Dzwonnica
Zdjęcie nr 1: W południowo-wschodniej części placu przy kościele stoi drewniana dzwonnica o konstrukcji słupowej, na kamiennym cokole na planie kwadratu, zwężająca się ku górze. W ścianach wschodniej i zachodniej po dwa, w południowej i północnej po jednym oknie zamkniętym łukiem odcinkowym nadwieszonym. Wejście w ścianie wschodniej, ponad nim daszek dwuspadowy zwieńczony kulą z krzyżem. Dach czterospadowy z ośmiobocznym tamburem z latarnią i hełmem baniastym, zakończony krzyżem. Dach kryty blachą.
Zdjęcie nr 2: W południowo-wschodniej części placu przy kościele stoi drewniana dzwonnica o konstrukcji słupowej, na kamiennym cokole na planie kwadratu, zwężająca się ku górze. W ścianach wschodniej i zachodniej po dwa, w południowej i północnej po jednym oknie zamkniętym łukiem odcinkowym nadwieszonym. Wejście w ścianie wschodniej, ponad nim daszek dwuspadowy zwieńczony kulą z krzyżem. Dach czterospadowy z ośmiobocznym tamburem z latarnią i hełmem baniastym, zakończony krzyżem. Dach kryty blachą.

Dzwonnica

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
krakowski
Gmina
Krzeszowice
Miejscowość
Zalas
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Krzeszowice
Parafia
Św. Marii Magdaleny i św. Andrzeja Apostoła
Kościół
Św. Marii Magdaleny i Andrzeja Apostoła
Tagi
architektura barokowa architektura drewniana dzwonnica
Identyfikator
DZIELO/12643
Kategoria
dzwonnica
Ilość
1
Czas powstania
XVI-XVII wiek
Fundator
Jan Tenczyński
Autor noty katalogowej
Agata Felczyńska
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0

Dzieje zabytku

Dzwonnica kościelna była wzmiankowana od 1602 roku jako wolnostojąca, usytuowana na kościelnym cmentarzu. Została odnowiona w latach 1770-1783, ponownie około roku 2000. Po wybudowaniu umieszczono na niej dzwon fundowany przez Jana Tenczyńskiego. Dwa lub trzy kolejne (źródła nie są zgodne) odlano w piecu zbudowanym specjalnie na tę okazję nieopodal kuźni w Zalasie w latach pięćdziesiątych XVIII wieku. Inwentarz z 1855 roku wspomina trzy wiszące na wieży dzwony, w 1967 roku wykonano dwa nowe.

Opis

W południowo-wschodniej części placu przy kościele stoi drewniana dzwonnica o konstrukcji słupowej, na kamiennym cokole na planie kwadratu, zwężająca się ku górze. W ścianach wschodniej i zachodniej po dwa, w południowej i północnej po jednym oknie zamkniętym łukiem odcinkowym nadwieszonym. Wejście w ścianie wschodniej, ponad nim daszek dwuspadowy zwieńczony kulą z krzyżem. Dach czterospadowy z ośmiobocznym tamburem z latarnią i hełmem baniastym, zakończony krzyżem. Dach kryty blachą.

Zarys problematyki artystycznej

W latach 1594-1595 hrabia Jan Tenczyński, wojewoda krakowski, kolator i fundator, zbudował w Zalasie kościół murowany z kamienia i cegły, kryty gontem, który w wizytacji kościołów diecezji krakowskiej z 1598 roku został opisany jako częściowo murowany i częściowo drewniany „chorus muratus, corpus ligneum”. Kościół nie miał wieży. Zazwyczaj, i tak stało się również tutaj, stawiano ją osobno. Wolnostojące wieże służyły pomieszczeniu dzwonów (stąd nazwa dzwonnica) oraz pełniły rolę magazynu.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dzwonnica została odnowiona w latach 1770-1783 i ponownie około roku 2000.

Streszczenie

Wolnostojąca dzwonnica kościelna była wzmiankowana od 1602 roku jako wolnostojąca, usytuowana na kościelnym cmentarzu. Została odnowiona w latach 1770-1783, ponownie około roku 2000

Bibliografia

"Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1: Województwo krakowskie", Warszawa 1953
Kucharski Wacław, "Zarys dziejów wsi Zalas", Krzeszowice 2003
Zalitacz Jan, "Uzdrowisko Krzeszowice i okolice", Chrzanów 2006

ŹRÓDŁA ARCHIWALNE

Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie
Akta wizytacji kapitulnych
Acta visitationis exterioris decanatuum Oswiecimensis, Novi Montis, Zatoriensis et Skamnesis ad archidiaconatum Cracoviensem pertinentium per R. D. Christophorum Kazimirski, nominatum episcopum Kijoviensem et praepositum Tarnoviensem ex commissione Illustr. Principis D. Georgii, divina miseratione S.R.E. tituli s. Sixti cardinalis presbiteri Radziwiłł nuncupati, episcopatus Cracoviensis administratoris perpetui, in Olica er Nieswież ducis a. D. 1598

Inne dzieła z tego miejsca

Zdjęcie nr 1: Na ośmiobocznej podstawie o fazowanej, lekko wklęsłej krawędzi osadzony prostopadłościenny cokół, na którym trzon w typie gruszkowym podtrzymujący półkulistą, puklowaną czarę z wklęsłym, profilowanym brzegiem. Pokrywa z płaskim brzegiem przechodzącym w lekko wybrzuszony cokół i zwężające się ku górze puklowania z kulą i krzyżem. Na bocznej ściance cokołu kuta data „A(NNO) D(OMINI) 1751”.
chrzcielnica
Chrzcielnica
Zdjęcie nr 1: Rzeźba przedstawia anioła klęczącego na lewym kolanie na cokole imitującym rosnącą trawę. Postać ma ręce złożone do modlitwy i opuszczoną głowę z szeroką twarzą o jasnych oczach, małym nosie i czerwonych, niewielkich ustach; jasne włosy opadają jej na plecy. Jest ubrana w niebieską suknię ze złotą lamówką i kołnierzykiem w kropki; skrzydła białe, złożone.
rzeźba
Anioł
Zdjęcie nr 1: Feretron dwustronny, z prostopadłościenną podstawą z otworami na drążki. Na podstawie obrazy z przedstawieniem Chrystusa Błogosławiącego oraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem otoczone drewnianą, profilowaną ramą zdobioną po bokach spłaszczonymi wolutami i zwieńczoną medalionem z monogramami „IHS” po jednej i „MARYA” po drugiej stronie, nad którym znajduje się zamknięta korona. Medalion ujmują c-kształtne elementy, a przestrzeń pod nimi wypełniają rozwinięte kwiaty. Na awersie Chrystus w półpostaci, który lewą rękę przyciska do piersi, a prawą unosi w geście błogosławieństwa. Na owalną twarz, duże ciemne oczy, wąski nos, niewielkie usta, wąsy oraz dzielącą się w dwa pukle brodę. Długie falowane włosy opadają mu na barki. Jest ubrany w żółtą suknię, przez prawy bark ma przerzucony czerwony płaszcz z zielonym podbiciem, wywinięty, łamiący się w obszerne fałdy. Wokół głowy postaci świetlisty nimb; tło stanowią niebieskie, skłębione obłoki. Na rewersie Matka Boska z Dzieciątkiem na prawym ramieniu, w półpostaci, frontalnie, z głową delikatnie przechyloną w prawo, lewą ręką przytrzymując Jezusa. Ma owalną twarz o delikatnych rysach, półprzymknięte oczy, wąski nos i szerokie usta, na głowie dekorowany pasem haftu, biały welon. Ubrana jest w czerwoną suknię z wąskimi rękawami i niebieski, podbity złotem płaszcz wywijający się przy prawej ręce. Dzieciątko siedzi, zwrócone w trzech czwartych w lewo, prawą ręką błogosławi, lewą dotyka dłoni Marii. Ma owalną, pulchną twarz o niebieskich oczach, małym nosie i ustach oraz jasne, falowane włosy. Jest ubrane w sukienkę białą górą, beżową dołem i przewiązaną fioletową szarfą w pasie; stopy bose. Postacie zostały ukazane na tle kamiennej balustrady, ponad którą widać rozłożyste drzewo i fragment ogrodu z kwitnący krzakiem róż po prawej stronie.
feretron
Chrystus Błogosławiący, Matka Boska z Dzieciątkiem
Zdjęcie nr 1: Feretron dwustronny, z prostopadłościenną podstawą z otworami na drążki. Na podstawie obrazy z przedstawieniem Najświętszego Serca Marii i Najświętszego Serca Jezusa otoczone drewnianą, profilowaną ramą zwieńczoną krzyżem łacińskim ujętym wolutami. Na awersie Matka Boska została ukazana w półpostaci, frontalnie, patrząc przed siebie. Ma jasną karnację, rysy twarzy delikatne, oczy ciemne; ciemne, falowane włosy opadają jej na ramiona. Jest ubrana w białą lamowaną pod szyją złotem suknię, jasny, złocony na brzegach i opadający na barki welon, a na ramiona ma zarzucony błękitny, podbity jasnym materiałem płaszcz przechodzący na skos do prawego biodra. Prawą rękę wyciąga przed siebie, lewą wskazuje na widoczne na piersi gorejące serce oplecione różanym wieńcem. Tło przedstawienia ciemne, rozjaśnia się delikatnie wokół głowy Marii. Na rewersie ukazany w ten sam sposób Chrystus, który prawą rękę unosi w geście błogosławieństwa, a lewą wskazuje na oplecione koroną cierniową, płonące serce zwieńczone krzyżem. Jest ubrany w białą tunikę z długimi rękawami i przerzucony przez lewe ramię czerwony płaszcz podbity złotem.
feretron
feretron
Zdjęcie nr 1: Murowana z cegły, orientowana, trzynawowa bazylika emporowa z prezbiterium zamkniętym trójbocznie. Do jednej czwartej wysokości murów lico kamienne, całość obiega cokół. Fasada dwukondygnacyjna, trójosiowa; oś środkowa wysunięta przed lico muru. Podziały pionowe tworzą dwuuskokowe przypory, poziome gzyms w połowie wysokości osi środkowej. Na osi portal ostrołukowy, uskokowy, flankowany filarami wspartymi na wysokich cokołach. W filarach fragmenty laski. Powyżej wsporniki podtrzymujące wąską archiwoltę otoczoną fryzem arkadowym. Nad otworem drzwiowym tympanon o zarysie łuku ostrego. W zwieńczeniu trójkątny przyczółek, którego ramiona spływają na konsolki oparte na filarach; całość wieńczy krzyż. Ponad portalem dwa okna w uskokowym obramieniu zakończonym łukiem ostrym. Ponad nimi okrągłe okno, wyżej kamienny kartusz z herbem fundatorki. Fasadę wieńczy ząbkowanie i fryz arkadowy. W skrajnych osiach okna ostrołukowe. W dolnym, lewym rogu osi środkowej data: MCMV. Podziały ścian nawy bocznej stanowią trójskokowe przypory; pomiędzy nimi okna ostrołukowe w uskokowych obramieniach. Ponad oknami ząbkowanie, profilowany architraw, fryz i gzyms wsparty na kroksztynach. W partii nawy głównej podział ścian tworzą małe przypory, pomiędzy którymi znajdują się okrągłe okna, ponad nimi fryz arkadowy. W zwieńczeniu kroksztyny. W ścianach zakrystii dwa wąskie, ostrołukowe okna i jedno okrągłe w profilowanych obramieniach. W trójkątnym zwieńczeniu fryz arkadowy ujęty w dwa pasy ząbkowania. Przy zachodniej ścianie południowej zakrystii znajduje się boczne wejście otwarte dwoma ostrołukowymi arkadami, wspartymi na filarze. W górnej partii ozdobione fryzem arkadowym, ząbkowaniem i kroksztynami. Pomiędzy nawą boczną a południową zakrystią okrągła wieżyczka z dwoma kwadratowymi otworami okiennymi. Strona północna analogiczna do południowej, oprócz pomieszczenia między nawą a zakrystią i portalu w pomieszczeniu przy kruchcie. Pomieszczenie z wejściem pomocniczym od strony zachodniej Od północy wąskie okno zamknięte łukiem półkolistym, w narożach ryzality zwieńczone konsolkami z fryzem arkadowym i gzymsem pomiędzy. Portal kamienny, ustawiony na czterech stopniach, ostrołukowy, zwieńczony trójkątnym przyczółkiem z ramionami spływającymi na profilowane konsole. Prezbiterium opięte czterema przyporami dwuuskokowymi. W ścianie wschodniej płycina zakończona łukiem ostrym. W zwieńczeniu fryz arkadowy i gzyms wsparty na kroksztynach. Pomiędzy nawą główną, a prezbiterium wieżyczka na sygnaturkę na planie kwadratu ze ściętymi narożami, przy których znajdują się dwuuskokowe przypory. We wszystkich ścianach wieżyczki po dwa okna ostrołukowe z parapetem, pod nim fryz arkadowy. Ściany wieńczy pas kostkowania. Nawa główna, część prezbiterium i zakrystie przykrywa dach dwuspadowy, z zakończeniu prezbiterium dach powtarza kształt prezbiterium. Nawy boczne nakryte dachem pulpitowym, wieżyczka dachem stożkowym, wieżyczka na sygnaturkę ostrosłupowym ze ściętymi krawędziami. Wszystkie dachy blaszane. Najcenniejszy wyposażenie wnętrza stanowią trzy późnobarokowe ołtarze z 1710 roku (w głównym obraz św. Marii Magdaleny z początku XVIII wieku w sukience z 1709 roku,) ambona z 1711 oraz chrzcielnica czarnomarmurowa z 1751 roku.
kościół
Kościół św. Marii Magdaleny i św. Andrzeja Apostoła
Zdjęcie nr 1: Obraz w kształcie stojącego prostokąta o wyciętych górnych narożach. W centrum kompozycji klęczący na lewym kolanie Chrystus, którego ręce są przywiązane sznurem do niskiej kolumny. Prawą nogę ma odstawioną do boku, opartą o postument, biodra skierowane do przodu, tors skręcony silnie w stronę kolumny, głowę odwróconą na lewe ramię i odchyloną do tyłu. Na jego poszarzałej twarzy maluje się wyraz ogromnego cierpienia: oczy są półprzymknięte, usta zsiniałe, rozchylone. Całe ciało Chrystusa jest naznaczone męką, poskręcane, pokryte śladami krwi. Biodra owija czerwone perizonium, przed nim leży rózga. Obraz utrzymany w brunatnobrązowej, ciemnej tonacji, wybijają się jedynie błyszczące powierzchnie marmurowej kolumny, fragmenty ciała umęczonego oraz jasny nimb otaczający głowę.
obraz
Chrystus u słupa

Podobne dzieła

Po tytule

Po kategorii

Po tagach

Zdjęcie nr 1: Obraz w formie stojącego prostokąta. W centrum siedząca postać Marii zwrócona trzy czwarte w lewo, delikatnie pochylona z rękami złożonymi w geście modlitwy. Przed nią siedzące na skale Dzieciątko, zwrócone trzy czwarte w prawo, delikatnie pochylone, opierające ciężar ciała na prawej ręce. Maria o delikatnych rysach: owalnej twarzy, małym nosie i drobnych ustach. Na głowie ma biały welon przykrywający jej włosy. Ubrana jest w bladoróżową suknię oraz silnie udrapowany ciemnogranatowy płaszcz, spod którego widoczna jest bosa stopa. Dzieciątko o jasnej, różowawej karnacji. Twarz pełna o małym nosie i głęboko osadzonych oczach. Głowę okalają krótkie, złote włosy. Wokół głów Marii i Dzieciątka złote, świetliste nimby. W tle pejzaż z widocznymi fragmentami drzew w brunatnej i ciemnozielonej tonacji. Rama złocona, fakturowana, w narożach i pośrodku boków zdobiona stylizowaną wicią roślinną.
obraz

Adoracja Dzieciątka

Zdjęcie nr 1: Obraz w kształcie pionowego prostokąta z przedstawieniem Matki Boskiej Karmiącej. W centrum kompozycji została ukazana Maria w półpostaci z głową przechyloną na lewe ramię. W lewej dłoni trzyma Dzieciątko Jezus, a prawą przytrzymuje pierś, którą go karmi. Ubrana jest w zielone szaty: suknię oraz płaszcz zdobione jasnoczerwonymi i kolistymi różami, niebieskimi tulipanami oraz zielonymi listkami. Szaty obwiedzione są czarnym konturem, w środku malowane płaską plamą barwną, bez cieniowania. Twarz Marii pełna o jasnej karnacji z zaróżowionymi policzkami z długim nosem i małymi ustami. Włosy długie, ciemnobrązowe, schowane pod welonem. Dzieciątko ponad naturalnych rozmiarów z odkrytymi ramionami i kolanami. Tło po lewej stronie obrazu ciemnoniebieskie, a po prawej zielone z żółtym nimbem wokół głowy Dzieciątka oraz żółtym fragmentem w prawym, górnym narożu. Wokół głów postaci rozmieszczonych jest jednaście, dużych i złotych gwiazd. Rama prosta, drewniana i bejcowana.
obraz

Matka Boska Karmiąca

Zdjęcie nr 1: Obraz w kształcie stojącego prostokąta, zamknięty łukiem nadwieszonym z przedstawieniem Matki Boskiej Nieustającej Pomocy. Maria ukazana w półpostaci, frontalnie, z Dzieciątkiem Jezus na lewym ręku. Dzieciątko widoczne z prawego profilu, z głową odwróconą do tyłu, oburącz ujmuje dłoń Marii. Owalne twarze postaci charakteryzują linearnie opracowane rysy, z długimi, wąskimi nosami oraz drobnymi ustami. Oczy Marii mają migdałowy kształt, jej wzrok skierowany jest na wprost. Matka Boska ubrana jest w czerwoną suknię z długimi rękawami ze złotymi obszyciami oraz ciemnoniebieski płaszcz nałożony na głowę. Dzieciątko ubrane jest w zieloną sukienkę i czerwony płaszcz, z jego lewej stopy zsuwa się sandał. Jezus spogląda w kierunku niewielkiej sylwetki jednego z dwóch archaniołów znajdującego się po prawej stronie – archanioła Gabriela. Po drugiej stronie jest archanioł Michał, obaj trzymają w dłoniach narzędzia Męki Pańskiej: Michał (włócznię i gąbkę z octem), Gabriel (krzyż). Na głowach Marii i Dzieciątka znajdują się otwarte korony ze szlachetnymi kamieniami, a wokół nimby: Matki Boskiej dekorowany bogatą wicią floralną, u Dzieciątka nimb krzyżowy. Wszystkie postacie są podpisane inicjałami: nad głową Marii, po lewej stronie obrazu widnieją litery „MP”, a po prawej „ΘΥ”; następnie po lewej stronie obrazu, nad głową archanioła Michała znajdują się litery „ΟΡМ”, a nad głową archanioła Gabriela „OΡГ” i dalej, po prawej stronie obrazu, obok Dzieciątka Jezus litery „IC-XC”. Tło jest złocone. Obraz ujęty jest prostokątną, profilowaną ramą zdobioną od zewnątrz ażurową wicią roślinną. W górnej części kompozycji napis „MATKO BOSKA NIEUSTAJĄCEJ POMOCY / MÓDL SIĘ ZA NAMI”. Rama drewniana, profilowana, złocona, ozdobiona rzędem stylizowanych liści akantu.
obraz

Matka Boska Nieustastającej Pomocy

Zdjęcie nr 1: Obraz w kształcie stojącego prostokąta w rozbudowanej, profilowanej ramie dekorowanej nakładanymi motywami geometrycznymi oraz kwiatowymi, zwieńczonej na osi monogramem maryjnym. W centrum kompozycji, nieco z lewej strony obrazu przedstawienie Marii trzymającej na kolanach martwe ciało Chrystusa. Twarz Marii szeroka, z delikatnie otwartymi ustami, szerokim nosem i wzrokiem skierowanym ku niebu. Matka Boska jest ubrana w czerwoną suknię, ciemnobłękitny płaszcz nałożony na głowę oraz biały welon. Chrystus ukazany w pozycji półleżącej na białym płótnie, z lewą ręką podtrzymywaną przez Marię, prawą opadłą bezwładnie w dół. Twarz szczupła, oczy zamknięte, okolona krótką brodą i długimi, ciemnobrązowymi włosami, spływającymi na ramiona i plecy. Odziany jest w białe perizonium na biodrach, delikatnie drapowane. Wokół głów są zaznaczone nimby. W lewym, dolnym rogu przedstawienia titulus oraz misa, w prawym widoczny fragment krzyża. W tle otwiera się rozległy pejzaż z widokiem na Jerozolimę. Kolorystyka ciemna, ciepła z dominacją brązów.
obraz

Pieta

Zdjęcie nr 1: Obraz w kształcie stojącego prostokąta ujęty profilowaną, złoconą ramą. W centrum kompozycji, na tle rozległego, górzystego pejzażu przedstawiony św. Antoni Padewski trzymający na ręku Dzieciątko Jezus. Święty ukazany frontalnie, w pozycji stojącej z głową zwróconą w trzech czwartych w lewo. Ubrany w brązowy habit franciszkański przepasany sznurem (cingulum), z przewieszonym u pasa różańcem. Stopy obute w brązowe sandały. Święty przedstawiony jako mężczyzna o okrągłej twarzy z pełnymi, zaróżowionymi policzkami, o dużych, ciemnych oczach oraz długim, prostym nosie. Głowa z tonsurą okolona nimbem. W prawym ręku postać trzyma kwiat białej lilii; w lewym podtrzymuje zamkniętą księgę, na której znajduje się Dzieciątko Jezus. Chrystus ukazany w postawie siedzącej, zwrócony w trzech czwartych w prawo. Ukazany jako jasnowłose, pulchne dziecko o jasnej karnacji z wyraźnie zaznaczonym rumieńcem. Oczy duże, nos prosty, usta lekko uśmiechnięte. Głowa otoczona nimbem. Biodra przepasane białą tkaniną. Dzieciątko wznosi prawą rękę w geście błogosławieństwa, w lewej trzyma kulę ziemską. Tło kompozycji stanowi rozległy, górzysty pejzaż z widoczną w oddali sylwetą miasta i płynącą rzeką. Powyżej niebo zasnute białymi obłokami. Na odwrociu obrazu napis „Ołtarz S(więtego) Józefa odnowiony kosztem Pana Józefa Mianowskiego 1851” oraz „Ten Obraz z Ramą Odnowiony na Honor S Antoniego dnia 15 Grudnia 1851. Woj(ciech) Dembowski, Malarz i Pozłotnik m.p. O.M.K.”
obraz

Św. Antoni Padewski

Zdjęcie nr 1: Obraz w kształcie stojącego prostokąta przedstawiający stygmatyzację św. Franciszka. W centrum kompozycji znajduje się św. Franciszek, usytuowany nieco z lewej strony obrazu, w pozycji klęczącej, zwrócony w trzech czwartych w lewo, z rękami rozłożonymi szeroko na boki. Ma podłużną twarz, z krótkim i jasnym zarostem, z oczami skierowanymi na Chrystusa, na głowie tonsurę. Święty ubrany jest w habit franciszkański przewiązany sznurem, a na stopach ma założone sandały. W górnej części obrazu, po prawej stronie znajduje się Chrystus jako serafin, z którego ran wychodzą czerwone promienie tworzące stygmaty u świętego Franciszka. Przed świętym, na wysokim wzniesieniu ułożone są: otwarta księga oraz czaszka. W tle, pośrodku widać zakonnika, ukazanego w pozycji siedzącej, czytającego księgę. W oddali widać pejzaż górski i pochmurne niebo. W dolnej części obrazu słabo czytelna sygnatura „Wład(ysław) P. Bąkowski 1886.” Rama drewniana, profilowana, fakturowana i złocona, zdobiona stylizowanymi rocaille'ami.
obraz

Stygmatyzacja św. Franciszka

Jak cytować?

Agata Felczyńska , "Dzwonnica ", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2025, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/dzwonnica-15

Strona:
Dodaj do porównania

Zaloguj się aby dodać do tablicy

Przejdź do logowania

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności