Ołtarz główny

Dzieje zabytku

Ołtarz główny powstał po wybudowaniu nowej świątyni w Sidzinie około 1825 roku. Wykorzystano w nim jednak elementy pochodzące z poprzedniej siedemnastowiecznej nastawy ołtarzowej. W polu głównym umieszczona jest płaskorzeźba Matki Boskiej z Dzieciątkiem, a na zasuwie obrazy: Serca Pana Jezusa, Zwiastowania Najświętszej Marii Panny oraz św. Mikołaja – patrona parafii, wykonany przez Stanisława Ciężadlika. Obraz „Zwiastowanie” został ofiarowany przez malarza Antoniego Boczulskiego z Mszany Dolnej, jako wotum za ocalenie z zesłania na Sybir. Artysta wykonał również płaskorzeźbę Boga Ojca w zwieńczeniu. Z kolei obraz Najświętszego Serca Pana Jezusa ufundował gospodarz z roli Majowej o nazwisku Lipka, w czasie gdy proboszczem parafii był ksiądz Wawrzyniec Stramski. W 1965 roku ołtarz wzbogacił się o nowe, pancerne tabernakulum, które 11 kwietnia poświęcił biskup Julian Groblicki. Pierwotnie w zwieńczeniu ołtarza mógł znajdować się obraz w kształcie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem nadwieszonym. Obecnie na tle pozostałej wnęki po obrazie znajduje się promienista gloria z monogramem maryjnym w polu. Rzeźby apostołów i biskupów powstały w drugiej lub trzeciej ćwierci XVII wieku, jednakże figury aniołów zwieńczeniu pochodzą z XIX wieku.

Opis

Nastawa ołtarzowa architektoniczna, jednoosiowa, jednokondygnacyjna z bramkami i zwieńczeniem, ustawiona na wysokim, dwustrefowym cokole. Ołtarz prostopadłościenny, murowany, umieszczony w drewnianej obudowie. Antependium ujęte ramą dekorowaną plecionką, podzielone na trzy pola: w środkowym płaskorzeźbione przedstawienie Ostatniej Wieczerzy według Leonarda da Vinci, a po bokach ornament roślinny o wertykalnym układzie.

Tabernakulum architektoniczne, jednokondygnacyjne, trójosiowe, ustawione na zdwojonym na cokole z dwoma zwieńczeniami na osiach skrajnych. Osie wydzielone są parami kolumn o kapitelach kompozytowych, oś środkowa wysunięta do przodu. Podpory dźwigają pełne belkowanie wyłamane na ich linii, przerwane nad polem środkowym, gdzie kolumny dźwigają przerwany półkolisty przyczółek połączony z łukiem gzymsu, nad nim ustawiona jest rzeźba Baranka leżącego na księdze z siedmioma pieczęciami. W polu środkowym dwuskrzydłowe drzwiczki do metalowego tabernakulum ujęte ramą w formie stojącego prostokąta, zamkniętego łukiem nadwieszonym z długim uskokiem. Na drzwiczkach znajdują się dwa aplikowane klęczące anioły, powyżej Chrismo w medalionie, otoczonym glorią. W osiach bocznych są nisze zamknięte konchami z figurkami aniołów, zamknięte zwieńczeniami w formie stojących prostokątów z falistym gzymsem i gałązkami lilii na szczycie; w polu srebrzone, owalne medaliony. Po bokach kondygnacji na wolutowych uszach oraz po bokach zwieńczeń znajdują się wazony ze słonecznikami. Cokół zdobiony jest ornamentem akantowym.

Kondygnacja ujęta jest dwiema parami kolumn o kapitelach kompozytowych oraz stojącą między nimi parą filarów. Podpory dźwigają pełne belkowanie o silnie wysuniętym gzymsie, wyłamane na osiach bocznych, z podwieszonymi szyszkami na tle filarów; przerwane nad polem środkowym. W centrum pole w formie stojącego prostokąta ujęte ramą dekorowaną ornamentem roślinnym z płaskorzeźbionym przedstawieniem Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Na zasuwie obrazy: „Najświętsze Serce Pana Jezusa”, „Zwiastowanie” oraz „Św. Mikołaj”. Nad bramkami oraz pomiędzy kolumnami ustawione są rzeźby. Od lewej kolejno: św. Andrzej, św. Wojciech, św. Stanisław i na końcu po prawej św. Tomasz. Nad polem głównym znajduje się przeszklony prześwit w formie półkola z rzeźbioną gołębicą Ducha Świętego na tle glorii. Powyżej pole zamknięte półkoliście fragmentem gzymsu z rzeźbionym popiersiem błogosławiącego Boga Ojca pośród obłoków. Zwieńczenie w formie zbliżonej do stojącego prostokąta o wklęsłych bokach z gzymsem i z podwieszonym lambrekinem oraz kotarami spływającymi na boki. W polu przeszklony prześwit w formie kwadratu zamkniętego łukiem nadwieszonym z rzeźbionym monogramem Marii na tle glorii. Po bokach zwieńczenia ustawione są dwie duże figury klęczących aniołów.

Bramki po bokach ołtarza ustawione są na wysokości cokołu nastawy; przejścia ujęte są parą kanelowanych pilastrów, zamknięte łukiem utworzonym z dwóch przeciwstawnych wolut wspierających wieńczące cokoły. Przejścia w formie wydłużonego stojącego prostokąta zamkniętego łukiem półkolistym nadwieszonym.

Całość ołtarza oprócz tabernakulum dekorowana jest ornamentem małżowinowo-chrząstkowym. Uszy flankujące kondygnację utworzone są również z ornamentu małżowinowo-chrząstkowego. Na zamknięciu zwieńczenia znajdują się dwie uskrzydlone główki anielskie skierowane na wprost z podwieszonymi u szyi chustami. Struktura ołtarza polichromowana jest w kolorze brązowym ze złoconymi kolumnami, ornamentyką i profilami, detale srebrzone.

Zarys problematyki artystycznej

W dotychczasowych badaniach nad wyposażeniem kościoła św. Mikołaja w Sidzinie, wobec braku dokumentów archiwalnych ustalających wykonawców, nie podjęto próby wskazania choćby kręgu potencjalnych autorów nastawy ołtarzowej. Ołtarz wykonano około 1825 roku w stylu klasycystycznym z wykorzystaniem elementów z drugiej lub trzeciej ćwierci XVII wieku. Z poprzedniego kościoła w Sidzinie przeniesiono z pewnością rzeźby świętych biskupów i apostołów, a także uszy ołtarza ozdobione ornamentem małżowinowo-chrząstkowym. Ołtarz reprezentuje typ aediculowy, czyli jednokondygnacyjnej, jednoosiowej struktury ujętej parą podpór dźwigających przerwane belkowanie ze zwieńczeniem. Struktura opiera się na wzorach wykształconych w sztuce nowożytnej. Nastawa jest posadowiona na wysokim cokole z polem głównym flankowanym podporami.

Streszczenie

Ołtarz główny powstał po wybudowaniu nowej świątyni w Sidzinie około 1825 roku. Wykorzystano w nim jednak elementy pochodzące z poprzedniej siedemnastowiecznej nastawy ołtarzowej. W polu głównym umieszczona jest płaskorzeźba Matki Boskiej z Dzieciątkiem, a na zasuwie obrazy: Serca Pana Jezusa, Zwiastowania Najświętszej Marii Panny oraz św. Mikołaja – patrona parafii. Rzeźby apostołów i biskupów powstały w XVII wieku, a figury aniołów w zwieńczeniu pochodzą z XIX wieku.

Bibliografia