Św. Urban

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
oświęcimski
Gmina
Brzeszcze
Miejscowość
Brzeszcze
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Bielsko-Żywiecka
Parafia
Św. Urbana
Miejsce przechowywania
ołtarz główny
Identyfikator
DZIELO/24176
Kategoria
obraz
Ilość
1
Czas powstania
1878 rok
Miejsce (państwo, miasto, region geograficzny)
Biała (obecnie Bielsko-Biała)
Technika i materiał
olej na płótnie
Wymiary podstawowe
szerokość – 145 cm
wysokość – 225 cm
Autor noty katalogowej
ks. Szymon Tracz
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 4.0

Dzieje zabytku

Obraz św. Urbana umieszczony na zasuwie w ołtarzu głównym w kościele parafialnym w Brzeszczach powstał w pracowni Petra Bohúňa w Białej (obecnie Bielsko-Biała) w 1878 roku.

Opis

Obraz w kształcie stojącego prostokąta ujęty został w prostokątną, profilowaną ramę zwieńczoną nadwieszonym łukiem odcinkowym. W centrum kompozycji ukazano w całej postaci frontalnie św. papieża Urbana. Jego głowę ujęto nieznacznie w trzech czwartych w prawo. Papież prawą rękę unosi w geście błogosławieństwa, a w lewej trzyma złoty, papieski krzyż z dwiema poprzeczkami oraz palmę męczeństwa. Jest to starszy mężczyzna z długą, siwą brodą i włosami widocznymi spod kosztownej tiary papieskiej, jaką ma założoną na głowie. Jego pociągła twarz charakteryzuje się dostojnym spojrzeniem, prostym nosem i wydatnymi ustami. Ubrany jest w białą albę z humerałem, bladofioletową stułę oraz szkarłatną kapę lamowaną złocistą, dekoracyjną bortą. Urbana ukazano we wnętrzu komnaty obok ustawionego z prawej strony kompozycji tronu z podłokietnikami na podwyższeniu, wyścielonego bladofioletową tapicerką, dekorowaną złocistym obszyciem w kształcie taśmy i widocznego z lewej strony krucyfiksu stojącego na postumencie, pod którym przedstawiono otwartą księgę.

Zarys problematyki artystycznej

Przedstawienie św. Urbana w Brzeszczach wpisuje się w bogatą ikonografie tego świętego, którego kult zaznaczył się na Podbeskidziu już pod koniec XVI wieku, o czym świadczy jego postać obok Matki Boskiej z Dzieciątkiem i św. Marcina na zachowanej środkowej, późnogotyckiej tablicy tryptyku w Pisarzowicach, powstałego w początkach XVI wieku w krakowskim warsztacie Mistrza Rodziny Marii. W tym przypadku św. Urban został ukazany w całej postaci w stroju pontyfikalnym z księgą w ręku i leżącą na niej kiścią winogrona, gdyż jest on szczególnym patronem chroniącym uprawy przed burzami. W XIX wieku i w pierwszej połowie XX wieku św. Urbana ukazywano w kontekście burzy, którą ucisza, by w ten sposób ratować zbiory przed zniszczeniem przez nawałnicę. Do tego sposobu nawiązuje np. kompozycja z niedalekiego Grojca, którą później powtórzył w latach trzydziestych XX wieku Antoni Flasz Starszy na obrazie olejnym z wizerunkiem św. Urbana z chorągwi procesyjnej (obecnie na plebanii) w Hecznarowicach. Obraz w Brzeszczach wzorowany jest na reprezentacyjnych portretach osób znamienitych, o czym świadczy ujęcie świętego oraz obecność w komnacie krucyfiksu, tronu, czy też podwieszonej komnaty, co na myśl przywodzi np. reprezentacyjne portrety biskupów krakowskich w klasztorze franciszkanów Krakowie.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry. Ostatnią konserwację przeprowadzono wraz ołtarzem w drugiej dekadzie XXI wieku.

Literatura

K. Kunze, A. Thomas, Urban I, [w:] Lexikon der christlichen Ikonographie, Bd. 8, Ikonographie der Helligen. Melitius bis Zweiundvierzig Martyrer. Register, Hrgs. W. Braunfels, Rom-Freiburg-Basel-Vien 1994, kol. 513-515;
R. Fischer-Wollpert: Leksykon papieży, Kraków 1996, s. 18;
Szyszka S. Dzieje parafii Brzeszcze, Brzeszcze 1996
Kalendarium parafii św. Urbana w Brzeszczach, pr. zb., Brzeszcze 2004;
K.J Czyżewski, M. Walczak, Praeclara episcoporum cracoviensium pinacotheca. Galeria portretów biskupów krakowskich w klasztorze Franciszkanów w Krakowie, [w:] Studia z dziejów kościoła Franciszkanów w Krakowie, red. Z. Kliś, Kraków 2006, s. 199-206.
J. Adamowicz, Mistrz Rodziny Marii. Dzieła malarstwa tablicowego jednego z krakowskich warsztatów cechowych przełomu XV i XVI wieku, Kraków 2018, s. 474-479.

Streszczenie

Obraz św. Urbana umieszczony na zasuwie w ołtarzu głównym w kościele parafialnym w Brzeszczach powstał w pracowni Petra Bohúňa w Białej (obecnie Bielsko-Biała) w 1878 roku.

ŹRÓDŁA ARCHIWALNE

Inwentarz kościoła w Brzeszczach RP 1878, Arch Par w Brzeszczach.

Osoby związane z dziełem

Jak cytować?

ks. Szymon Tracz, "Św. Urban", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/sw-urban

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności