Obraz ze scenami łask otrzymanych przez Władysława Warneńczyka od Matki Boskiej Gdowskiej

Dzieje zabytku

Dwa obrazy z historią łask otrzymanych przez Władysława Warneńczyka od Matki Boskiej Gdowskiej oraz jego aktu fundacji na rzecz kościoła w Gdowie powstały w 1877 roku. Zastapiły one dawne przedstawienia ilustrujące te historie, na co wskazują informacje z dokumentu „Władysław Warneńczyk w Gdowie” z 1906 roku – „Wiszą na ścianie prezbiterium dwa obrazy odnoszące się do króla Władysława Warneńczyka. Obrazy te są nie tak dawno odnowione. Ale zastąpiwszy dawniejsze, z których widziałem [...] płótna niestety nic już prawie malatury na sobie nie mające”. Dzieła były zatem odnowione przed 1906 rokiem i w 1948 roku przez Władysława Porabika.

Opis

Obraz w formie leżącego prostokąta. Kompozycja podzielona jest na dwie sceny, wzdłuż dolnej krawędzi pole z napisem. Lewa scena przedstawia wnętrze kościoła w Gdowie z ołtarzem głównym i obrazem Matki Boskiej. Przed nim dwaj klęczący mężczyźni, zwróceni profilem do wewnątrz, w otoczeniu trzech innych postaci. Po prawej ukazany Władysław Warneńczyk, z rękami złożonymi w geście modlitwy. Ukazany jako młodzieniec, z jasnymi włosami. Ubrany jest jasnoróżową szatę spodnią, krótszą i białą szatę wierzchnią oraz jasnoczerwony płaszcz podbity gronostajem, na piersi ma zawieszony łańcuch, na głowie koronę otwartą. Przed nim klęczy dojrzały mężczyzna, z rękami wyciągniętymi do przodu, okolony brodą i jasnymi włosami. Ubrany jest w niebieską szatę z kapturem, przepasaną w talii, z mieczem przy boku. Za nim stoi mężczyzna, ukazany w trzech czwartych od tyłu, lewa ręką przytrzymuje płaszcz, prawą wyciąga przed siebie. Ukazany jako dojrzały mężczyzna, okolony krótką brodą, z niebieskim turbanem na głowie. Ubrany w białą szatę sięgająca kolan, niebieski płaszcz, przy boku ma miecz, na nogach wysokie buty. W lewej części sceny, za Władysławem stoją dwaj dojrzali mężczyźni, jeden w stroju dworzanina, w niebieskiej tunice, czerwonym płaszczu z kołnierzem oraz kapeluszu z piórami. Obok niego postać w jasnoróżowej tunice, zielonym płaszczu, z turbanem na głowie. Prawa scena podzielona na dwa przedstawienia. W lewej części ukazuje Władysława Warneńczyka w zbroi, na koniu, błąkającego się w puszczy. W prawej ta sama postać znajduje się pośród pól, przed zamkiem. U dołu obrazu wierszowany czarny napis na białym tle objaśniający przedstawione sceny: „Władysław III pobożny w ofiary / Ten to co zginął pod warną dla wiary / On jeszcze młody już węgrom króluje / Gdy w pewnym czasie Polskę wizytuje / Przejeżdża przez Gdów w tym ciężko choruje / O życiu dalszym cale desperuje / Lecz gdy Maryi w tym kościele wzywa / Życie i zdrowie zaraz otrzymywa / W dalszym zaś wieku został Polskim Królem / W niepołomicach gdy się bawi polem / Na łowach w puszczy myśliwcy w kniei / Wpadłszy niewiedzą co się z panem dzieje / Błądzi Król w puszczy a wtym myśli sobie / Doznałem cudu na mojej osobie / Matki Najświętszej gdym jej prosił w Gdowie / Więc takie wotum formuje w swej głowie / Nayświętsza Panno niech ci będzie chwała / Żeś mi w kościele Gdowskim życie dała / Jeżeli ij ztąd Trafię ku Domowi / Uczynię dobrze Twemu Kosciołowi / Uznał natychmiast Panny Ś. dzieło / Gdy jakoby go co za rękę wzięło / Potrafił drogę prosto ku Zamkowi / A ztąd Maryi przyznaje cudowi.”

Zarys problematyki artystycznej

Omawiany obraz ilustruje dwie historie dotyczące łask jakich za sprawą obrazu Matki Boskiej Gdowskiej otrzymał Władysław III Warneńczyk. W ramach wdzięczności dokonał aktu fundacji na rzecz świątyni w Gdowie. W dokumencie uzasadnił ten przywilej – „w młodym wieku naszym, kiedy już straciliśmy nadzieję uratowania życia – skoro tylko ofiarowaliśmy się w modłach do kościoła Onej Dziewicy w Gdowie, życie i zdrowie odzyskaliśmy. A potem w puszczy niepołomickiej – kiedy oddani polowaniu, zabłądziliśmy, czas dłuższy błąkając się wśród niebezpieczeństw, skoro tylko skierowaliśmy śluby nasze do tegoż kościoła w Gdowie, znów od wszelkich niebezpieczeństw ocaleni, wyszliśmy cało z przygody”. Warneńczyk dokonał zapisu na rzecz kościoła w Gdowie na uroczystość Narodzenia Najświętszej Marii Panny 1444 roku. Król zapisał kościołowi największego jelenia, 17 grzywien, 30 sosen i pięć dębów, które miały być oddawane proboszczowi co roku po zimowym wyrębie. Akt nadania potwierdzany był przez kolejnych królów. Dokument zaginął jednak podczas wojen szwedzkich lub, jak sądzono, został zniszczony przez pożar. Dopiero po latach odnaleziono go w Gdańsku, w zbiorach Lubomirskich (dawnych właścicieli Gdowa) i szczęśliwie wrócił do kościoła. W późniejszym czasie zapis zredukowano do wypłacanych 800 złotych rocznie, za Franciszka Józefa – do 200 florenów, a na początku XX wieku do 168 koron. Zapis ten był realizowany do czasów II wojny światowej.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Płótno sfalowane, spękane. Odnawiany przed 1906 i w 1944 roku.

Streszczenie

Dwa obrazy z historią Władysława Warneńczyka powstały w 1877 roku. Zastapiły one dawne przedstawienia ilustrujące te historie. Omawiane dzieło ilustruje dwie historie dotyczące łask jakich za sprawą obrazu Matki Boskiej Gdowskiej otrzymał Władysław III Warneńczyk.

Bibliografia