Pietà

Dzieje zabytku

Dokładny czas powstanie ani autorstwo dzieła nie są znane. Omawiany obraz nie został wymieniony w kronice parafialnej ani w inwentarzu probostwa w Bachowicach spisanym w 2002 roku na podstawie starszych inwentarzy. Dzieło z pewnością jest starsze niż obecnie istniejący kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa, który wzniesiono w latach 1920-1925. Być może pochodzi ono z wcześniejszej, drewnianej świątyni, która w Bachowicach istniała do końca XVIII wieku. Nosiła ona wezwanie św. Bartłomieja i pełniła funkcję kościoła filialnego parafii w Spytkowicach. Ze względu na brak informacji źródłowych, trudno jednak potwierdzić tę hipotezę.

Opis

Obraz w kształcie stojącego prostokąta ujęty drewnianą, profilowaną ramą. W centralnej części kompozycji przedstawiona Matka Boska ukazana frontalnie, w pozycji siedzącej, trzymająca na kolanach martwe ciało Chrystusa. Głowa Marii zwrócona lekko w prawą stronę, wzrok uniesiony ku górze. Postać została przedstawiona jako młoda kobieta o owalnej twarzy, dużych ciemnych oczach i wąskim, prostym nosie. Usta niewielkie, zaznaczone kolorem jasnoczerwonym. Maria prawą ręką podtrzymuje głowę Syna, lewą dotyka jego przedramienia. Jest ubrana w jasnoczerwoną suknię z żółtym kołnierzem oraz jasnobłękitny płaszcz. Na głowę, otoczoną nimbem, ma narzuconą jasnożółtą chustę. Chrystus ukazany jako młody mężczyzna, leżący horyzontalnie na kolanach matki. Głowa przedstawiona na wprost, otoczona nimbem. Oczy zamknięte, nos wydatny, prosty. Włosy i zarost w kolorze ciemnobrązowym. Prawa ręka oraz nogi opadające w dół, lewa ułożona wzdłuż ciała. Tors nagi, z wyeksponowaną raną w boku; wokół pasa i bioder udrapowane białe perizonium. Po bokach Marii ukazane klęczące anioły, trzymające arma Christi: koronę cierniową (anioł po lewej stronie kompozycji) oraz gwoździe (anioł z prawej). Postaci ukazane jako jasnowłosi młodzieńcy ubrani w barwne szaty. Za Matką Boską widoczna pionowa belka krzyża wyznaczająca oś kompozycji oraz, na drugim planie, ciemne obłoki. Kolorystyka obrazu ciemna, przygaszona.

Zarys problematyki artystycznej

Jak już wspomniano, nie jest znana data powstania obrazu ani jego autor. Pod względem stylistycznym dzieło odpowiada twórczości malarzy działających pod koniec XVIII i w pierwszej połowie XIX wieku. Obraz ukazuje temat ikonograficzny nazwany Pietą (wł. pietà – miłosierdzie, łac. pietas – miłość zgodna z powołaniem, prowadząca do spełnienia obowiązku) tj. Matkę Boską, trzymającą na kolanach martwe ciało Chrystusa. To przedstawienie wyodrębniło się spośród innych tematów pasyjnych w XIV wieku, najwcześniej w rzeźbie niemieckiej. Osobnym wariantem Piety jest kompozycja, w której ciało Chrystusa, spoczywającego na kolanach matki, zostało nieproporcjonalnie pomniejszone. Ten typ ikonograficzny określany jest jako Pieta corpusculum. W sposób symboliczny obrazuje on cierpienie Marii oraz ból związany z utratą dziecka. W przypadku omawianego dzieła trudno jednoznacznie stwierdzić czy pomniejszone w stosunku do pozostałych postaci ukazanych na obrazie proporcje ciała Chrystusa wynikają z braku umiejętności warsztatowych malarza, czy przedstawienie obrazuje typ Piety corpusculum.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Pociemnienie oraz liczne spękania i ubytki warstwy malarskiej.

Streszczenie

Nie jest znana data powstania obrazu ani jego autor. Być może pochodzi on z wcześniejszego, drewnianego kościoła, który w Bachowicach istniał do końca XVIII wieku. Pod względem stylistycznym dzieło odpowiada twórczości malarzy działających pod koniec XVIII i w pierwszej połowie XIX wieku. Obraz ukazuje temat ikonograficzny nazwany Pietą (wł. pietà – miłosierdzie, łac. pietas – miłość zgodna z powołaniem, prowadząca do spełnienia obowiązku) tj. Matkę Boską, trzymającą na kolanach martwe ciało Chrystusa. Pomniejszone proporcje ciała Chrystusa mogą świadczyć o tym, że dzieło reprezentuje typ ikonograficzny nazwany Pietą corpusculum.

Bibliografia