Ołtarz boczny

Dzieje zabytku

Ołtarz powstał w 1826 roku jako fundacja mieszczanina myślenickiego, Sebastiana Dzieży i jego małżonki. Część kosztów retabulum pokrył także ówczesny proboszcz. Początkowo ołtarz był poświęcony św. Sebastianowi, z czasem jednak zmieniono jego wezwanie. Według zapisu księdza Antoniego Dobrzańskiego w kronice parafialnej w 1886 roku „odmalowano i odzłocono ołtarz Pana Jezusa Miłosiernego i wstawiono obraz Serca Pana Jezusa”, który się nie zachował. Kolejnym przekształceniom retabulum uległo w 1919 roku, kiedy „przerobiono ołtarz Serca Pana Jezusa i sprawiono nową figurę P. Jezusa”, co w kronice parafialnej odnotował ksiądz Andrzej Kościółek. Kilka lat później, w 1923 roku nastawa została poddana pracom renowacyjnym. Kolejne tego typu działania przeprowadził na miejscu konserwator Eugeniusz Czuhorski z Krakowa w 1968 roku, o czym w kronice parafialnej wspomina ówczesny proboszcz, Józef Bylica. Obraz w zwieńczeniu ołtarza, przedstawiający św. Rozalię, najprawdopodobniej namalował Sebastian Stolarski.

Opis

Ołtarz architektoniczny, jednokondygnacyjny, jednoosiowy, ze zwieńczeniem. Ołtarz prostopadłościenny, z drewnianą mensą i kamiennym portatylem. Antenpedium z płyciną w kształcie leżącego prostokąta, ujętą profilowaną, srebrzona ramą, z płaskorzeźbionym, złoconym i srebrzonym przedstawieniem Baranka Paschalnego na tle tarczy słonecznej. Retabulum na wysokim, zdwojonym cokole, o zryzalitowanych, uskokowych bokach, ujęte dwoma parami pilastrów i parą kolumn o kapitelach korynckich i żłobkowanych trzonach, podtrzymujących wyłamujące się ponad nimi, przerwane w partii architrawu i fryzu belkowanie z silnie wysuniętym gzymsem. Zwieńczenie ujęte parą spływów, zamknięte gzymsem w formie nadwieszonego łuku wycinkowego, flankowane fragmentami przerwanego przyczółka. Szczyt w formie promienistej glorii z motywem krzyża pośrodku. Górny cokół retabulum zdobiony motywem przewiązanych wstęgą kampanulli, pośrodku konsolka z polem w kształcie stojącego prostokąta zamkniętego półkoliście z monogramem chrystologicznym (XP AΩ). U góry środkowej części retabulum ornamentyka roślinna z motywem rocaille'u. Partie fryzu zdobione motywem rozet, w partii gzymsu ornament kostkowy. Zwieńczenie dekorowane motywem gałązek liściastych, krawędzie spływów ornamentem cekinowym, w górnej partii lambrekin. Całość flankuje para wazonów. Pole środkowe retabulum w formie prostokątnej niszy zamkniętej konchą o wykroju łuku półkolistego nadwieszonego, ujętej profilowaną, złoconą i srebrzoną ramą. Ścianki niszy zdobione grawerowaną dekoracją stylizowanych motywów roślinnych. Wewnątrz rzeźba Najświętszego Serce Jezusa. W zwieńczeniu pole w kształcie stojącego trapezu z wklęsło-wypukłymi bokami, ujęte profilowaną, złoconą i srebrzoną ramą. Wewnątrz obraz ze św. Rozalią. Na fragmentach przerwanego przyczółka para klęczących aniołków.
Struktura polichromowana w kolorze ciemnego turkusu. Ołtarz i konsolka retabulum marmoryzowane z odcieniach szarości i brązów. Detal architektoniczny i ornamentyka złocone i srebrzone.

Zarys problematyki artystycznej

Ufundowany w 1826 roku ołtarz stanowi przykład swobodnej interpretacji form barokowych drugiej połowy XVIII wieku z charakterystycznymi dla tego czasu elementami, jak ujęte spływami wolutowymi zwieńczenie, przerwany falisty przyczółek czy nawiązujące do ornamentyki regencyjnej zdobienia w postaci kampanuli na cokole ołtarza czy lambrekinu w zwieńczeniu.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Bardzo dobry; pierwotnie retabulum ujęte było parą ażurowych, akantowych uszaków, które obecnie znajdują się na północnej ścianie korpusu, nad wejściem do północnej kaplicy bocznej, po dwóch stronach obrazu Emaus. Pamiątka Kongresu Eucharystycznego 1987.

Streszczenie

Ołtarz boczny Najświętszego Serca Pana Jezusa w kościele parafialnym w Myślenicach został wykonany w 1826 roku jako fundacja Sebastiana Dzieży z żoną. Retabulum charakteryzuje stosunkowo prosta struktura nawiązująca do form barokowych.

Bibliografia