona 18 października 1942 i umieszczona w kruchcie kamieńskiej świątyni. Maciejowski wraz ze swoim uczniem i współpracownikiem Antonim Baranem zrealizowali wiele elementów wyposażenia dla kościoła w Kamieniu. Artysta dla wspomnianej świątyni wykonał również figury Chrystusa Zmartwychwstałego (przed 1939) i św. Teresy z Lisieux oraz rzeźbę Chrystusa Ukrzyżowanego poświęconą 3 maja 1942. W latach 1941-1943 rzeźbiarz miał również nadzorować prace nad powstaniem konfesjonałów oraz stalli dla kamieńskiej świątyni, których wykonaniem zajął się warsztat działający przy klasztorze Kanoników Laterańskich.

Opis

Rzeźba ustawiona na niewysokim, prostopadłościennym postumencie oraz na konsoli w kształcie fragmentu pilastra o kanelowanym trzonie i kapitelu dekorowanego motywem wolich oczu. Na tle krzyża z luźno przewieszoną przez poziomą belkę białą tkaniną ukazani Maria oraz martwy Chrystus. Jezus o szczupłym, muskularnym ciele z widocznymi śladami męki ukazany w pozycji półleżącej z torsem i ramionami wspartymi o postać Marii. Ręce ułożone luźno wzdłuż ciała. Głowa Chrystusa opada na prawe ramię postaci; twarz szczupła z wyraźnie zarysowanymi kośćmi policzkowymi, oczy zamknięte. Długie, brązowe włosy z przedziałkiem pośrodku głowy skręcają się w spiralne loki. Na twarzy krótki zarost. Wokół bioder Chrystusa luźno owinięte białe perizonium. Maria ukazana w pozycji klęczącej z rękoma uniesionymi na boki w dynamicznym geście. Głowa pochylona nieznacznie do dołu, w kierunku ciała Chrystusa. Twarz Marii szczupła, owalna z głęboko osadzonymi, dużymi oczami oraz wydatnym, prostym nosem. Postać ubrana jest w czerwoną suknię z długimi rękawami, niebieski płaszcz oraz białą chustę z podwiką wokół szyi. Po lewej stronie kompozycji, spod sukni widoczna jest bosa stopa.

Zarys problematyki artystycznej

Autorem dzieła jest Wojciech Maciejowski, działający od 1923 roku w Krakowie rzeźbiarz, który do końca lat czterdziestych XX wieku wykonywał elementy wyposażenia dla wielu krakowskich kościołów oraz klasztorów. Prowadził on własny warsztat rzeźbiarski zlokalizowany przy ul. Mazowieckiej w Krakowie. Przez pewien czas posiadał również dodatkową pracownię przy krakowskim konwencie Kanoników Regularnych Najświętszego Zbawiciela Laterańskiego, dla których wykonywał liczne zlecenia w krakowskim kościele Bożego Ciała, m.in. antepedium ołtarza głównego w latach trzydziestych XX wieku i figury aniołów na ołtarzu Matki Boskiej Łaskawej (1942). Zapewne to dzięki pośrednictwu kanoników Maciejowski trafił do kościoła w Kamieniu, w którym od utworzenia parafii w 1909 roku duszpasterstwo sprawował właśnie krakowski konwent. W swojej twórczości rzeźbiarz chętnie nawiązywał do elementów stylowych zaczerpniętych z wcześniejszych epok, szczególnie baroku, wykorzystując jednocześnie doświadczenia Art déco i modernizmu. Charakterystyczne dla jego twórczości są wysmukłe proporcje rzeźbionych postaci oraz ostro cięte fałdy szat. Ukazywane przez Maciejowskiego figury zazwyczaj wyróżniają się regularnymi rysami twarzy o wydatnych nosach i brodach oraz ciężkich powiekach. Ich głowy okalają pukle wijących się, stylizowanych włosów, które zdaniem Katarzyny Brzeziny i Adama Organistego, stały się znakiem rozpoznawczym artysty. Wszystkie wymienione wyżej cechy z łatwością można odnaleźć w omawianej grupie rzeźbiarskiej. Pietà stanowi typ przedstawieniowy, w którym Maria trzyma na kolanach martwe ciało swego Syna. Słowo Pietà jest odpowiednikiem łacińskiego Pietas, które stanowi skróconą wersję nazwy Domina Nostra de Pietate. Odnosi się ono do ilustracji najdoskonalszego aktu cnoty Marii (łac. Pietas). Przedstawienie Piety ilustruje ofiarę i cierpienie samej Marii, która wyrażając zgodę na wcielenie, wydała już swego Syna na śmierć. Na powszechne przekonanie wiernych o tym, iż Matka Jezusa współcierpiąc z Synem, opłakiwała go na Kalwarii, wpłynęły liczne teksty apokryficzne i teologiczno-liturgiczne. Typ przedstawieniowy Piety ukształtował się w średniowieczu. Istnieje kilka teorii o jego genezie. Pierwsza wywodzi go z historycznej sceny Opłakiwania, z którego wyłączono pozostałe postacie (św. Jana i Marię Magdalenę). Kolejna wskazuje na to, że przedstawienie Piety ma swój początek w utworach literackich i mistycznych wyrażających ból Marii na Kalwarii. Natomiast trzecia wersja znajduje źródło tego przedstawienia w wizerunkach Marii z Dzieciątkiem na kolanach.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Rzeźba została wykonana na początku lat czterdziestych XX wieku przez krakowskiego rzeźbiarza Wojciecha Maciejowskiego. Prowadził on własny warsztat rzeźbiarski przy ul. Mazowieckiej w Krakowie. Przez pewien czas posiadał również dodatkową pracownię przy krakowskim konwencie Kanoników Regularnych Najświętszego Zbawiciela Laterańskiego, dla których wykonywał liczne zlecenia w kościele Bożego Ciała. Zapewne to dzięki pośrednictwu kanoników Maciejowski trafił do kościoła w Kamieniu, w którym duszpasterstwo sprawował właśnie krakowski konwent. Prócz omawianego dzieła Maciejowski dla kościoła w Kamieniu wykonał także rzeźbę Chrystusa Ukrzyżowanego oraz figurę św. Teresy z Lisieux. W latach 1941-1943 rzeźbiarz miał również nadzorować prace nad powstaniem konfesjonałów oraz stalli dla kamieńskiej świątyni. Omawiana rzeźba ilustruje temat nazwany w ikonografii chrześcijańskiej Pietą, tj. typ przedstawieniowy, w którym Maria trzyma na kolanach martwe ciało swego Syna. W ten sposób ukazano ofiarę i cierpienie Marii, która wyrażając zgodę na wcielenie, wydała już swego Syna na śmierć. Typ przedstawieniowy Piety ukształtował się w średniowieczu. Istnieje kilka teorii o jego genezie. Pierwsza wywodzi go z historycznej sceny Opłakiwania, z którego wyłączono pozostałe postacie (św. Jana i Marię Magdalenę). Kolejna wskazuje na to, że przedstawienie Piety ma swój początek w utworach literackich i mistycznych wyrażających ból Marii na Kalwarii. Natomiast trzecia wersja znajduje źródło tego przedstawienia w wizerunkach Marii z Dzieciątkiem na kolanach.

Bibliografia