Ołtarz w kaplicy św. Jana Chrzciciela

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
Kraków
Gmina
Kraków
Miejscowość
Kraków
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Parafia
Św. Anny
Kościół
Św. Anny
Identyfikator
DZIELO/23587
Kategoria
ołtarz
Ilość
1
Czas powstania
1695–1703
Miejsce (państwo, miasto, region geograficzny)
Kraków
Technika i materiał
kamień, stiuk, techniki kamieniarskie i rzeźbiarskie, marmoryzacja, skaliola
Autor noty katalogowej
Józef Skrabski
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0

Dzieje zabytku

Średniowieczny kościół św. Anny został rozebrany w 1679 roku. W jego miejsce wybudowano nową świątynię pod kierunkiem księdza Sebastiana Piskorskiego, według projektu Tylmana z Gameren. W latach 1695-1703 powstał wystrój wnętrza świątyni. Dekorację rzeźbiarską wykonał warsztat Baltazara Fontany.

Opis

Na niskim postumencie, na rzucie prostokąta z łukiem nadwieszonym od przodu osadzony ołtarz prostopadłościenny. Antepedium marmoryzowane z owalnym polem i rytym przedstawieniem głowy św. Jana Chrzciciela na tacy spoczywającej na postumencie ze skrzyżowanymi szablą i krzyżem oraz banderolą z inskrypcją „ECCE AGNUS DEI”. Zasadniczą część ołtarza stanowi obraz w kształcie stojącego prostokąta w bogato profilowanej, szerokiej ramie, ujętej dwoma aniołami. Obaj stoją na skłębionych obłokach, ukazani frontalnie, w silnym kontrapoście. Ubrani są w przylegające do ich ciał szaty, modelowane swobodnie, silnie drapowane i marszczone. Anioł po lewej głowę zwraca w kierunku obrazu i unosi wysoko złożone w geście modlitwy ręce. Drugi anioł również zwraca się w kierunku obrazu, prawą rękę trzyma na piersi, lewą na wysokości bioder. Obaj mają rozłożyste skrzydła o gęstych piórach. Ramę wieńczy profilowany gzyms wyłamany półkoliście pośrodku z ukośnymi odcinkami na bokach o lekko wklęsłych krawędziach z podwieszonymi pod nie żłobkowanymi impostami, pod którymi unoszące je putta. Nad gzymsem pośrodku siedzi na obłoku z główkami aniołków anioł z rozłożystymi skrzydłami, trzymający w rękach banderolę z napisem „ECCE AGNUS DEI”. Po bokach gzymsu osadzone na nim obłoki z główkami aniołków. Ołtarz z wielobarwną marmoryzacją w dolnej części, czarną ramą i białą dekoracją rzeźbiarską.

Zarys problematyki artystycznej

Rozwiązanie zastosowane przez Baltazara Fontanę należy uznać za nowatorskie w sztuce Małopolski ze względu na niespotykany typ nastawy ołtarzowej nawiązującej do ołtarzy w ramionach transeptu bazyliki Santa Maria del Popolo w Rzymie autorstwa Ercole Ferraty, Arrigio Giardé, Giovanniego Antonio Mariego i Antonia Raggiego, wykonanych być może według projektu Gian Lorenza Berniniego. Fontana zastosował ten rodzaj nastawy ołtarzowej w kościele klarysek w Starym Sączu. W figurze anioła unoszącego złożone do modlitwy ręce dostrzeżono podobieństwa z dziełem samego Berniniego – figurą Daniela w kaplicy rodziny Chigich w bazylice Santa Maria del Popolo w Rzymie. O ile jednakże postać wykuta w marmurze w rzymskim kościele niejako spoczywa na skale, o tyle wykonana w stiuku figura anioła unosi się w ku górze. Różnica ta dowodzi twórczej interpretacji rzymskiego pierwowzoru, którego szkice zapewne wykonał Fontana w czasie swojego pobytu w Wiecznym Mieście. Jego postać jest lekka, delikatna, bardziej smukła. Osiągnięty efekt artystyczny był możliwy dzięki zastosowanemu materiałowi (stiuk) i innej technice wykonania.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Ołtarz św. Jana Chrzciciela powstał w latach 1695-1703. Jego autorem jest Baltazar Fontana i jego warsztat. Nowatorski na ziemiach polskich typ nastawy z parą aniołów flankujących obraz został zaczerpnięty ze sztuki Rzymu. Źródłem inspiracji były ołtarze w kościele Santa Maria del Popolo. Także postać anioła po lewej stronie z uniesionymi do góry rękami znajduje podobieństwa w figurze Daniela w jaskini lwów, autorstwa Gian Lorenza Berniniego, znajdującej się w tym samym rzymskim kościele, w kaplicy Chigich.

Bibliografia

"Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 4: Miasto Kraków, cz. 2: Kościoły i klasztory śródmieścia, z. 1", Warszawa 1971
Karpowicz Mariusz, "Baltazar Fontana", Warszawa 1994
Kurzej Michał, "Siedemnastowieczne sztukaterie w Małopolsce", Kraków 2012
Kurzej Michał, "Budowa i dekoracja kościoła św. Anny w świetle źródeł archiwalnych" , [w:] "Studia z dziejów kościoła św. Anny w Krakowie" , red.Kliś Zdzisław, Węcławowicz Tomasz , Kraków 2009 , s. 139-178

Jak cytować?

Józef Skrabski, "Ołtarz w kaplicy św. Jana Chrzciciela ", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/oltarz-w-kaplicy-sw-jana-chrzciciela

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności