Trójca Święta

Dzieje zabytku

Od XVIII wieku w aktach wizytacji w ołtarzu głównym wymieniany był wizerunek Trójcy Świętej. Omawiany obraz, który obecnie znajduje się w ołtarzu głównym, powstał zapewne w 1887 roku, kiedy to „sprawiono 3 obrazy wierzchnie na ołtarze”. Zastąpił poprzedni wizerunek sprawiony w 1837 roku autorstwa Wawrzyńca Osińskiego.

Opis

Obraz w formie stojącego prostokąta. Przedstawia Trójcę Świętą tronującą w niebie, z postaciami opierającymi nogi na globie podtrzymywanym przez trzy putta. Po prawej stronie siedząca postać Chrystusa zwróconego w trzech czwartych w lewo, z wyciągniętą w przód prawą nogą spoczywająca na globie. Prawą ręką przytrzymuje na ramieniu krzyż, lewą wyciąga przed siebie. Twarz ma pociągłą, o małych oczach i prostym nosie, okoloną brązową, gęstą brodą i włosami opadającymi na ramiona. Jezus ubrany jest w czerwony płaszcz, zarzucony na ramiona, biodra i nogi, odsłaniający tors. Na jego ciele widoczne są ślady męki. Po lewej stronie siedząca postać Boga Ojca zwróconego w trzech czwartych w prawo, z prawą stopą opartą na globie. W prawej ręce trzyma berło, lewa jest ugięta i oparta na obłoku. Twarz ma pociągłą z wysokim czołem, o starczych rysach, małych oczach i garbatym nosie, okoloną długą, siwą brodą opadającą na pierś oraz siwymi włosami sięgającymi ramion, na głowie łysina. Ubrany jest w długą, białą tunikę oraz zielony płaszcz spięty na lewym ramieniu, o fioletowej podszewce i złoconej lamówce. Pomiędzy postaciami, u góry widoczna gołębica Ducha Świętego w poświacie. Scena na tle szaro-błękitnych, skłębionych chmur, w górnej części obrazu błękitne niebo. Obraz w złoconej ramie, dekorowanej płaskorzeźbionym ornamentem roślinnym.

Zarys problematyki artystycznej

Trójca Święta została ukazana w typie nowotestamentowym. Boga Ojca przedstawiano jako starca o siwych włosach i brodzie oraz w białej tunice, nawiązując do wizji proroka Daniela („Patrzyłem, aż postawiono trony, a Przedwieczny zajął miejsce. Szata Jego była biała jak śnieg, a włosy Jego głowy jakby z czystej wełny”, Dn 7, 9). Chrystus znajduje się po jego prawicy, co ma uzasadnienie ewangeliczne („[...] Pan Jezus został wzięty do nieba i zasiadł po prawicy Boga”, Mk 16, 19), ubrany jest w czerwoną szatę, ma na ciele ślady męki i trzyma krzyż (znak jego męczeńskiej śmierci i symbol zwycięstwa nad nią). Nad postaciami unosi się Duch Święty pod jedną ze swoich postaci – gołębicy („[...] ujrzał Ducha Bożego zstępującego jak gołębicę”, Mt 3, 16). Trójca ukazana jest jako tronująca pośród obłoków, co wskazuje na niebiański charakter jej panowania. Bóg Ojciec i Chrystus zasiadają obok siebie, co oznacza, że wspólnie sprawują władzę. U ich stóp znajduje się kula symbolizująca glob ziemski, która podkreśla ich zwierzchnictwo nad światem.
Omawiany obraz z Łapanowa został namalowany według obrazu „Trójca Święta” wykonanego w warsztacie Petera Paula Rubensa (1620-1625), który obecnie znajduje się w Bayerische Staatsgemäldesammlungen – Staatsgalerie Neuburg.
Najprawdopodobniej autor łapanowskiego obrazu korzystał z rycin powielających obraz Rubensa, bardzo popularnych w XIX wieku. Twórca stosunkowo wiernie oddał za pierwowzorem kompozycję, wygląd i układ postaci. Drobne różnice występują w kolorystyce szat i w sposobie ukazania tła, które na oryginale w całości wypełnione jest chmurami, układającymi się koncentrycznie wokół gołębicy. Obraz Rubensa był niezwykle często kopiowany w XIX i XX wieku w Małopolsce, czego przykładem są dzieła w kościołach w Trybszu, Dobczycach, Waksmundzie, Przytkowicach, Pelczowie, Mucharzu, Stryszowie i innych.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Drobne przetarcia wzdłuż ramy.

Streszczenie

Obraz Trójcy Świętej, który obecnie znajduje się w ołtarzu głównym powstał zapewne w 1887 roku. Trójca Święta została ukazana w typie nowotestamentowym. Dzieło to zostało namalowane według obrazu „Trójca Święta” wykonanego w warsztacie Petera Paula Rubensa (1620-1625).

Bibliografia