Ołtarz boczny

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
oświęcimski
Gmina
Oświęcim
Miejscowość
Włosienica
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Bielsko-Żywiecka
Parafia
Św. Michała Archanioła
Miejsce przechowywania
północno-wschodnie naroże korpusu nawowego
Identyfikator
DZIELO/24354
Kategoria
ołtarz
Ilość
1
Czas powstania
1896 rok
Fundator
ksiądz proboszcz Józef Żychowicz
Miejsce (państwo, miasto, region geograficzny)
Kraków
Technika i materiał
drewno modrzewiowe cięte, rzeźbione, polichromowane, złocone, srebrzone
Autor noty katalogowej
Paulina Chełmecka
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 4.0

Dzieje zabytku

Ołtarz powstał w 1896 roku w jednym z krakowskich warsztatów rzeźbiarskich jako fundacja ówczesnego proboszcza, księdza Józefa Żychowicza. W 1964 roku retabulum zostało poddane renowacji, którą przeprowadził artysta malarz Paweł Mitka z Krakowa.

Opis

Ołtarz architektoniczny, jednoosiowy, jednokondygnacyjny, ze zwieńczeniem. Retabulum osadzone jest na wysokim, zdwojonym, zryzalitowanym uskokowo cokole. Ołtarz jest prostopadłościenny z drewnianą mensą. Pośrodku mensy znajduje się tabernakulum w formie prostopadłościennej szafki o lekko wypukłej przedniej ściance. Z przodu naroża ujmuje para półkolumienek, z tyłu półwałków. Prostokątne, zamknięte łukiem wklęsło-wypukłym drzwiczki zdobi polichromowane przedstawienie kielicha eucharystycznego na obłokach. Część środkową retabulum ujmuje para kolumn o żłobkowanych trzonach i korynckich kapitelach, ustawionych na tle zdwojonych pilastrów. Podpory dźwigają wyłamujące się ponad nimi belkowanie o silnie wysuniętym gzymsie. Zwieńczenie ma formę aediculi ujętej parą pilastrów i spływów wolutowych, zamkniętej trójkątnym przyczółkiem. Dodatkowo ujęta jest ona przerwanym, półkolistym przyczółkiem. Płycina antepedium jest w kształcie leżącego prostokąta z płaskorzeźbionym motywem złoconego, gorejącego serca, krzyża i kotwicy na tle srebrzonych obłoków ujętych promienistą glorią. Płyciny górnego cokołu (predelli) wypełnia stylizowana ornamentyka roślinna. Część środkową ujmuje para ażurowych uszaków z motywem kwiatu oraz wici akantu. U góry, pośrodku znajduje się uskrzydlona główka anielska. Powyżej, w partii belkowania, którego gzyms zdobi kostokowanie, umieszczony jest kartusz herbowy z monogramem maryjnym. Fryz zdobi stylizowana wić roślinna oraz para uskrzydlonych główek anielskich, natomiast zwieńczenie retabulum m.in. motywy roślinne, rozetki i kampanule. Szczyt tworzy podtrzymująca koronę para aniołów o sylwetkach od pasa w dół w formie liści akantu. Na przerwanym przyczółku znajduje się para przysiadających aniołów w sukniach w kolorze jasnofioletowym i pomarańczowym oraz złoconych płaszczach. Pole w części środkowej ma kształt stojącego prostokąta ujętego profilowaną, złoconą ramą. W środku znajduje się wizerunek Najświętszego Serca Jezusa. Pole w zwieńczeniu ma kształt stojącego owalu ujętego złoconą ramą w formie wieńca laurowego. Zawiera scenę Chrztu Jezusa w Jordanie.
Struktura retabulum utrzymana jest w odcieniach brązu, partie detalu architektonicznego i ornamentyka są złocone.

Zarys problematyki artystycznej

Strukturę wykonanego w 1896 roku retabulum można uznać za neobarokową, gdyż nawiązuje swoją formą do osiemnastowiecznych nastaw ołtarzowych. Prezentuje ona tzw. typ aediculowy, czyli nastawy jednokondygnacyjnej, jednoosiowej, ujętej parą podpór i zamkniętej architektonicznym zwieńczeniem. Nawiązujące do form architektonicznych retabula ołtarzowe były jednymi z najczęściej występujących na przestrzeni XVII i XVIII wieku. W XIX i na początku XX wieku często powracano do tych rozwiązań, poddając je pewnym, niewielkim przekształceniom. Plastyczną strukturę retabulum w kościele we Włosienicy, jaką tworzy uskokowy cokół, ustawione na tle zdwojonych pilastrów kolumny, wyłamujące się belkowanie czy zwieńczenie skomponowane z niewielkiej aediculi ujętej półkolistym, przerwanym przyczółkiem dopełnia bogata ornamentyka w postaci ażurowych, akantowych uszaków, kartusza czy uskrzydlonych główek anielskich.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Stan zachowania jest dobry, w 1964 roku retabulum wraz z tabernakulum zostało poddane renowacji, którą przeprowadził artysta malarz Paweł Mitka z Krakowa.

Streszczenie

Para ołtarzy bocznych w kościele parafialnym we Włosienicy powstała w 1896 roku, najprawdopodobniej w jednym z krakowskich warsztatów snycerskich. Struktura ołtarzy utrzymana jest w stylu neobarokowym, odwołuje się bowiem do form, jakie wykształciły się w sztuce w XVII i XVIII wieku.

Jak cytować?

Paulina Chełmecka, "Ołtarz boczny", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/oltarz-boczny-198

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności