Św. Bartłomiej

Dzieje zabytku

Jak wskazuje wypis z kroniki parafialnej: „Obraz S. Bartłomieja w ołtarzu wielkim w kościele łapanowskim jest robiony w roku 1762 za bytności X. Walentego Czekalskiego Pleb Łapanowskiego”. Obraz dopiero później został wprawiony do ołtarza głównego, gdyż w aktach wizytacji z 1766 roku wymieniony jest w grupie „pozostałych obrazów”, a więc jako znajdujący się luzem, nie w ołtarzu. W 1837 roku ówczesny proboszcz Wojciech Dybczak zapłacił malarzowi Wawrzyńcowi Owsińskiemu 8 florenów „od malowania obrazu Świętej Trójcy i Świętego Bartłomieja”. Wydaje się jednak, że malarz wyłącznie odmalował dawny obraz św. Bartłomieja, który zapewne został uszkodzony w wyniku pożaru ołtarza głównego w 1814 roku. W 1939 roku proboszcz Józef Dańkowski odnotował w kronice: „Ponieważ obraz w Wielkim Ołtarzu przedstawiający św. Bartłomieja który jest patronem parafi, był niezrecznie przedstawionym jako meczennik, trzymając w prawej rece wielki nóż, a w lewej skórę, a wyraz twarzy nie miał nic świętości, przeto kiedy przypadkiem zobaczyłem u Ks. Proboszcza w Sobolowie obrazek mizernych rozmiarów przedstawiający św. Bartłomieja przyszła mi myśl, żeby zmienić obraz stary i zastąpić go nowym. Tak też zrobiłem. Obraz namalował z kopiował Ks. dr Józef Kaczmarczyk Profesor Un. Jagiel. w Krakowie szambelan Ojca św., ku zupełnemu zadowoleniu memu i parafian zapłaciłem mu po znajomości 450 zł z moich funduszów, jako pamiątkę po sobie”. Nie wiadomo, co się stało z nowym obrazem św. Bartłomieja, jakkolwiek omawiany, osiemnastowieczny wizerunek św. Bartłomieja wrócił do ołtarza głównego. Obraz przez jakiś czas znajdował się w nowym kościele w Łapanowie (wybudowanym w latach 1976-1986). Na powrót został przeniesiony do ołtarza głównego w drewnianym kościele po jego renowacji w latach 2012-2013.

Opis

Obraz w formie stojącego prostokąta z przedstawieniem św. Bartłomieja. Święty ukazany w całej postaci, zwrócony w trzech czwartych w lewo, lewą nogę opiera na kamieniu. W prawej, ugiętej i uniesionej ręce trzyma nóż, na którego ostrzu znajduje się napis: „Palemonus Dux fassit” (?), w lewej, ugiętej i opuszczonej ręce trzyma zdartą skórę. Twarz ma pociągłą, o dużych, migdałowatych oczach, uniesionych brwiach, prostym nosie i pełnych, małych ustach, okoloną białą, prostą brodą i krótkimi, kręconymi, siwymi włosami. Ubrany jest w jasnobrązową suknię z kołnierzykiem, zapinaną na torsie na guziki, przepasaną w talii niebieską szarfą, a także w czerwony płaszcz zarzucony na lewe ramię i nogę oraz prawy bok. Po prawej stronie świętego znajduje się postument, na którym leży kula. Na ziemi, przy lewej nodze leży miecz. Postać ukazana na cieniowanym, brązowym tle. W prawym dolnym rogu sygnatura „Felicis Ant: de R[...] opus A[NNO] D[OMINI] 1762”. Obraz ujęty złoconą ramą dekorowaną płaskorzeźbionym wieńcem.

Zarys problematyki artystycznej

W obrazie zastosowano stosunkowo proste środki malarskie, głębię wydobyto przede wszystkim światłocieniem. Jakkolwiek sama postać świętego wydaje się przedstawiona w nieco nieumiejętny sposób, widoczny przede wszystkim w niezgrabnym upozowaniu z obiema ugiętymi nogami i rozłożonymi na boki rękami, a także w sposobie kształtowania szat i oddania elementów anatomicznych.
Święty Bartłomiej był jednym z apostołów powołanych przez Jezusa. Po zesłaniu Ducha Świętego Bartłomiej prawdopodobnie prowadził misję apostolską w Armenii. Król Astiages rozkazał go pojmać i obedrzeć żywcem ze skóry, następnie Bartłomiej miał zostać ukrzyżowany i ścięty mieczem. Narzędzia męki stanowią jego atrybuty. Ukazywany jest zazwyczaj ze skórą w ręku, czasem jego postać obdarta jest ze skóry, którą trzyma w ręku. Święty jest autorem apokryfów – Ewangelii Bartłomieja i Apokalipsy Bartłomieja. Przez wzgląd na rodzaj męki świętego, jaką było obdarcie go ze skóry, za patrona przyjęli go rzeźnicy, garbarze i introligatorzy.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Po konserwacji.

Streszczenie

Obraz św. Bartłomieja powstał w 1762 roku. W późniejszym czasie został umieszczony w ołtarzu głównym. Święty Bartłomiej był jednym z apostołów powołanych przez Jezusa. Głosił ewangelię w Armenii, gdzie został pojmany z rozkazu króla, który kazał obedrzeć go ze skóry, następnie Bartłomiej miał zostać ukrzyżowany i ścięty mieczem. Narzędzia męki stanowią jego atrybuty. Ukazywany jest zazwyczaj ze skórą w ręku.

Bibliografia