Ołtarz boczny Najświętszej Marii Panny

Dzieje zabytku

Ołtarz został zakupiony w 1886 roku w słowackich Maciejowcach.

Opis

Nastawa ołtarzowa drewniana, architektoniczna, jednoosiowa, jednokondygnacyjna ze zwieńczeniem. Mensa w typie sarkofagowym, wklęsło-wypukła, zwężająca się ku dołowi, zamknięta gzymsem; naroża ujęte fragmentami rocaille'u, na froncie rocaille’owy kartusz; portatyl z marmuru dębnickiego. Na mensie ustawiono tabernakulum w formie prostopadłościennej skrzynki, o wypukłej ściance frontowej, która jest ujęta w narożach ustawionymi pod kątem pilastrami na cokołach, których trzony przyjmują formę spływów wolutowych. Podpory dźwigają gzyms, opasujący całą skrzynkę, wyłamany na ich osi. Drzwiczki w formie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem nadwieszonym, w polu nisza z płaskorzeźbionym przedstawieniem kielicha z hostią w glorii. Drzwiczki zostały ujęte płyciną w formie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem kotarowym dwudzielnym. Na tabernakulum tron wystawienia w postaci cokołu. Nastawa ołtarzowa została posadowiona na wysokim cokole, przyjmującym po bokach formę wolut stanowiących podstawę dla figur św. Piotra z prawej i św. Pawła z lewej strony. Jest ujęta parą pilastrów ustawionych pod katem względem lica, których trzony u góry przechodzą w woluty. Podpory dźwigają imposty. W polu środkowym płycina w formie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem półkolistym nadwieszonym z uskokiem, w której znajduje się mniejsza nisza o tej samej formie, ujęta ramą, wypełniona obrazem Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Zwieńczenie w formie zbliżonej do trapezu, ujętego podwójnymi spływami wolutowymi, zamkniętego falistym gzymsem. Całość wieńczy rzeźbiona gołębica Ducha Świętego w glorii promienistej. Trzony pilastrów nastawy dekorowane zwisami z różanych gałązek. Płycina pola środkowego ujęta rocaille'em, który ponad łukiem, w polu zwieńczenia, tworzy medalion z uskrzydloną główką anielską, otoczony dużymi różanymi gałązkami; w polu środkowym cztery uskrzydlone główki anielskie. Kondygnacja flankowana uszami utworzonymi z płomienistego rocaille'u i różanych gałązek. Na belkowaniu dwa rokokowe wazony z różami. Zwieńczenie ujęte falbanką, rocaille'em i różanymi gałązkami. Struktura w całości marmoryzowana w kolorze szaroniebieskim, ornamentyki i profile złocone i srebrzone, ukwiecone gałązki laserunkowe.

Zarys problematyki artystycznej

Spiski ołtarz jest przykładem sztuki okresu rokoka, które było nurtem dominującym w drugiej połowie XVIII wieku. Struktura nastawy jest stosunkowo prosta i płaska, ustawione skośnie fragmenty cokołu oraz pilastry otwierają ołtarz w stronę widza. Dopiero na te elementy nałożono szereg dekoracji złożonych z najpopularniejszego ornamentu tego okresu – rocaille’u. Przybiera on różne rozmiary i kształty – od płaskich, wydłużonych form ujmujących niczym falbana ramę obrazu, po grubsze, zakończone strzępiastymi grzebieniami pełniące rolę uszaków. Z nich utworzono również asymetryczne wazony ustawione na impostach podtrzymywanych przez pilastry. Strukturę ożywiają różane gałązki ujmujące i uzupełniające złocenia o drobne, ciemnozielone liście i intensywnie czerwone rozwinięte kwiaty. Struktura sprawia wrażenie jednocześnie delikatnej i bogatej.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry, po konserwacji.

Streszczenie

Spiski ołtarz jest przykładem sztuki okresu rokoka, które dominowało w drugiej połowie XVIII wieku. Został zakupiony w 1886 roku w słowackich Maciejowcach i wstawiony do nowo budowanej kaplicy kościoła Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Harklowej.

Bibliografia