Kościół parafialny św. Anny

Dzieje zabytku

Kościół został wybudowany początkowo jako kaplica cmentarna w latach 1892-1894 z inicjatywy Michała Trzopa, gospodarza z Roztok, przy wsparciu rodziny Branickich oraz proboszcza parafii w Suchej. Plan budowli został wybrany z katalogu budownictwa sakralnego zatwierdzonego przez zarządzającą tymi terenami Austrię. Budowę rozpoczęto w roku 1892. W pierwszych dwóch latach wymurowano ściany oraz opłacono roboty ciesielskie, blachę na dach i dachówkę. W 1894 roku przeprowadzono roboty wykończeniowe, świadczą o tym kwoty wydane m.in. na szkło do okien, kamień na posadzkę, blachę na gzyms, zamki do drzwi i komodę do zakrystii. W 1894 roku wykonano i złożono ołtarz główny oraz wpłacono zadatek na ołtarz boczny. W latach 1894-1896 opłacono ołtarze boczne, a w 1896 roku Tomasz Fall wykonał organy. Kościół był konsekrowany w 1897 roku przez kardynała Jana Puzynę. W 1925 roku budowniczy Merenda z krakowskiego Podgórza wyremontował wieżę kościelną, przebudował również drewniany chór na murowany, odrestaurował filary oraz odmalował kościół wewnątrz. W 1948 roku Wincenty Matysa z Lachowic przebudował wejście na chór. W latach 1949-1950 kościół został pomalowany, a w 1955 roku zelektryfikowany, dwa lata później zakupiono zegar na wieżę. W 1958 roku wprawiono witraże w okna sąsiadujące z głównym ołtarzem. Ich projekt sporządził profesor Karwowski z Krakowa, a wykonała firma Paczków z Podgórza. W 1967 roku wymieniono okna w nawie na witraże. W 1969 roku wprawiono drugie drzwi, aby zminimalizować straty ciepła. Rok później odnowiono malowidła w dolnej części kościoła. W 1971 roku ustawiono ołtarz soborowy, wykonał go pan Kladoń z Makowa. W latach 1980-2000 założono ciepłownię, położono marmurowe posadzki, a artysta Jacek Konarski z Krzeszowic wykonał nową polichromię. Przeprowadzono wtedy również konserwację ołtarzy, ambony i więźby dachowej oraz generalny remont organów. W 2005 roku wykonano nowe ławki, cztery konfesjonały przeniesiono do magazynu, a w ich miejsce postawiono dwa nowe.

Opis

Kościół ceglany z kamiennym przyziemiem, na planie prostokąta z węższym i niższym prezbiterium flankowanym dwoma aneksami wystającymi poza lico nawy i wieżą od zachodu. Kościół orientowany, jednonawowy, czteroprzęsłowy z węższym, jednoprzęsłowym prezbiterium zamkniętym trójbocznie, z kruchtą w przyziemiu wieży. Nawa artykułowana półfilarami o ściętych narożach, przechodzących w gurty krzyżowo-żebrowego sklepienia. W nawie i prezbiterium okna prostokątne zamknięte łukiem ostrym; główne wejście od wschodu. Identyczne okna w aneksach przy prezbiterium. Aneksy dwuprzęsłowe ujęte wielobocznymi filarami, zamknięte trójbocznie z parasolowym sklepieniem. Chór muzyczny w czwartym przęśle nawy, wsparty na wielobocznych filarach z drewnianym parapetem ozdobionym ostrołukowymi blendami. Kruchta węższa od nawy, zasklepiona krzyżowo. Fasada węższa od nawy, ujęta przyporami w narożach, między którymi ostrołukowe wejście. W drugiej kondygnacji oddzielonej parapetem wysokie okno zamknięte łukiem ostrym, nad którym tarcza zegara. Nad fasadą ośmioboczna wieża. W wieży na przemian okna i płyciny, zamknięte łukiem ostrym. Trójboczne prezbiterium w narożach ujęte przyporami sięgającymi połowy wysokości, między którymi ostrołukowe okna. Aneksy na planie prostokąta z przyporami na narożach oraz jedną w części bocznej. Czteroosiowa ściana nawy i naroża oddzielone przyporami, między którymi ostrołukowo zakończone okna. Hełm wieży w formie ośmiobocznego stożka, załamującego się w partii dolnej. Nawa z dwuspadowym dachem z wieżyczką na sygnaturkę nad pierwszym przęsłem.

Zarys problematyki artystycznej

Styl gotycki w drugiej połowie XVIII wieku, w dobie romantyzmu był jeszcze zaledwie inspiracją dla architektów – powstawały celowo budowane ruiny, fragmenty budowli wzbogacające krajobraz. Doceniono wtedy przede wszystkim jego malowniczość, zachwycano się zdobiącym go detalem i ornamentami. W XIX wieku, wraz z rozwojem badań pozwalających poznać sposób konstruowania strzelistych budowli, gotyk – teraz pojmowany jako racjonalna struktura – stał się powszechnie wykorzystywanym stylem historycznym, synonimem świata chrześcijańskiego. Łączył logikę konstrukcji z duchem mistycyzmu. Aby dorównać średniowiecznym wzorcom, dziewiętnastowieczne kościoły musiały swą formą, odniesieniami do symboliki liczb i figur oraz odpowiednio dobranym wystrojem tworzyć spójną całość, która miała oddziaływać na emocje odwiedzających i wzmacniać ich wiarę. Wszystkie części budowli miały pomóc w osiągnięciu mistycznego przeżycia. Dbano o wystrój wnętrza – projektując polichromię, formy ołtarzy oraz pozostałego wyposażenia zwracano uwagę na rozłożenie światła i dobierano detale architektoniczne tak, by przez utworzenie spójnego pod względem stylu wnętrza pomagać wiernym w religijnym skupieniu. Przestrzenie były tworzone z myślą o religijności uczuciowej i sentymentalnej. Tą dziewiętnastowieczną formę gotyku nazywa się neogotykiem.
Kościół stryszawski został wybudowany w późnym okresie historyzmu, kiedy dążenie do osiągnięcia form jak najbardziej poprawnych stylowo ustąpiło tendencji do syntezy form i prostoty oraz konstruowania budynków z prostych brył geometrycznych.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

W latach 1980-2000 przeprowadzono konserwację ołtarzy, ambony i więźby dachowej oraz generalny remont organów.

Streszczenie

Kościół w Stryszawie pw. św. Anny został wybudowany w latach 1892-1894 i był konsekrowany w 1897 roku. Powstał z inicjatywy mieszkańca Michała Trzopa przy wsparciu rodziny Branickich oraz proboszcza kościoła w sąsiadującej ze wsią Suchej. Został zaprojektowany w stylu neogotyckim, w którym przygotowano również wyposażenie wnętrza. Trzy neogotyckie ołtarze w prezbiterium i nawie głównej wyrzeźbił Stanisław Jarząbek z Kęt, ołtarz w kaplicy bocznej sporządzili miejscowi rzeźbiarze Ignacy Szklarczyk i Franciszek Laśniak. Do tego wyposażenia stylistycznie dopasowane organy przygotował Tomasz Fall. Figurkę zmartwychwstałego Chrystusa oraz stacje Drogi Krzyżowej sprowadzono z Tyrolu, w którym w XIX wieku mieściły się prężnie działające ośrodki wytwórczości wyposażenia kościelnego.

Bibliografia