Ambona

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
chrzanowski
Gmina
Babice
Miejscowość
Babice
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Babice
Parafia
Wszystkich Świętych
Miejsce przechowywania
ściana prz łuku tęczowym
Identyfikator
DZIELO/00437
Kategoria
ambona
Ilość
1
Czas powstania
między XVIII a XIX wiekiem
Technika i materiał
drewno cięte, rzeźbione, polichromowane, złocone, srebrzone
Autor noty katalogowej
Paulina Chełmecka
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 4.0

Opis

Ambona umieszczona na północnej ścianie, drugiego od prezbiterium przęsła nawy, przy lewym ramieniu transeptu. Ambona formie pięciobocznego kosza ze stożkowatą podstawą, zapleckiem i baldachimem zwieńczonym pełnoplastyczną rzeźbą archanioła dmącego w trąbę. Dostępna od wschodu – prowadzą do niej wysokie, trójdzielne schody z drewnianą balustradą. Dodatkowe drzwi znajdują się w ścianie północnej nawy, na prawo i nieco poniżej zaplecka. Stożkowata podstawa z polami dekorowanymi płaskorzeźbionymi, złoconymi rombami oddzielona od kosza za pomocą bogato profilowanego gzymsu. Kosz artykułowany za pomocą złoconych kolumienek na wolutowych postumentach, dźwigających odcinki niepełnego belkowania. W polach prostokątne płyciny o podciętych schodkowo podstawach zwieńczone łukiem nadwieszonym. W nich płaskorzeźbione przedstawienia od lewej: św. Jana z orłem piszącego piórem w księdze, stojącego na tle Golgoty, poniżej prostokątna tablica o ściętych narożach z napisem „Św(ięty) JAN”; św. Łukasza z piórem, kałamarzem i zamkniętą księgą w rękach, u jego stóp uskrzydlona głowa wołu, poniżej tablica z napisem „Św. ŁUKASZ”; Chrystusa siewcy ukazanego na tle pejzażu, poniżej tablica z monogramem „IHS”; św. Marka z księgą i piórem, uskrzydlony lew u jego stóp, poniżej tablica z napisem: „Św. MAREK”; św. Mateusza z piórem i księgą w ręku i klęczącym aniołem u jego stóp, poniżej tablica z napisem „Św(ięty) MATEUSZ”. Powyżej, w partiach fryzu analogiczne tablice z napisem „KTO JEST / Z BOGA / SŁÓW / BOŻYCH / SŁUCHA”. Kosz zwieńczony profilowanym gzymsem. Zaplecek ujęty pilastrami o kanelurowanych trzonach, w jego polu płycina w kształcie stojącego prostokąta o ściętych łukowato, wklęsłych narożach. W jej centrum płaskorzeźbione skrzyżowane tablice Dziesięciu Przykazań na srebrzonych obłokach, otoczone złoconymi promieniami. Baldachim czworoboczny zamknięty profilowanym gzymsem, pod którym podwieszona kotara z lambrekinem. Podniebie malowane na błękitny kolor z nałożoną w centrum, płaskorzeźbioną gołębicą Ducha Świętego w glorii. W zwieńczeniu ustawiona na wolutowym, rozczłonkowanym postumencie figura archanioła z trąbą. Rzeźba pełnoplastyczna, złocona, polichromowana. Postać wygięta łukowato, w prawej ręce wzniesionej ku górze trzyma długą trąbę. Lewej ręki brak. Anioł ubrany w długie, rozwiane, miękko układające się szaty przepasane sznurem. Twarz podłużna z wydatnymi policzkami, małym wystającym podbródkiem i dużymi, niebieskimi oczyma. Włosy sięgające ramion, kręcone, koloru brązowego.
Schody drewniane, trójdzielne z drewnianą balustradą zdobioną płycinami, w których nałożone, złocone aplikacje z silnie przestylizowanego akantu. Poręcz złocona zakończona niewielką wolutą.
Ambona malowana na kremowo, ze złoceniami w partiach ornamentów, załomach elementów architektonicznych oraz na szatach postaci.

Zarys problematyki artystycznej

Ambona, zwana także kazalnicą, stanowi jeden z głównych elementów wyposażenia kościoła. Jej przeznaczenie wiąże się z odczytywaniem teksów liturgicznych oraz wygłaszaniem kazań. Prezentowany typ ambony wiszącej na ścianie bądź filarze wykształcił się w XVI wieku.
Powstała pod koniec XIX wieku ambona, znajdująca się w kościele parafialnym w Babicach, swą neobarokową formą nawiązuje do pozostałych elementów wyposażenia, jakie w dużej mierze powstało w drugiej połowie XVIII wieku.
Charakteryzuje ją stosunkowo spokojna i lekka forma z elementami stylistyki barokowej, jak ażurowe zwieńczenie baldachimu skomponowane z trzech kabłąków wolutowych, czy zdobiący krawędź baldachimu motyw lambrekinu. Natomiast cechy stylowe płaskorzeźbionych wizerunków ewangelistów, umieszczone w płycinach zdobiących ścianki kosza ambony, wskazują na dziewiętnastowieczny prowincjonalny warsztat snycerski.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry, uszkodzona postać archanioła wieńczącego ambonę, brak lewej ręki.

Literatura

Szablowski Jerzy, Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1, z. 4: Powiat chrzanowski, arszawa 1952, s. 4.

Zabytki sztuki w Polsce. Małopolska, red. Bałus Wojciech, Popp Dietmar, Warszawa 2016, s. 48.

Streszczenie

Ambona o nieustalonej atrybucji, stanowi przykład wytwórczości prowincjonalnego warsztatu małopolskiego drugiej połowy XIX wieku.

ŹRÓDŁA ARCHIWALNE

Inwentarz kościoła parafialnego w Babicach, 1982 (autor powołuje się na wcześniejsze źródła).
Kronika parafialna (zapisy od konca XIX w do 1966 r.), przechowywana w probostwie.

Jak cytować?

Paulina Chełmecka, "Ambona", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/ambona-85

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności