Prorok Eliasz

Dzieje zabytku

Figura Eliasza powstała w drugiej połowie XVIII wieku i być może stanowi pozostałość dekoracji rzeźbiarskiej nieistniejącego już ołtarza. Podczas remontu świątyni w latach 1903-1914 figurę ustawiono na balustradzie chóru muzycznego.

Opis

Rzeźba pełnoplastyczna, zwrócona jest frontalnie, w kontrapoście, łukowato przegięta w lewo. Święty lewą ręką trzyma przy boku zamkniętą księgą, w prawej zaś odwrócony dzban, z którego wylewa się woda. Jego twarz jest szczupła, o głęboko osadzonych oczach, dużym, krótkim nosie i pełnych rozchylonych ustach, okolona długą, gęstą brodą, silnie wysuniętą do przodu oraz kręconymi włosami po bokach głowy. Prorok jest ubrany w silnie drapowany habit przewiązany w pasie, ze szkaplerzem oraz płaszcz z kapturem zapięty pod szyją, opadający na ramiona, z zawiniętą przy lewym boku partią ekspresyjnie rozwianej tkaniny. Figura w całości pozłocona.

Zarys problematyki artystycznej

Niewielką figurę Eliasza cechuje wysoki poziom wykonania. Charakteryzują ją swobodne i ekspresyjne upozowanie ciała oraz niezwykła miękkość w traktowaniu obfitych, silnie udrapowanych i rozwianych szat świadczące o dużych umiejętnościach rzeźbiarza. Z mniejszym przywiązaniem do szczegółów zostały wykonane detale anatomiczne, a także włosy i broda, choć równie plastycznie.
Figury Eliasza oraz św. Jana Ewangelisty są zbliżone do siebie pod względem formalnym i prawdopodobnie zostały wykonane przez tego samego rzeźbiarza. Ikonografia obu z nich pozwala wątpić w hipotezę, jakoby stanowiły pozostałość dekoracji rzeźbiarskiej niezachowanych organów wykonanych w 1774 roku przez ojca Eliasza Wykuszewskiego, cystersa z klasztoru w Jędrzejowie. Dekoracja rzeźbiarska czy malarska organów i chóru zazwyczaj odwoływała się do ich funkcji liturgicznej związanej z muzyką, z którą postacie Eliasza i św. Jana mają niewiele wspólnego. Obie rzeźby najprawdopodobniej pierwotnie stanowiły elementy dekoracji figuralnej niezachowanego do dziś ołtarza.
Prawdopodobnie omawiana figura przedstawia Eliasza w stosunkowo nietypowej ikonografii. Zazwyczaj prorok ten jest ukazywany w stroju pustelnika, gdyż z nakazu Bożego prowadził początkowo życie pustelnicze. Natomiast w ikonografii występuję równie często w habicie karmelitańskim z księgą, gdyż uważany jest za duchowego ojca zakonu karmelitańskiego. Dzban jest jednym z atrybutów Eliasza i nawiązuje do epizodu z jego życia. Otóż do momentu, gdy prorok zamieszkał w mieście Sarepta u pewnej ubogiej kobiety, przez parę lat w cudowny sposób nie wyczerpały się jej ani dzban mąki, ani baryłka oliwy.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Silne zabrudzenia całej figury, przetarcia i ubytki warstwy złoceń i zaprawy. Niewielkie ubytki mechaniczne dolnej partii figury.

Streszczenie

Figura powstała w drugiej połowie XVIII wieku i być może stanowi pozostałość dekoracji rzeźbiarskiej nieistniejącego już ołtarza. Prawdopodobnie przedstawia Eliasza w stosunkowo nietypowej ikonografii. Prorok ukazany został w habicie karmelitańskim z księgą, gdyż uważany jest za duchowego ojca zakonu karmelitańskiego. Natomiast dzban jest jednym z atrybutów Eliasza i nawiązuje do epizodu z jego życia.

Bibliografia