Peter Michal Bohúň

Biogram

Peter Michal Bohúň urodził się 29 września 1822 w Veličnej na Orawie. Nauki pobierał w ewangelickim gimnazjum w Gemerskiej Hôrce, a później w liceum na wydziale filozoficznym w Lewoczy. Od tego momentu kształtowało się w nim poczucie słowackiej tożsamości narodowej. Uczestniczył aktywnie w spotkaniach i wystąpieniach o charakterze narodowym, przyjął również symboliczne imię Slavomil. W 1841 roku po patriotycznych demonstracjach studentów zamknięto wydział w Lewoczy i wówczas Bohúň podjął studia prawnicze w Kieżmarku. Następnie za zgodą rodziców zapisał się na Akademię Sztuk Pięknych w Pradze, gdzie rozpoczął naukę 18 listopada 1843. Uczył się pod okiem malarza historycznego Christiana Rubena. Po śmierci ojca (1844) trudna sytuacja finansowa zmusiła malarza do podjęcia pracy. Wsparcia udzielił mu też orawski szlachcic Michal Kubina junior. Bohúň był żywo zainteresowany historią i kulturą narodową Słowacji. Wykonał w tym czasie litografie przedstawiające typy ludowe z Orawy, Spisza i Liptova. W latach 1848-1850 powstały akwarele ukazujące stroje ludowe regionów kulturowych Słowacji. W 1848 roku brał aktywny udział w wydarzeniach Wiosny Ludów, przede wszystkim w wiecach wzywających Słowaków do określenia swojej narodowej tożsamości. W tym czasie powstały jego pierwsze obrazy historyczne, takie jak „Portret Jana Kucery”, „Zgromadzenie narodu słowackiego w 1848 roku” oraz „Jan Francisci jako dowódca słowackich ochotników”. W 1848 roku Bohúň ożenił się z Zofią Amalią Klankay, z którą zamieszkał w Lučivnej. Z czasem malarz odsuwał się od działalności społeczno-politycznej. Zajął się wówczas malowaniem portretów, początkowo członków rodziny. Zaczął otrzymywać liczne zlecenia z zewnątrz od przedstawicieli inteligencji, duchowieństwa, mieszczaństwa i szlachty. Bohúň szybko zyskał sławę jako wzięty portrecista. Od około 1853 roku przeszedł od intymnych portretów do reprezentacyjnych, tzw. biedermeierowskich, przedstawiających małżonków w pozycji siedzącej lub stojącej. W 1854 roku razem z żoną przenieśli się do Liptovskiego Svatego Mikuláša, gdzie artysta rozpoczął pracę jako nauczyciel rysunku w ewangelickiej szkole żeńskiej. W tym czasie przyjmował różne zlecenia na rysunki, fotografie czy malowanie dekoracji teatralnych. Z lat pięćdziesiątych XIX wieku pochodzą obrazy: „Scena miłosna w parku”, „Scena historyczno-bajkowa”, „Spotkanie Marii Stuart z Elżbietą Tudor”, „Alegoria sztuki”. Stale tworzył również portrety, jakkolwiek już o schematycznym charakterze. W latach sześćdziesiątych XIX wieku zaczął współpracować z kościelnymi zleceniodawcami i otrzymywał liczne zamówienia na obrazy o tematyce religijnej. W tym czasie powrócił do działalności patriotycznej jako członek Maticy slovenskiej, malował również portrety działaczy narodowo-patriotycznych.
W 1865 roku ze względu na złą sytuację ekonomiczną Bohúň przeniósł się z rodziną do Galicji. Zamieszkali w Lipniku koło Białej (obecnie Bielsko-Biała). Z tego okresu pochodzi wiele portretów okolicznej inteligencji, mieszczaństwa i duchowieństwa. Artysta często malował wówczas portrety rodziny z dziećmi lub sceny zbiorowe (np. „Zbiorowy portret rodziny we wnętrzu”, „Portret rodziny przed domem”).
Główny zakres jego działalności w latach 1865-1879 obejmowały obrazy o tematyce religijnej. Jego pierwszym zleceniem były obrazy do kościoła św. Barbary w Strumieniu wykonane w 1868 roku („Św. Barbara”, „Matka Boska Różańcowa”, „Św. Józef”, „Św. Jan Nepomucen”, „Św. Florian”). Wykonał również stacje drogi krzyżowej do kościoła Opatrzności Bożej w Białej (1869). Józef Alojzy Pukalski zamówił u malarza obraz „Wniebowzięcie Matki Boskiej” do katedry tarnowskiej (obecnie w Muzeum Diecezjalnym w Tarnowie). W następnych latach powstały obrazy Matki Boskiej Różańcowej do kościoła w Bystrej Śląskiej (1872), św. Stanisława z Piotrowinem (1876) oraz Matki Boskiej Różańcowej, św. Józefa (1877) do świątyni Matki Boskiej Pocieszenia w Straconce, Adoracji Najświętszego Sakramentu, Ostatniej wieczerzy i św. Walentego do kościoła Narodzenia Marii w Lipniku. W 1877 roku razem z synem Cornelem namalował stacje drogi krzyżowej do kościoła św. Macieja w Bielanach, później zaś wizerunki św. Urbana, św. Wojciecha, św. Jana Nepomucena do ołtarzy w tej świątyni. Wykonał również obraz Dobrego Pasterza do kościoła św. Urbana w Kobiernicach. Do świątyni w Polance Wielkiej namalował serię obrazów: stacje drogi krzyżowej, „Najświętsze Serce Jezusa”, „Św. Antoni Padewski”, „Św. Jan Nepomucen”, „Św. Katarzyna Aleksandryjska” (1878). Do kościoła w Brzeszczach koło Oświęcimia namalował obrazy Matki Boskiej Różańcowej, św. Urbana, Wizji św. Małgorzaty Alacoque i Wniebowzięcia (1878). Jego dzieła znajdują się również w kościołach w Jawiszowicach („Najświętsze Serce Jezusa”), w Czańcu („Wizja św. Małgorzaty Alacoque”), w Wilamowicach („Wizja św. Małgorzaty Alacoque”, spalony w 1957). Obrazy Bohúň są eksponowane w Muzeum w Bielsku-Białej oraz w Galerii Petra Michala Bohúňa w Liptovskim Svatym Mikulášu. Malarz zmarł 20 maja 1879, został pochowany na cmentarzu ewangelickim w Białej.

Bibliografia