Św. Roch

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
oświęcimski
Gmina
Kęty
Miejscowość
Kęty
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Bielsko-Żywiecka
Parafia
Św. Małgorzaty i św. Katarzyny
Miejsce przechowywania
ołtarz boczny Najświętszego Serca Jezusa
Identyfikator
DZIELO/13996
Kategoria
rzeźba
Ilość
1
Czas powstania
XIX wiek (?)
Technika i materiał
drewno; techniki stolarskie, snycerskie i rzeźbiarskie; polichromia i złocenia
Wymiary szczegółowe
Wysokość figury – 68 cm
Szerokość figury – 25 cm
Wymiar podstawy – 20 x 12 x 3 cm
Autor noty katalogowej
Paulina Chełmecka
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 4.0

Dzieje zabytku

Ołtarz boczny Najświętszego Serca Pana Jezusa w kościele parafialnym w Kętach, który powstał w drugiej połowie XIX wieku, nie jest pierwotnym miejscem eksponowania figury św. Rocha. W księdze inwentarzowej z 1926 roku jest zapis informujący, że retabulum to zdobiły rzeźby przedstawiające św. Stanisława Kostkę i św. Alojzego, które w późniejszych latach zostały z niego usunięte, co potwierdza fotografia z końca lat osiemdziesiątych XX wieku umieszczona na karcie w Wojewódzkim Urzędzie Zabytków w Krakowie. Pochodząca z nieustalonego retabulum dziewiętnastowiecznego figura św. Rocha na wspomnianym ołtarzu została umieszczona najprawdopodobniej w ostatniej dekadzie XX wieku.

Opis

Całopostaciowa, pełnoplastyczna rzeźba przedstawia stojącego na niewysokiej, prostopadłościennej podstawie o ściętych narożach św. Rocha zwróconego na wprost. Głowa i ramiona mężczyzny skierowane są w trzech czwartych w prawo. Owalną twarz charakteryzują łagodne rysy dojrzałego mężczyzny z szeroko rozstawionymi, lekko przymkniętymi oczami z łagodnymi łukami wyrazistych brwi, długim, spiczastym nosem oraz krótkim zarostem. Na barki opadają długie, lekko falowane, ciemnobrązowe włosy. Święty ubrany jest w długą, ciemnobrązową, spiętą złoconym paskiem suknię ze złoconymi, podwiniętymi mankietami oraz spięty pod szyją kwadratową zaponą, długi, złocony płaszcz. Na głowę mężczyzny nałożony jest złocony kapelusz z lekko wywiniętym z przodu, szerokim rondem. Na nogach ma złocone buty z wysokimi cholewkami. W prawej dłoni trzyma kij pielgrzymi o złoconym drzewcu z zawieszoną na nim takąż tykwą. Lewą ręką unosi suknię wskazując jednocześnie na czerwoną ranę na udzie lewej, wspartej na niewielkim kamieniu nogi.

Zarys problematyki artystycznej

Według łączącej wydarzenia historyczne i wątki legendarne hagiografii św. Rocha urodził się on najprawdopodobniej w połowie XIV wieku w zamożnej rodzinie w Montpellier. Osierocony w młodości rozdał ubogim odziedziczone dobra, następnie, jako tercjarz franciszkański wyruszył na pielgrzymkę do Rzymu. Po drodze jednak zatrzymał się w Acquapendente i Cesenie, mieszkańców których dziesiątkowała dżuma. Opiekujący się chorymi Roch miał wymodlić liczne uzdrowienia. Po trzyletnim pobycie w Rzymie udał się w drogę powrotną w rodzinne strony, jednak zarażony dżumą pozostał w pustelni w okolicach Piacenzy. Pobyt w odosobnieniu obfitował w wiele nadprzyrodzonych wydarzeń, bowiem według legendy w tym czasie Roch został uzdrowiony przez anioła, a w pobliżu pustelni miało wytrysnąć źródło leczniczej wody. Przebywającego w samotności zakonnika odwiedzał także pies przynoszący mu chleb. Po pewnym czasie kontynuował swą podróż do domu, jednak na terenie Lombardii, w Angerze aresztowano go, podejrzewając iż był włoskim szpiegiem. Więziony w Vogherze poddawany był licznym torturom. Po pięciu latach, w 1376 lub 1379 roku, umarł i tam też został pochowany. W niedługim czasie w miejscu jego spoczynku rozwinął się kult i związane z nim liczne cuda. Z czasem relikwie Rocha trafiły do Angery, Wenecji, Antwerpii i Lizbony. Kanonizacji dokonał papież Urban VIII w 1629 roku, jednak kult św. Rocha niezwykle dynamicznie rozwijał się już od XV wieku, a w XIX wieku nieco osłabł. Patronat świętego obejmuje lekarzy, pielgrzymów i podróżnych, rolników. Wstawiennictwo św. Rocha zapewnia także obronę, zarówno ludzi, jak i zwierząt, przed zarazą. W przedstawieniach plastycznych św. Roch jest ukazywany w stroju wędrowca – w płaszczu pielgrzymim i kapeluszu, z laską i tykwą na wodę. Często towarzyszy mu także pies. Charakterystycznym dla niego gestem jest wskazanie, poprzez odsłonięcie płaszcza lub tuniki, umiejscowionej na udzie dymienicy (rany będącej jednym z objawów dżumy).

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Literatura

Miczyński Jan Krzysztof, Jagla Jowita, Św. Roch, [w:] Encyklopedia katolicka, (red.) Gigilewicz Edward, t. 17, Lublin 2012, sp. 149-151.

Streszczenie

Niewielkich rozmiarów figura św. Rocha stanowi element zdobiący retabulum ołtarza bocznego Najświętszego Serca Jezusa w kościele parafialnym w Kętach. Według zachowanej dokumentacji parafialnej wspomniane retabulum nie jest jednak pierwotnym miejscem eksponowania rzeźby świętego patronującego lekarzom i chroniącego od zarazy.

ŹRÓDŁA ARCHIWALNE

Archiwum parafialne, Księga inwentarzowa, 1926.

Kałamajska-Liszcz Katarzyna, Szczerbiński Sławomir, Karta Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Krakowie, 1988 rok.

Osoby związane z dziełem

Jak cytować?

Paulina Chełmecka, "Św. Roch", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/sw-roch-3

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności