Ukrzyżowanie oraz św. Izydor Oracz

Dzieje zabytku

Feretron powstał w drugiej połowie XIX wieku.

Opis

Feretron dwustronny z przedstawieniem Chrystusa Ukrzyżowanego oraz św. Izydora Oracza ustawiony na prostopadłościennym, zdwojonym cokole, zaopatrzonym w otwory na drążki do noszenia. Obrazy w kształcie owalu, ujęte prostokątną ramą z uszatymi narożami, w polu których płaskorzeźbione gałązki kwiatów. Rama wokół obrazu owalna, dekorowana drobnymi kwiatkami i opleciona karbowaną wstęgą. Zwieńczenie proste w formie stylizowanych liści akantu z zatkniętym u szczytu krzyżykiem łacińskim. Po jednej stronie feretronu obraz Ukrzyżowania Chrystusa. W centrum kompozycji ukazany krucyfiks z Chrystusem przybitym do krzyża trzema gwoździami, z głową przechyloną na prawe ramię. Wokół bioder białe perizonium. Na głowie korona cierniowa i kolisty nimb. Sylwetka szczupła, z poprawnie zaznaczoną anatomią. Nad głową Chrystusa tabliczka z tytułem winy: „INRI”. Po lewej stronie obrazu Matka Boska oraz św. Jan Ewangelista ukazani w postawie stojącej, zwróceni w stronę krzyża. U stóp krzyża wąż. Pozostałe elementy nieczytelne z powodu znacznego zniszczenia obrazu. Po drugiej stronie feretronu przedstawiono św. Izydora Oracza. Święty Izydor ukazany w pozycji klęczącej przed kapliczką, zwrócony delikatnie trzy czwarte w swoją prawą stronę, ze skrzyżowanymi na piersi dłońmi. Ubrany w rozpięty żupan przewiązany pasem, pod spodem biała i długa koszula. Twarz szeroka, włosy sięgające do ramion, z grzywką. Po prawej stronie kompozycji, w tle anioł orzący pole. Kapliczka ustawiona na zdwojonym, wysokim cokole podtrzymującym zabudowaną niszę, w której umieszczony krucyfiks. U kolan świętego kapelusz i kij. Tło jasne, w górnej części błękitne niebo. Struktura feretronu polichromowana na biało, detale i ornamemtyka złocone.

Zarys problematyki artystycznej

Feretron to obraz lub rzeźba umieszczone w ozdobnej ramie, z podstawą zaopatrzoną w otwory na drążki do noszenia podczas procesji. Zygmunt Gloger w „Encyklopedii staropolskiej” pochodzenie słowa „feretron”, czy „feretrum” wywodził ze starożytnego Rzymu, gdzie określało posągi niesione w pochodach triumfalnych. Na feretronie w Biórkowie Wielkim ukazano zgodnie z tradycją ikonograficzną św. Izydora w postawie klęczącej przed kapliczką, ubranego w strój polski, a także anioła, który w oddali orze za niego pole. Święty Izydor zmarł w 1130 roku, ale kanonizowano go w 1622 roku. Do jego atrybutów należą kij i kapelusz, które leżą na biórkowskim feretronie u kolan świętego. Święty Izydor jest hiszpańskim świętym, patronem rolników. Jego kult był rozpowszechniony w Polsce od XV wieku, stąd świętego przedstawiano w typowo polskim stroju.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry, niewielkie ubytki warstwy polichromii i zabrudzenia powierzchni.

Streszczenie

Feretron powstał w drugiej połowie XIX wieku. Ukazano na nim dwa obrazy: Ukrzyżowania oraz św. Izydora Oracza. Na szczególną uwagę zasługuje wizerunek św. Izydora, patrona rolników, który na obrazie biórkowskim został przedstawiony w typowej tradycji ikonograficznej: w postawie klęczącej przed kapliczką – towarzyszy mu także anioł, który w oddali orze za niego pole. Co ciekawe św. Izydor został przedstawiony w typowym stroju polskim, co świadczy o ugruntowaniu się jego kultu na ziemiach polskich.

Bibliografia