Ołtarz boczny

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
oświęcimski
Gmina
Oświęcim
Miejscowość
Włosienica
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Bielsko-Żywiecka
Parafia
Św. Michała Archanioła
Miejsce przechowywania
południowo-wschodnie naroże korpusu nawowego
Identyfikator
DZIELO/24277
Kategoria
ołtarz
Ilość
1
Czas powstania
1896 rok
Fundator
parafianie parafii św. Michała Archanioła we Włosienicy
Miejsce (państwo, miasto, region geograficzny)
Kraków
Technika i materiał
drewno modrzewiowe cięte, rzeźbione, polichromowane, złocone, srebrzone
Wymiary szczegółowe
Wymiar podstawy – Mensa: 2,6 m x 0,5 m x 0,9 m
Autor noty katalogowej
Paulina Chełmecka
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 4.0

Dzieje zabytku

Ołtarz powstał w 1896 roku w jednym z krakowskich warsztatów rzeźbiarskich jako fundacja społeczności parafialnej. Znajdujące się na mensie tabernakulum, wykonane około 1800 roku, zostało przeniesione z poprzedniego, drewnianego kościoła parafialnego. W 1964 roku retabulum wraz z tabernakulum zostało poddane renowacji, którą przeprowadził artysta malarz Paweł Mitka z Krakowa.

Opis

Ołtarz architektoniczny, jednoosiowy, jednokondygnacyjny ze zwieńczeniem. Retabulum osadzone jest na wysokim, zdwojonym, zryzalitowanym uskokowo cokole. Ołtarz jest prostopadłościenny z drewnianą mensą. Część środkową ujmuje para kolumn o żłobkowanych trzonach i korynckich kapitelach, ustawionych na tle zdwojonych pilastrów. Podpory dźwigają wyłamujące się ponad nimi belkowanie o silnie wysuniętym gzymsie. Zwieńczenie ma formę aediculi ujętej parą pilastrów i spływów wolutowych, zamkniętej trójkątnym przyczółkiem. Dodatkowo ujęta jest ona przerwanym, półkolistym przyczółkiem. Płycina antepedium jest w kształcie leżącego prostokąta z płaskorzeźbionym motywem złoconego kielicha eucharystycznego oraz kwiatów lilii skrzyżowanych z włócznią oraz trzciną z gąbką na tle srebrzonych obłoków ujętych promienistą glorią. Płyciny górnego cokołu (predelli) zdobi motyw ostów i cierni. Część środkową ujmuje para ażurowych, akantowych uszaków z motywem tuniki, kolumny biczowania oraz trzciny po lewej stronie i chusty św. Weroniki, drabiny, włóczni i trzciny z gąbką po prawej. U góry, pośrodku znajduje się uskrzydlona główka anielska. Powyżej, w partii belkowania, którego gzyms zdobi kostkowanie, jest umieszczony kartusz herbowy z monogramem IHS. Fryz zdobi stylizowana wić roślinna oraz para uskrzydlonych główek anielskich, natomiast zwieńczenie retabulum m.in. motywy roślinne, rozetki i kampanulle. Szczyt tworzy podtrzymująca krzyż para aniołów o sylwetkach od pasa w dół w formie liści akantu. Na przerwanym przyczółku znajduje się para przyklękających aniołów, ubranych w suknie w kolorach jasnoczerwonym i niebieskim oraz złocone płaszcze, trzymających w dłoniach włócznię i trzcinę z gąbką. Pole w części środkowej ma kształt stojącego prostokąta ujętego profilowaną, złoconą ramą. W środku znajduje się przedstawienie św. Anny nauczającej małą Marię. Pole w zwieńczeniu ma kształt stojącego owalu ujętego złoconą ramą w formie wieńca laurowego. Zawiera wizerunek św. Józefa.
Struktura retabulum utrzymana jest w odcieniach brązu, partie detalu architektonicznego i ornamentyka są złocone.

Zarys problematyki artystycznej

Strukturę wykonanego w 1896 roku retabulum można uznać za neobarokową, gdyż nawiązuje swoją formą do osiemnastowiecznych nastaw ołtarzowych. Prezentuje ona tzw. typ aediculowy, czyli nastawy jednokondygnacyjnej, jednoosiowej, ujętej parą podpór i zamkniętej architektonicznym zwieńczeniem. Nawiązujące do form architektonicznych retabula ołtarzowe były jednymi z najczęściej występujących na przestrzeni XVII i XVIII wieku. W XIX i na początku XX wieku często powracano do tych rozwiązań, poddając je pewnym, niewielkim przekształceniom. Plastyczną strukturę retabulum w kościele we Włosienicy, jaką tworzy uskokowy cokół, ustawione na tle zdwojonych pilastrów kolumny, wyłamujące się belkowanie czy zwieńczenie skomponowane z niewielkiej aediculi ujętej półkolistym, przerwanym przyczółkiem dopełnia bogata ornamentyka w postaci ażurowych, akantowych uszaków, kartusza czy uskrzydlonych główek anielskich.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Stan zachowania jest dobry. Ostatnią pracę konserwatorską przeprowadził Paweł Mitka z Krakowa w 1964 roku.

Streszczenie

Para ołtarzy bocznych w kościele parafialnym we Włosienicy powstała w 1896 roku, najprawdopodobniej w jednym z krakowskich warsztatów snycerskich. Struktura ołtarzy utrzymana jest w stylu neobarokowym, odwołuje się bowiem do form, jakie wykształciły się w sztuce w XVII i XVIII wieku.

Jak cytować?

Paulina Chełmecka, "Ołtarz boczny", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/oltarz-boczny-197

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności