Najświętsze Serce Pana Jezusa

Dzieje zabytku

Rzeźba powstała na przełomie XIX i XX wieku.

Opis

Rzeźba pełnoplastyczna, wolnostojąca, ustawiona na niskim prostopadłościennym cokole. Chrystus ukazany w całej postaci, stojący w delikatnym kontrapoście, prawą ręką czyni gest błogosławieństwa, lewą wskazuje na gorejące na piersi serce. Głowa delikatnie skłoniona w dół, twarz podłużna z długim i wąskim nosem, okolona krótką brodą, rozdzieloną na dwa pukle. Włosy długie, ciemnobrązowe, z przedziałkiem pośrodku, opadające na plecy. Chrystus ubrany jest w długą białą suknię, obszytą na brzegach złotą lamówką, przewiązaną w talii złotym paskiem oraz czerwony płaszcz o oliwkowozielonej podszewce, bogato zdobiony stylizowanymi kwiatami. Szaty dodatkowo dekorowane są szrafowaniem. Na dłoniach widoczne ślady męki, a na piersi gorejące serce, oplecione koroną cierniową, z zatkniętym u góry krzyżykiem, ukazane na tle promienistej glorii. Polichromia w odsłoniętych partiach ciała naturalistyczna.

Zarys problematyki artystycznej

Rzeźba Najświętsze Serce Pana Jezusa w kościele w Czulicach powstała na przełomie XIX i XX wieku. Ikonografia tego tematu rozwinęła się w czwartej ćwierci XVIII wieku, a w sztuce dewocyjnej w XIX i na początku XX wieku. Na teologiczne ujęcie i liturgiczny kształt nabożeństwa do Serca Pana Jezusa miały wpływ objawienia siostry Marii Alacoque ze Zgromadzenia Sióstr Wizytek. Porządek nabożeństwa zatwierdził papież Klemens XIII w 1765 roku. Wkrótce Pompeo Batoni, włoski malarz epoki baroku namalował obraz „Najświętsze Serce Jezusa” dla kościoła Il Gesù w Rzymie. Wizerunek ukazuje Jezusa w półpostaci, trzymającego w lewej ręce swoje serce na dłoni, a prawą na nie wskazującego. Obraz stał się najczęściej reprodukowanym wzorem ujęcia tego tematu w sztuce. Na rozpowszechnienie wizerunku, zwłaszcza w sztuce dewocyjnej miało wpływ wykorzystanie kompozycji jako ilustracji w wydanym w 1768 roku, w Rzymie druku „Raccolta di ragionamenti in lode del Santissimo Cuor di Gesù” (rycina Giovaniego Antonia Faldoniego). Drugi obraz Batoniego, o zbliżonej ikonografii, w którym Serce Jezusa goreje na tle jego piersi, a Jezus jedną ręką błogosławi, a drugą wskazuje na serce został w 1891 roku uznany za jedyne dopuszczalne przedstawienie tego tematu. W rzeźbie dziewiętnasto- i dwudziestowiecznej prym wiodły dwa warianty przedstawienia: rozwinięty do pełnej postaci wizerunek Najświętszego Serca Jezusa według Batoniego oraz Venite ad me (Mt 11, 28), w którym Jezus ukazany jest w postawie stojącej, z szeroko rozłożonymi na boki rękami. Rzeźba z kościoła w Czulicach bezpośrednio nawiązuje do tego pierwszego wariantu, wzorowanego na włoskim obrazie Batoniego. Być może została ona sprowadzona z Niemiec (Tyrolu?) lub była wzorowana na tyrolskich dziełach, bowiem przedstawia cechy charakterystyczne dla masowo wyrabianych i sprowadzanych stamtąd od XIX wieku figur. Rzeźby te były poprawnie wykonywane, zarówno pod względem ikonograficznym, jak i formalnym, w dużej mierze idealizowane. Podobnie figura Najświętszego Serca Pana Jezusa w Czulicach posiada regularne, idealizowane rysy twarzy. W dziełach tych istotna jest również symetria, która tak jak w rzeźbie czulickiej przejawia się na przykład w symetrycznie potraktowanej brodzie, rozdzielonej na dwa pukle i spływającymi równo włosami. Tak samo sylwetka została ukazana w konwencjonalnej, spokojnej oraz statecznej pozie i dopiero bogato dekorowana, wzorzysta i złocona polichromia szat Chrystusa, nadała jej dekoracyjności.

Streszczenie

Rzeźba Najświętsze Serce Pana Jezusa w kościele w Czulicach powstała na przełomie XIX i XX wieku. Stanowi przykład najpopularniejszego wariantu ikonograficznego ukazania tego tematu w sztuce, wzorowanego na włoskim obrazie barokowego malarza Pompea Batoniego w kościele Il Gesù w Rzymie.

Bibliografia