Św. Stanisław Kostka oraz św. Stefan

Dzieje zabytku

Feretron wykonany w pierwszej ćwierci XX wieku. Prawdopodobnie należał do któregoś z licznych bractw religijnych, stowarzyszonych przy kościele Matki Boskiej Pocieszenia w Budzowie.

Opis

Feretron dwustronny z obrazami św. Stanisława Kostki oraz św. Stefana wsparty na dwóch nóżkach, na cokole, flankowany parą wysokich sterczyn, zakończonych kwiatonami. Obrazy ujęte profilowaną ramą zamkniętą oślim łukiem przechodzącym w sterczynę z zatkniętym na szczycie krzyżem. Partia cokołu zaopatrzona w otwory na drążki do noszenia, zdobiona wicią winnej latorośli; zwieńczenie dekorowane wicią stylizowanego i schnącego akantu.

Święty Stanisław Kostka ukazany w postawie stojącej, w półpostaci, delikatnie zwrócony w prawo z Dzieciątkiem Jezus na rękach. Święty ubrany w habit jezuicki. Twarz młodzieńcza, z przymkniętymi oczami, długim i wąskim nosem, okolona ciemnymi i krótkimi włosami. Dzieciątko Jezus zwrócone trzy czwarte w lewo, ukazane w pozycji siedzącej, z rękami skrzyżowanymi na piersi; ubrane w białą i długą sukienkę z długimi rękawami. W zwieńczeniu obrazu cztery, uskrzydlone główki anielskie. Tło jednolite, błękitne. Wokół głów św. Stanisława i Dzieciątka świetliste otoki.

Po drugiej stronie feretronu obraz z przedstawieniem św. Stefana adorującego Matkę Boską z Dzieciątkiem. Matka Boska ukazana w lewym narożu obrazu w pozycji siedzącej na wysokim, wielostopniowym tronie w chmurze obłoków, zwrócona trzy czwarte w lewo, z Dzieciątkiem Jezus na lewym ręku, z berłem w prawym, z głową pochyloną ku Dzieciątku. Ubrana w różową suknię z długimi rękawami oraz zielony płaszcz, spięty pod szyją, na głowie ma założoną złotą koronę w typie otwartym. Dzieciątko ukazane frontalnie, w pozycji siedzącej, z jabłkiem królewskim w lewej dłoni, prawą czyniące gest błogosławieństwa. Święty Stefan, ukazany z lewego półprofilu, zwrócony w stronę Matki Boskiej, w pozycji klęczącej, rękami unoszący czerwoną poduszkę, na której ułożone są: berło, jabłko i korona w typie zamkniętym z przekrzywionym krzyżykiem. Święty ubrany jest w zieloną szatę spodnią z długimi rękawami oraz czerwony płaszcz z białą podszewką. Twarz podłużna, okolona spiczastą brodą oraz średniej długości włosami, zasłaniającymi uszy. Całość ukazana we wnętrzu architektonicznym, w prawym górnym narożu trzy uskrzydlone główki aniołków.

Struktura feretronu złocona, detale w kolorze czerwonym.

Zarys problematyki artystycznej

Feretron to obraz lub rzeźba umieszczone w ozdobnej ramie, z podstawą zaopatrzoną w otwory na drążki do noszenia podczas procesji. Zygmunt Gloger w „Encyklopedii staropolskiej” pochodzenie słowa „feretron” czy „feretrum” wywodził ze starożytnego Rzymu, gdzie określało posągi niesione w pochodach triumfalnych. Jedna z pierwszych procesji chrześcijańskich z niesieniem wizerunku odbyła się w 590 roku, kiedy w Rzymie zapanowała epidemia tyfusu. Papież Grzegorz I Wielki zarządził w siedmiu kościołach Rzymu odprawienie nabożeństw suplikacyjnych, tzn. błagalnych. Nabożeństwa te były połączone z procesjami, w czasie których niesiono obraz Matki Boskiej.

Struktura feretronu z kościoła w Budzowie wykonana jest w stylu neogotyckim, czym nawiązuje do wystroju całej świątyni (ołtarzy i ambony). Posiada charakterystyczne dla tego stylu formy, m.in. sterczyny zwieńczone kwiatonami oraz zwieńczenia obrazów zakończone w łuk zwany oślim grzbietem, który popularny był w Małopolsce na przełomie XV i XVI wieku. Święty Stefan, król węgierski przedstawiony na obrazie umieszczonym w feretronie został ukazany z typowym dla niego atrybutem: koroną, która podobnie jak w herbie Węgier ma bizantyński kształt i przekrzywiony krzyżyk. Po drugiej stronie feretronu ukazano św. Stanisława Kostkę, patrona Polski i młodzieży, w stroju jezuity oraz z Dzieciątkiem Jezus na rękach.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Feretron dwustronny w stylu neogotyckim z obrazami św. Stanisława Kostki oraz św. Stefana umieszczonymi w neogotyckiej oprawie. Święty Stefan, król węgierski przedstawiony na obrazie został ukazany z typowym dla niego atrybutem: koroną, która podobnie jak w herbie Węgier ma bizantyński kształt i przekrzywiony krzyżyk.

Bibliografia