Matka Boska Niepokalanie Poczęta (Matka Boska Gdowska)

Dzieje zabytku

W 1705 roku podczas pożaru kościoła spłonął cudowny wizerunek Matki Boskiej Gdowskiej z XIV wieku. Po tym zdarzeniu, w pierwszej połowie XVIII wieku wykonano kolejny obraz maryjny, który do dziś znajduje się w ołtarzu głównym. W 1904 roku w kronice parafialnej zapisano, iż ksiądz Michał Kolor w okresie swojego probostwa (1888-1904) „ze spadku swego przeznaczył 1000 koron na odnowienie wielkiego ołtarza i obrazu Matki Boskiej”. W 1905 roku ponownie go odmalowano za sumę 260 koron oraz pozłocono aniołki i koronę nad nim kosztem 80 koron. Przez okres pierwszej wojny światowej obraz był schowany w krypcie pod łukiem tęczowym przez ówczesnego proboszcza Jana Smołkę. W 1918 roku „odnowiono Obraz N. Maryi Panny i sprawiono sukienkę srebrną i pozłacaną na ten obraz ze srebrnych i złotych monet, które parafianie skrzętnie składali jako dar dziękczynny za opieke Matki Bokiej. Robota sukienki kosztowala 4.000 koron”. Obraz był konserwowany razem z ołtarzem głównym i wyposażeniem kościoła w latach 1976-1979 i w 1998 roku. Wizerunek został ukoronowany 12 września 1999 przez kardynała Franciszka Macharskiego. W 2013 roku sukienka wraz z koroną zostały skradzione.

Opis

Obraz w formie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem nadwieszonym z uskokiem. W centrum postać Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej stojącej na półksiężycu i kuli z wężem sięgającym po owoc. Maria ukazana frontalnie, z głową skierowaną w prawo, w kontrapoście, z dłońmi złożonymi w geście modlitwy. Twarz ma rozświetloną, pełną, o delikatnie malowanych rysach, z oczami zwróconymi ku górze, długim nosem i małymi, pełnymi ustami. Włosy długie, falowane, opadają na plecy. Postać ubrana w białą suknię, przewiązaną w talii fioletową szarfą oraz z jasnobrązową szafą u szyi. Zielononiebieski płaszcz z fioletowym podbiciem zarzucony na ramiona otacza postać z przodu. Tkanina delikatnie drapowana, układa się w swobodnie opadające fałdy, z lekko rozwianymi fragmentami. Postać ukazana na tle rozświetlonego nieba w odcieniach ochry, otoczona obłokami z uskrzydlonymi główkami anielskimi. Nad jej głową nadlatująca gołębica Ducha Świętego i wieniec z 12 gwiazd. U spodu kompozycji w dolnych narożach przedstawienie pejzażu z architekturą, po lewej stronie ze słońcem, po prawej z księżycem. Kolorystyka stonowana, nienasycona, z przewagą ochry, błękitu oraz bieli.

Zarys problematyki artystycznej

W literaturze powtarzana jest informacja, że omawiany obraz jest kopią dawnego wizerunku z XIV wieku, który spalił się w pożarze kościoła w 1705 roku. Obraz znajdujący się dziś w ołtarzu głównym przedstawia Matkę Boską Niepokalanie Poczętą w typie samodzielnego wizerunku Marii, zwanym „Immaculata idealna”, który wykształcił się dopiero w XVII wieku. Omawiane dzieło nie mogło zatem naśladować poprzedniego z XIV wieku, jest to natomiast kolejny wizerunek maryjny zastępujący zniszczony w pożarze obraz, przedstawiający typ niezwykle popularny na terenach Rzeczypospolitej właśnie w XVIII wieku. Ikonografia Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej w sztukach plastycznych wykształciła się w związku z kultem tejże długo przed ogłoszeniem dogmatu o Niepolanym Poczęciu, co miało miejsce dopiero w 1854 roku. Wizerunek Niepokalanej kształtował się na średniowiecznych przedstawieniach Niewiasty Apokaliptycznej, dlatego symbole tej ostatniej, takie jak wieniec z 12 gwiazd, półksiężyc, słońce i smok (który przybrał później postać węża) zostały stałymi elementami ikonografii Immaculaty. Samodzielny wizerunek Marii, bez towarzyszących jej innych postaci, biblijnych symboli, ani Dzieciątka Jezus, a stojącej w chwale (glorii), adorowanej przez anioły, z gołębicą Ducha Świętego nad głową, z dłońmi złożonymi w geście modlitwy został wypracowany w XVII wieku.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Przemalówki i ubytki warstwy malarskiej, przedarcia płótna. Obraz był konserwowany razem z ołtarzem głównym w latach 1905, 1976-1979 i 1998.

Streszczenie

W 1705 roku podczas pożaru kościoła spłonął cudowny wizerunek Matki Boskiej Gdowskiej z XIV wieku. Po tym zdarzeniu, w pierwszej połowie XVIII wieku wykonano obraz Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej, który do dziś znajduje się w ołtarzu głównym. Wizerunek został ukoronowany 12 września 1999 przez kardynała Franciszka Macharskiego.
Ikonografia Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej w sztukach plastycznych wykształciła się w związku z kultem tejże długo przed ogłoszeniem dogmatu o Niepolanym Poczęciu, co miało miejsce dopiero w 1854 roku. Omawiany obraz przedstawia Matkę Boską Niepokalanie Poczętą w typie samodzielnego wizerunku Marii, zwanym „Immaculata idealna”, który wykształcił się w XVII wieku i był niezwykle popularny na terenach Rzeczypospolitej w XVIII wieku.

Bibliografia