Matka Boska Śnieżna oraz św. Mikołaj

Dzieje zabytku

Feretron powstał w drugiej połowie XVIII wieku.

Opis

Feretron dwustronny z obrazami Matki Boskiej Śnieżnej oraz św. Mikołaja ustawiony na prostopadłościennym cokole, zaopatrzonym w otwory na drążki do noszenia. Cokół wsparty na dwóch postumentach na planie kwadratu. Obrazy w kształcie stojącego prostokąta, zamkniętego łukiem nadwieszonym w profilowanym ramach, zdobionych rzeźbionym ornamentem rocaille'owym. W zwieńczeniu nad obrazem św. Mikołaja Oko Opatrzności na tle promienistej glorii, a nad obrazem Matki Boskiej cztery obłoki na tle glorii (symbol niezachowany). Struktura feretronu malowana na zielono, detale, ornamentyka i profilowania złocone. Matka Boska ukazana na obrazie w półpostaci, frontalnie, z Dzieciątkiem Jezus na lewej ręce. Ręce Marii skrzyżowane na tle postaci Dzieciątka. W lewej dłoni Matka Boska trzyma białą chustę. Twarz podłużna, z dużymi oczami i zarumienionymi policzkami. Maria ubrana jest w białą suknię z długimi rękawami, u szyi obwiedzioną złotą lamówką oraz błękitny maforion ze złotą gwiazdą na prawym ramieniu. Dzieciątko ukazane w pozycji siedzącej, zwrócone trzy czwarte w prawo, z prawą ręką uniesioną w geście błogosławieństwa, z księgą w lewej. Twarz Dzieciątka o pulchnych policzkach i wysokim czole; włosy jasne, kędzierzawe. Ubrane jest w czerwoną sukienkę z długimi rękawami oraz ugrową szatę przerzuconą przez kolana. Na głowach Marii i Dzieciątka korony w typie zamkniętym zwieńczone krzyżykiem zatkniętym na kuli. Tło w odcieniach ugru i brązu. Po drugiej stronie feretronu obraz św. Mikołaja. Święty ukazany w centrum kompozycji, do wysokości kolan. W lewym ręku trzyma księgę, na której ułożone są trzy złote kule, prawą rękę unosi do góry na wysokości piersi. Twarz podłużna, okolona długą i siwą brodą; włosy siwe i krótkie, częściowo z łysiną. Ubrany jest w białą albę, złoty ornat oraz omoforion. Tło w odcieniach ugru i brązu.

Zarys problematyki artystycznej

Feretron to obraz lub rzeźba umieszczone w ozdobnej ramie, z podstawą zaopatrzoną w otwory na drążki do noszenia podczas procesji. Zygmunt Gloger w „Encyklopedii staropolskiej” pochodzenie słowa „feretron” czy „feretrum” wywodził ze starożytnego Rzymu, gdzie określało posągi niesione w pochodach triumfalnych. Feretron z obrazem Matki Boskiej Śnieżnej i św. Mikołaja powstał w drugiej połowie XVIII wieku i wykonany jest w stylu rokokowym. Dekorację feretronu zdobi rzeźbiony ornament rocaille'owy. W zwieńczeniu widoczne jest Oko Opatrzności, symbol często sytuowany w zwieńczeniach małej architektury. Po jednej stronie feretronu ukazano wizerunek św. Mikołaja, patrona kościoła w Czulicach. Święty Mikołaj był biskupem Miry i żył na przełomie III i IV wieku. Atrybuty ukazane na obrazie nawiązują do legendy związanej z jego żywotem. Trzy złote kule symbolizują dar, jaki św. Mikołaj ofiarował trzem ubogim pannom na posag. Po drugiej stronie znajduje się obraz Matki Boskiej Śnieżnej. Jest to przedstawienie, które wywodzi się od obrazu „Salus Populi Romani” z bazyliki Santa Maria Maggiore w Rzymie. Historia rzymskiego obrazu związana jest z bitwą pod Lepanto, która rozegrała się 7 października 1571 pomiędzy siłami państw chrześcijańskich, a imperium otomańskim. Jej wynik był z trwogą oczekiwany w wielu krajach Europy. Papież Pius V zarządził w tej intencji odprawienie błagalnych procesji różańcowych, wnoszących o protekcję do Matki Boskiej w obronie chrześcijaństwa. W Rzymie, wizerunek Matki Boskiej Śnieżnej z bazyliki Santa Maggiore obnoszony był w uroczystej procesji. Po odniesionym zwycięstwie pod Lepanto został otoczony szczególnym kultem i rozpowszechniony w licznych kopiach, które wkrótce trafiły również do Polski. Jedna z pierwszych, sprowadzona prawdopodobnie przez kardynała Bernarda Maciejowskiego około 1600 roku, podobnie jak jej pierwowzór, niebawem odegrała kluczową rolę w publicznych procesjach i modlitwach o zwycięstwo nad siłami tureckimi (bitwa pod Chocimiem, 1621 rok). Rozpowszechnienie tego wizerunku ułatwiły postanowienia Soboru Trydenckiego, otwierającego drogę do nowych form życia religijnego. Wizerunek ten jest silnie związany z nabożeństwem różańcowym, propagowanym przez licznie utworzone na terenie Rzeczypospolitej bractwa. Dlatego też często umieszczany jest na feretronach.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry, odpryski polichromii, niewielkie pofalowania płótna.

Streszczenie

Feretron z drugiej połowy XVIII wieku, wykonany w stylu rokokowym. Po jednej stronie feretronu ukazano wizerunek św. Mikołaja, patrona kościoła w Czulicach. Po drugiej stronie znajduje się obraz Matki Boskiej Śnieżnej. Jest to przedstawienie, które wywodzi się od obrazu „Salus Populi Romani” z bazyliki Santa Maria Maggiore w Rzymie.

Bibliografia