Ołtarz boczny

Dzieje zabytku

Ołtarz pochodzi z kaplicy eremickiej znajdującej się w obrębie tzw. wielkiej klauzury klasztoru Karmelitów bosych w Czernej. Konsekrowany został przez biskupa Krzysztofa Szembeka w 1690 roku. 12 czerwca 1824 został sprowadzony do Chrzanowa i ustawiony w nowo wzniesionym kościele. Wówczas dodano nowe zwieńczenie. Jak można przeczytać na tabliczce pamiątkowej wmurowanej obok ołtarza jego sprowadzenie miało miejsce za proboszcza Józefa Hudka, z inicjatywy i kosztem rzemieślników z cechu sukienniczego: Jana Jelenia, Filipa Mąsiorskiego i Józefa Mąsiorskiego.

Opis

Ołtarz prostopadłościenny z antepedium z rytą dekoracją utworzoną z dwóch kwadratowych pól obwiedzionych bordiurą z wicią roślinną i wypełnionych dwiema gloriami promienistymi z monogramami Jezusa i Marii (IHS i MARIA). Nastawa ołtarzowa jest architektoniczna, jednoosiowa, ujęta kolumnami z jońskimi kapitelami podtrzymującymi belkowanie z przerwanym przyczółkiem, na którym umieszczone wazony. Zwieńczenie w formie prostokąta zakończonego trójkątnym gzymsem, ujęte spływami wolutowymi. W zwieńczeniu obraz ze sceną Komunii św. Stanisława Kostki. Nad zwieńczeniem krzyż o ramionach zakończonych trójlistnie z promieniami między nimi. Po bokach ołtarza dostawione uszy ze spływami wolutowymi i zawijającymi się kartuszami. W środkowym polu obraz w kształcie stojącego prostokąta zamkniętego półkoliście ze sceną Wskrzeszenia Piotrowina. Obok ołtarza wmurowana tabliczka z inskrypcją „PAMIĘTNIK / OŁTARZ TEN ZPROWADZONY Z CZERNY / DNIA 12 CZERWCA 1824. r(oku) KOSZTEM CAŁE/GO CECHU SUKIENNICZEGO I NA CHWAŁĘ / BOGA W TEY KAPLICY WYSTAWIONY ZA / BYTNOŚCI W(IELEBNEGO) I(EGOMOŚCIA) X(IĘDZA) JÓZEFA HUDKA PROBOSZCZA / I SLA(WETNY)CH JANA JELENIA CECHMISTRZA FILI/PA MĄSIORSKIEGO POD CECHMISTRZA I JÓZEFA MA/SIORSKIEGO NA WIECZNĄ PAMIATKĘ OFIARUJĄ”.

Zarys problematyki artystycznej

Ołtarz reprezentuje typowe dla ośrodka kamieniarskiego rozwiązania formalne. Dębniccy kamieniarze powielali te same motywy w różnych dziełach. Identyczne nastawy z dwiema kolumnami podtrzymującymi belkowanie z przerwanym przyczółkiem wykonano do kościołów Karmelitów bosych w Czernej już w 1657 roku i Klarysek w Starym Sączu w 1661 roku. Zbliżone formy otrzymały również pomniki nagrobne, np. Stanisława Krajewskiego w kościele Paulinów na Jasnej Górze (Michał Poman, 1695). Również sposób opracowania antepedium jest wynikiem długiego trwania tych samych rozwiązań i techniki wykonania. Zbliżone antependia stały się specjalnością warsztatów dębnickich. Motyw promienistej glorii z literami IHS już wcześniej wykorzystano w antependiach dwóch ołtarzy św. Jana od Krzyża i Ukrzyżowanego w kościele w Czernej (1657-1688) oraz w ołtarzu głównym w kościele w Paczółtowicach (1663).

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Wykonany przed 1690 rokiem ołtarz znajdował się pierwotnie w kaplicy eremickiej na terenie tzw. wielkiej klauzury klasztoru Karmelitów bosych w Czernej. W 1824 roku został przeniesiony do kościoła w Chrzanowie. Jego formy są typowe dla dzieł powstających w dębnickim ośrodku kamieniarskim w drugiej połowie XVII wieku.

Bibliografia