Św. Piotr

Dzieje zabytku

Figura św. Piotra, mieszcząca się obecnie po prawej stronie zwieńczenia manierystycznego ołtarza św. Mikołaja w paczółtowickim kościele, jest dziełem nieodnotowanym w źródłach, wobec czego trudno ustalić jej dzieje. Rzeźba powstała najpewniej w XVIII wieku i nie stanowi oryginalnego elementu wspomnianej wyżej nastawy. Pewne jest, że w latach 1982-1984 została poddana konserwacji podczas gruntownej renowacji ołtarza św. Mikołaja.

Opis

Rzeźba pełnoplastyczna ustawiona na niewielkim prostopadłościennym postumencie zwieńczonym złoconym gzymsem. Święty Piotr ukazany frontalnie w pozycji stojącej, w lekkim kontrapoście z prawą noga lekko ugiętą w kolanie i wysuniętą do przodu. Głowa zwrócona w trzech czwartych w lewo w kierunku osi ołtarza. Postać przedstawiona jako dojrzały mężczyzna o szczupłej, pociągłej twarzy okolonej ciemnym zarostem – wąsami i długą kędzierzawą brodą; włosy krótkie, ciemne i kręcone. Ręce zgięte w łokciach, przedramiona podniesione do góry. W prawej dłoni święty trzyma dwa klucze, lewa dłoń luźno opadająca, skierowana w lewo. Święty jest ubrany w długą, obficie fałdowaną, przewiązaną w pasie złotą szatę z długimi rękawami. Spod szaty wystają bose stopy. Partie karnacji polichromowane, szaty i atrybut złocone.

Zarys problematyki artystycznej

Jak ustalili badacze, ołtarz św. Mikołaja, którego częścią jest omawiana rzeźba, to dzieło niejednorodne, które w obecnym kształcie zostało skomponowane w latach osiemdziesiątych lub dziewięćdziesiątych XIX wieku. Struktura oraz elementy snycerskie nastawy są dziełami manierystycznymi wykonanymi zapewne przez małopolski warsztat rzeźbiarsko-snycerski, który wykonał również ołtarz św. Agnieszki w Iwanowicach. Współczesny im jest obraz św. Mikołaja mieszczący się w głównym polu ołtarza. Rzeźby św. Teresy z Avila i św. Cecylii datowane na XVII wiek oraz malowane antepedium z monogramem maryjnym nie były pierwotnie przeznaczone do tego ołtarza i zostały w nim umieszczone przed 1833 rokiem. Widniejący w zwieńczeniu obraz przedstawiający św. Benedykta został zakupiony w 1872 roku na Jasnej Górze, a w ołtarzu został umieszczony przed 1891 rokiem. Omawiana rzeźba św. Piotra również wydaje się nie należeć do pierwotnego wyposażenia ołtarza. Ekspresja z jaką ukazano postać świętego, w szczególności wydłużone proporcje twarzy, dynamiczna poza, gesty oraz głębokie, ostre kształtowanie fałdów szat okalających św. Piotra każą datować powstanie dzieła na XVIII wiek. Wiadomo, że w pierwszej połowie XVIII wieku świątynia w Paczółtowicach wzbogaciła się m.in. o dwa barokowe ołtarze, ambonę wraz z konfesjonałem oraz nowy prospekt organowy. Być może figura pochodzi z tego czasu. Co interesujące, święty nie został przedstawiony zgodnie z tradycyjną ikonografią tej postaci. Św. Piotr ukazywany jest z reguły jako starszy mężczyzna o siwych, przerzedzonych w okolicy czoła włosach oraz z charakterystyczną krótką, kędzierzawą brodą. W przypadku omawianej figury typ fizjonomiczny postaci wskazuje raczej na postać św. Pawła, jednak trzymany w prawym ręku atrybut – klucz jednoznacznie identyfikuje św. Piotra. Jak już wspomniano, omawiana figura, podobnie jak rzeźba identyfikowana jako św. Paweł, znajdująca się z lewej strony zwieńczenia ołtarza, nie należą do pierwotnego wyposażenia ołtarza. Umieszczono je tam wtórnie w bliżej nieokreślonym czasie, być może w latach osiemdziesiątych lub dziewięćdziesiątych XIX wieku, kiedy rekomponowano ołtarz. Prawie pewne jest, że stanęły w miejscu niezachowanych, siedemnastowiecznych rzeźb pierwotnie wieńczących nastawę.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Rzeźba konserwowana w latach 1982-1984 podczas renowacji ołtarza św. Mikołaja.

Streszczenie

Figura św. Piotra mieszcząca się obecnie po prawej stronie zwieńczenia manierystycznego ołtarza św. Mikołaja w paczółtowickim kościele jest dziełem nieodnotowanym w źródłach, wobec czego trudno ustalić jej dzieje. Rzeźba powstała najpewniej w XVIII wieku i nie stanowi oryginalnego elementu wspomnianej wyżej nastawy. Za takim datowaniem rzeźby przemawia ekspresja z jaką ukazano postać świętego, w szczególności wydłużone proporcje twarzy, dynamiczna poza, gesty oraz głębokie, ostre kształtowanie fałdów szat okalających św. Piotra. Co interesujące, święty nie został przedstawiony zgodnie z tradycyjną ikonografią tej postaci. Święty Piotr jest ukazywany z reguły jako starszy mężczyzna o siwych, przerzedzonych w okolicy czoła włosach oraz z charakterystyczną krótką, kędzierzawą brodą. W przypadku omawianej figury typ fizjonomiczny postaci wskazuje raczej na postać św. Pawła, jednak trzymany w prawym ręku atrybut – klucz jednoznacznie identyfikuje św. Piotra.

Bibliografia