feretron z obrazami Matki Boskiej Królowej Nieba i Matki Boskiej Królowej Aniołów

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
oświęcimski
Gmina
Brzeszcze
Miejscowość
Brzeszcze
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Bielsko-Żywiecka
Parafia
Św. Urbana
Miejsce przechowywania
kaplica boczna południowa
Identyfikator
DZIELO/24031
Kategoria
feretron
Ilość
1
Czas powstania
początek XX wieku
Fundator
Bractwo Różańca Świętego w Brzeszczach
Miejsce (państwo, miasto, region geograficzny)
Małopolska
Technika i materiał
olej na płótnie, drewno rzeźbione, złocone i srebrzone
Wymiary podstawowe
szerokość – 124 cm
wysokość – 165 cm
Autor noty katalogowej
ks. Szymon Tracz
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 4.0

Dzieje zabytku

Feretron został ufundowany na początku XX wieku przez miejscowe Bractwo Różańca Świętego dla uświetnienia procesji parafialnych.

Opis

Feretron tworzy dwustronne pole obrazowe w kształcie stojącego prostokąta, zamknięte w profilowaną ramę, ujęte z trzech stron ornamentalnym, płaskorzeźbionym obramieniem utowrzonym z winnej latorośli. Obramieni na górnej ramie flankuje owalny medalion z monogramem maryjnym na awersie i chrystogramem "IHS" na rewersie. Całość przymocowana jest do prostopadłościennego, wydłużonego i profilowanego postumentu przeprutego po bokach otworami na drążki do noszenia. Pomiędzy nimi umiejscowiono niewielki ornament roślinny. Na awersie umieszczono obraz w kształcie stojącego prostokąta z wyobrażeniem Marii jako Królowej Nieba. W centrum kompozycji przedstawiono frontalnie stojącą na brązowobiałych obłokach Matkę Boską z rozłożonymi rękami. Madonna w prawej ręce trzyma berło, a w lewej wielokwietną gałązkę. Matka Boża lekko pochylając głowę w lewo ma owalną twarz o rumianych policzkach, wydatny nos i pełne usta. Jej głowę otaczają długie, ciemne włosy spływające na ramiona. Na głowie ortoczonej fantazyjnym nimbem ma złotą, zamkniętą koronę. Ubrana jest w długą suknię przewiązaną w talii oraz równomiernie opadający na jej ramiona spięty pod szyją płaszcz. Elementy stroju Marii przykrywa srebrzona i złocona sukieka wotywna. Po obu jej stronach ukazano jedną nad drugą rodzielone postzacią Madonny trzy pary muzykujących aniołków. Górna para w zielonych tunikach gra na flecie i trąbce. Środkowa w czerwono-różowych szatach gra na skrzypcach i kontrabasie, a ostania w niebiesakich tunikach na trąbkach. Dolną cześć kompozycji flankują kanelowane pilastry z korynckimi kapitelami. Na ich tle na postumentach z prawej strony przedstawiono w całej postaci stojacego św. Piotra w niebieskiej tunice i ochrowym płaszczu z kluczami w ręce, a z lewej św. Pawła Apostoła w zielonej tunice i czerwonym płaszczu z mieczem w lewej ręce. Na postumentach widnieją podpisy: "Ś[więty] Piotr" i "Ś[więty] Paweł". Na głowicach pilastrów z prawej strony wyobrażono w różowej tunice św. Michała Archanioła z wagą w rece, a z prawej Archanioła Gabriela w czerwono-niebiskich szatach z krzyżem i lilią w dłoniach. Ponad Marią przedatwiono na jasnoochrowym tle Trójcę Świętą siedzącą na obłokach. Z prawej strony ukazano frontalnie ujętego Boga Ojca wyobrażonego jako siwobrodego starca o bujnych siwych włosach. W prawej ręce trzyma złote berło, lewą zaś wyciąga przed siebie. Bóg Ojciec lewą nogę ugiętą w kolanie wspiera o obłoki. Jego twarz charakteryzuje jasna karnacja, szeroko otwarte oczy, wydatny nos i usta. Wokół głowy widać trójkąt. Ubrany jest w bladoniebieską tunikę i zielony płaszcz lamowany perełkami. Naprzeciw Boga Ojca z lewej strony siedzi Chrystus, który ma nieznacznie skrzyżowane nogi. Zbawiciel trzymający oburącz na wysokości ramienia drewniany krzyż, został przedstawiony w trzech czwartych w prawo. Jest to dojrzały mężczyzna o pociągłej twarzy okolonej brązowymi, długimi włosami spływającymi na ramiona oraz brodą. Ma jasną karnację, prosty nos i wydatne usta. Nagi tors okrywa czerwony płaszcz odsłaniający stopy. Na dłoniach i stopach widoczne są rany po gwoździach. Głowę Jezusa okala fantazyjny nimb. Powyżej obu postaci unosi się widziana z profilu gołębica Ducha Świętego w promienistym otoku. Na rewersie umieszczono czworoboczny obraz w kształcie stojacego prostokąta z przedsatwieniem Marii jako Królowej Aniołów. W centrum kompozycji na tle obłoków w otoczeniu aniołów ukazano stojącą frontalnie Marię trzymającą obiema rękami na lewym przedramieniu Małego Jezusa. Maria ma lekko pochyloną głowę w prawo z owalną twarzą, jasną karnacją oraz drobnym nosem i ustami. Ubrana jest w maforion i suknię, które w całości pokrywa srebrzona sukienka wotywna. Dzieciątko ma rozłożone obie rączki. Ma owalną twarz o jasnej karnacji drobny nos i usta. Ubrane jest w tunikę przykrytą srebrzoną sukienka wotywną odsłaniającą częściowo skrzyżowane nogi. Wokół Madonny ukazano siedem igrajacych na tle obłoków aniołów w róznokolorowych tunikach trzymający girlandę z różnokolorowych róż.

Zarys problematyki artystycznej

Oba obrazy na feretornie w Brzeszczach pochodzą z warsztatu ludowego twórcy, którzy bardzo często w niezykle barwnej kolorystyce powtarzali sprawdzone wzory. Stąd też obraz z Marią jako Królową Nieba można np. odnaleźć w Bolesławiu i licznych replikach tego samego tematu w różnorodnych małopolskich muzeach lokalnych prezentujących sztukę ludową. Natomiast w przedstawieniu Matki Boskiej jako Królowej Aniołów można dostrzec podobieństwo postacie Marii z charakterystycznie ukształtowanym maforionem (welonem) i układem postaci Dzieciątka do rozpropagowanej przez oleodruki i fotograwiury "Madonny Sykstyńskiej" Rafaela, np. w pracy Christiana Gottfrieda Schultze z pierwszej połowy XIX wieku lub katalogu oleodruków firmy DAML z pierwszej tercji XX wieku.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry. Widoczne są zabrudzenia i mechaniczne uszkodzenia w obrębie warstwy malarskiej na postumencie. Ostatnią konserwację przeprowadzono na przełomie XX i XXI wieku.

Literatura

T. Chrzanowski, M. Kornecki, Sztuka Ziemi Krakowskiej, Kraków 1982, s. 660-662, il. 44b;
S. Szyszka, Dzieje parafii Brzeszcze, Brzeszcze 1996;
Kalendariu parafii św. Urbana w Brzeszczach, Brzeszcze 2004;
Z. Michalczyk, W lustrzanym odbiciu. Grafika europejska a malarstwo Rzeczypospolitej w czasach nowożytnych ze szczególnym uwzględnieniem późnego baroku, Warszawa 2016, s. 784, il. 394a, s. 785, il. 395.

Streszczenie

Feretron został ufundowany na początku XX wieku przez miejscowe Bractwo Różańca Świętego dla uświetnienia procesji. Na awersie wyobrażono Marię jako Królową Nieba, a na rewersie jako Królową Aniołów. Oba obrazy są dziełem artysty ludowego.

Jak cytować?

ks. Szymon Tracz, "feretron z obrazami Matki Boskiej Królowej Nieba i Matki Boskiej Królowej Aniołów", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/feretron-z-obrazami-matki-boskiej-krolowej-nieba-i-matki-boskiej-krolowej-aniolow

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności