Sakralne Dziedzictwo Małopolski

Dzieje zabytku

W latach 1916-1917 polichromię ścian i stropów kościoła wykonał malarz Adam Giebułtowski. Koszt wykonanych prac wyniósł około 6 tysięcy koron, gdzie „największym ofiarodawcą to był Jan Foks z żoną Franciszką”.

W latach 2009-2014 przeprowadzono gruntowną renowację wnętrza kościoła, która ujawniła, iż wspomniana polichromia z początku XX wieku pokrywa częściowo zachowaną osiemnastowieczną malaturę.

Opis

Malowidło w kształcie stojącego prostokąta zakończonego półkolistym łukiem, z bordiurą w formie granatowego ornamentu. Całopostaciowe frontalne przedstawienie św. Stanisława w stroju biskupim i nimbem wokół głowy. Twarz świętego pociągła, okolona ciemnym zarostem. Na głowie złota infuła, lewa ręka na piersiach, a w prawej pastorał. Biskup odziany w albę, spod której widoczny lewy trzewik, jasną dalmatykę ze złoconym galonem, czerwony ornat ze złotą lamówką oraz paliusz.

W prawym dolnym rogu półpostaciowa sylwetka Piotrowina zwróconego profilem w prawo. Twarz wydłużona, jasna karnacja, wydatny nos, siwe włosy i zarost. Postać ubrana w białą szatę, z białą chustą na głowie, lewą ręką wykonuje gest przemówienia.

W tle, po lewej stronie biskupa przedstawiono Wieżę Zegarową katedry wawelskiej oraz fragment budynku kapitularza, zaś u stóp świętego skałę porośniętą drobną roślinnością.

Zarys problematyki artystycznej

Sceny figuralne polichromii zamknięcia prezbiterium, flankujące ołtarz główny, ukazują parę polskich świętych biskupów męczenników św. Stanisława i św. Wojciecha, będących równocześnie głównymi patronami Polski. Przedstawienia mają charakter reprezentacyjny i zawierają motywy charakterystyczne dla ikonografii obydwu świętych.

Świętemu Stanisławowi, biskupowi krakowskiemu ukazanemu w ceremonialnych szatach biskupich, towarzyszy sylwetka rycerza Piotra Strzemieńczyka zwanego Piotrowinem, którego według jednej z legend miał wskrzesić. Cud ten wiązał się z koniecznością potwierdzenia przez biskupa przed sądem prawa własności nabytej od owego rycerza miejscowości Piotrawin, które w wątpliwość podawali bliscy zmarłego. Ikonografia tego typu reprezentacyjnych wizerunków świętego swą tradycją sięga malarskich i rzeźbiarskich przedstawień z okresu średniowiecza, stanowiących najczęściej część retabulum ołtarzowego. Święty Stanisław zginął z rozkazu króla Bolesława Śmiałego. Jego grób, znajdujący się w katedrze wawelskiej, przez wieki był miejscem wielkiego kultu męczennika.

Autorem polichromii jest pochodzący z Oświęcimia Adam Giebułtowski (zm. 1968), który najprawdopodobniej był uczniem Jana Matejki. Był on stosunkowo znanym malarzem w regionie małopolskim, ponieważ polichromie jego autorstwa zdobią wnętrza kościołów m.in. w Rabce Zdrój (kościół św. Marii Magdaleny), Łodygowicach, Głebowicach, Bielsku-Białej oraz Machowej. Malowidła te charakteryzuje stylistyka młodopolska zarówno w sposobie komponowania scen figuralnych i kształtowania postaci, jak i intensywna, zróżnicowana kolorystyka oraz stylizowana ornamentyka roślinna.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry, widoczne drobne, poziome pęknięcia.

Literatura

Franciszek Mróz, Geograficzny zasięg kultu św. Stanisława w Polsce, „Peregrinus Cracoviensis”, 14, 2003, s. 103-118; Zdzisław Kliś, Średniowieczne cykle przedstawieniowe życia, męczeństwa i cudów św. Stanisława biskupa, „Folia Historica Cracoviensia”, 9, 2003, s. 85-97; Tajemnice kościoła, "Oświęcimska gmina", 5, 2009, s. 13.

Streszczenie

Charakteryzująca się młodopolską stylistyką i kolorystyką scena polichromii wnętrza prezbiterium ukazuje reprezentacyjne przedstawienie św. Stanisława biskupa i męczennika. Sylwetka Piotrowina u stóp świętego stanowi jeden z jego najstarszych i najczęściej występujących motywów ikonograficznych.