Ukrzyżowanie

Dzieje zabytku

Ze źródeł wiadomo, że omawiany obraz znajdował się w ołtarzu Ukrzyżowania co najmniej od 1709 roku, jednak najprawdopodobniej nie został wykonany dla tej nastawy. Świadczą o tym jego wymiary, które nie są dopasowane do światła ramy w ołtarzu. Sam ołtarz Ukrzyżowania wraz z bliźniaczym ołtarzem św. Anny powstał w 1636 roku, ich fundację można najprawdopodobniej połączyć z czasami probostwa księdza Marcina Mędraszkowica, którego postać odnotowano w źródłach w 1644 roku. Jak zanotował wizytator, Mędraszkowic mimo tego, że od kilku lat był niewidomy, sprawnie kierował parafią w Woli Radziszowskiej. Wezwania ołtarzy głównego i bocznych wymieniono po raz pierwszy w aktach wizytacji biskupiej przeprowadzonej w 1704 roku. Ołtarz główny, tak jak dziś nosił wezwanie Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, natomiast ołtarze boczne były poświęcone Ukrzyżowaniu i św. Annie. W 1863 roku oba ołtarze boczne w kościele w Woli Radziszowskiej były odnawiane. Podczas tych prac wymieniono mensy, przemalowano strukturę nastaw oraz obrazy umieszczone w predellach. Obraz wraz z ołtarzem Ukrzyżowania zostały poddane gruntownej konserwacji w 1996 roku. W trakcie prac przeprowadzonych przez Dorotę Wąchalską-Konik m.in. odczyszczono omawiany obraz, uzupełniono ubytki płótna oraz warstwy malarskiej.

Opis

Obraz w kształcie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem półkolistym. W centrum kompozycji ukazany Chrystus na krzyżu. Zbawiciel ukazany jako żywy, przybity do krzyża trzema gwoździami, z muskularnym ciałem przedstawionym w silnym zwisie. Głowa skierowana do góry, oczy i usta otwarte. Na twarzy widoczny brązowy zarost. Na głowie postaci przedstawiona korona cierniowa w kolorze złotym. Ramiona Chrystusa uniesione do góry, tworzące kształt litery „V”. W boku oraz na rękach i stopach widoczne krwawiące rany. Wokół bioder postaci luźno udrapowane, krótkie, złote perizonium przewiązane na lewym boku postaci sznurem. U szczytu pionowej belki krzyża umieszczony titulus w formie zwoju z napisem w językach łacińskim, greckim oraz hebrajskim. Na drugim planie obrazu ukazano zarys murów miejskich Jerozolimy oraz niebo pokryte ciężkimi, ciemnymi chmurami. Kolorystyka obrazu ciemna, ciepła z dominacją brązów.

Zarys problematyki artystycznej

Omawiany obraz jest dziełem o nieustalonym autorstwie. Dokładny czas jego powstania również nie jest znany. Wiadomo, że malowidło było umieszczone w ołtarzu Ukrzyżowania co najmniej od 1709 roku, jednak nie było do niego przeznaczone. Kompozycja dzieła została oparta pośrednio na obrazie o tym samym temacie autorstwa Petera Paula Rubensa z lat 1610-1611 przechowywanym obecnie w kolekcji Królewskiego Muzeum Sztuk Pięknych w Antwerpii. Dzieło Rubensa stało się wzorem dla licznych artystów zajmujących się grafiką, którzy powtarzali kompozycję wspomnianego obrazu w wykonywanych przez siebie rycinach. Przykładem takiej ryciny, która mogła stanowić wzór kompozycyjny dla autora obrazu w Woli Radziszowskiej może być grafika „Ukrzyżowany Chrystus” autorstwa Paulusa Pontiusa z 1631 roku. Pontius (1603-1658) był flamandzkim malarzem i rytownikiem, związanym bezpośrednio z warsztatem Rubensa. Po śmierci artysty w 1640 roku Pontius pracował dla czołowych antwerpskich malarzy jak Anton van Dyck czy Jacob Jordaens.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Bardzo dobry. Ołtarz Ukrzyżowania wraz z bliźniaczym ołtarzem św. Anny były odnawiane w 1863 roku, o czym informuje napis na umieszczonym w predelli ołtarza św. Anny obrazie „Pokłon pasterzy”: „Poprawiany 1863”. W 1996 roku omawiany obraz wraz z ołtarzem Ukrzyżowania był konserwowany ze środków Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków przez Dorotę Wąchalską-Konik.

Streszczenie

Omawiany obraz jest dziełem o nieustalonym autorstwie. Dokładny czas jego powstania również nie jest znany. Wiadomo, że malowidło było umieszczone w ołtarzu Ukrzyżowania co najmniej od 1709 roku, jednak nie było do niego przeznaczone. Kompozycja dzieła została oparta pośrednio na obrazie o tym samym temacie autorstwa Petera Paula Rubensa z lat 1610-1611. Dzieło Rubensa stało się wzorem dla licznych rytowników, którzy powtarzali kompozycję wspomnianego obrazu w wykonywanych przez siebie rycinach. Przykładem takiej grafiki, która mogła stanowić wzór kompozycyjny dla autora obrazu w Woli Radziszowskiej może być grafika „Ukrzyżowany Chrystus” autorstwa Paulusa Pontiusa z 1631 roku. Obraz „Ukrzyżowanie” był odnawiany w 1863 roku oraz w 1996 roku przez Dorotę Wąchalską-Konik.

Bibliografia